Gdy boli i piecze (Zakażenie układu moczowego)

Nawracające zakażenie układu moczowego jest krępującą dolegliwością, wywołującą nie tylko dyskomfort fizyczny, ale i psychiczny.

Zakażenia układu moczowego są drugim, po zakażeniach układu oddechowego, rodzajem infekcji bakteryjnych występujących w okresie dziecięcym. Częste incydenty chorobowe na tym etapie życia sprzyjają jej nawrotom w przyszłości. Szczególnie niebezpieczne jest to dla kobiet w ciąży. Zakażenia układu moczowego u ciężarnych są istotnym czynnikiem ryzyka powikłań ciążowych, takich jak wcześniactwo, niska masa urodzeniowa dziecka oraz zwiększona śmiertelność okołoporodowa.

Czynniki ryzyka
W przeważającej liczbie przypadków, za zakażenia układu moczowego odpowiedzialne są bakterie pochodzące z końcowego odcinka przewodu pokarmowego, okolic napletka oraz z pochwy (wstępująca droga zakażenia), aczkolwiek możliwe jest również zakażenie krwiopochodne. Do najczęstszych patogenów należą bakterie Escherichia coli, gronkowce, enterokoki oraz paciorkowce. Zakażenia układu moczowego mogą również wywoływać grzyby. Sytuacja taka zdarza się często w następstwie przebytej antybiotykoterapii.

Układ moczowy człowieka jest bardzo podatny na zakażenia. Do około drugiego roku życia chłopcy zapadają na nie do pięciu razy częściej niż dziewczynki, jednak w późniejszym okresie życia choroba ta występuje zdecydowanie częściej u płci żeńskiej. Wynika to z odmiennej budowy układu moczowego kobiet i mężczyzn. Cewka moczowa kobiet jest od trzech do siedmiu razy krótsza niż u mężczyzn, co sprzyja przedostawaniu się bakterii z ujścia cewki w głąb układu moczowego. Okazuje się, że około 10-20 proc. dorosłych kobiet choruje na nawracające zakażenia układu moczowego.

Szczególne ryzyko zakażeń odnotowuje się u kobiet w ciąży, co tłumaczy się zmianami, jakie zachodzą w organizmie kobiety w tym okresie – pęcherz moczowy przesuwa się ku górze i do przodu, występuje ucisk na moczowody przez powiększającą się macicę, a to z kolei sprzyja zaleganiu moczu. Nawet jeśli zakażeniu nie towarzyszą objawy kliniczne, czyli mamy do czynienia z tzw. bezobjawowym bakteriomoczem, odpowiednie postępowanie lecznicze u kobiet ciężarnych jest konieczne, ze względu na znaczne ryzyko pojawienia się odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Zakażeniom sprzyjają również wady anatomiczne w obrębie układu moczowego, np. zwężenie cewki moczowej, zabiegi cewnikowania, kamica moczowa, złe nawyki higieniczne, duża aktywność seksualna, stany zapalne okolic krocza oraz obniżona odporność organizmu. Wykazano ponadto, że zakażenia układu moczowego częściej występują u chorych na cukrzycę, co może być związane m.in. ze zmniejszoną kurczliwością mięśni gładkich pęcherza moczowego, sprzyjającą zaleganiu moczu oraz nietrzymaniem moczu w następstwie neuropatii.

Zapobieganie
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia zakażeń układu moczowego oraz ich nawrotów, warto na co dzień stosować się do kilku prostych reguł.

Aby pomóc naszemu organizmowi oczyścić układ moczowy z kolonizujących go bakterii, należy zadbać o odpowiednią podaż płynów w ciągu dnia. Częste fizjologiczne oddawanie moczu pomoże zapobiec przedostawaniu się patogenów w głąb układu moczowego. Optymalna ilość wypijanych płynów zależy od wielu czynników, i nie można podać jednej, uniwersalnej wartości. Rodzaj wykonywanej pracy oraz spożywanego pożywienia, temperatura otoczenia, wiek – wszystkie te czynniki należy wziąć pod uwagę przy określaniu odpowiedniej dla siebie dziennej podaży płynów. Zwykle waha się ona w przedziale między litr a dwa litry na dobę. Dobrym sposobem kontrolowania podaży płynów jest obserwacja zabarwienia moczu. Prawidłową barwą moczu jest kolor słomkowy. Zbyt ciemny mocz wskazywać może na niewystarczającą ilość spożywanych płynów, a zbyt jasny – na przewodnienie.

Nie bez znaczenia jest również rodzaj wypijanych płynów. Dla naszego organizmu najlepsze są: niegazowana woda mineralna lub źródlana, herbata bez cukru (zwłaszcza zielona), soki naturalne, przetwory mleczne, kompoty owocowe, okazyjnie – herbatki ziołowe.

Mocz należy oddawać niezwłocznie po pojawieniu się uczucia parcia. Przetrzymywanie go w drogach moczowych sprzyja zakażeniom. W przypadku kobiet, dobrze jest oddać mocz zaraz po stosunku płciowym – zapobiega to przedostawaniu się bakterii z pochwy do cewki moczowej i dalej do pęcherza moczowego.

Dla skutecznej profilaktyki zakażeń układu moczowego ważne jest także utrzymywanie właściwej higieny osobistej, używanie lekkiej i przewiewnej bielizny, niedopuszczanie do przegrzania bądź wyziębienia organizmu.

Pomocna natura
W medycynie od wieków stosuje się leki pochodzenia naturalnego. W przypadku zakażeń układu moczowego, ze względu na udowodnione działanie profilaktyczne oraz lecznicze, najczęściej wybierane są preparaty z żurawiną. Żurawina może być stosowana w łagodnych postaciach zakażenia układu moczowego, a także profilaktycznie i wspomagająco w innych formach terapii. Badania wskazują, że dzięki jej stosowaniu zmniejsza się ilość zużytych antybiotyków oraz koszty leczenia zakażeń.

Wyciąg z żurawiny hamuje namnażanie bakterii w drogach moczowych. Mechanizm jej działania przeciwbakteryjnego jest złożony i wynika ze zróżnicowanych właściwości substancji czynnych. Spożycie żurawiny powoduje zakwaszenie moczu, co sprzyja walce z patogenami. Dzięki dużej zawartości cyklicznych proantocyjanidyn, wyciąg z żurawiny zapobiega przywieraniu bakterii do nabłonka ścian układu moczowego, co ułatwia ich wypłukiwanie z moczem. Obecność bioflawonoidów, w tym rutyny, a także witaminy C, korzystnie wpływa na odporność organizmu.

Sięgnij po żurawinę
Badania naukowe potwierdziły, że żurawina (a zwłaszcza jej wielkoowocowa odmiana) ma właściwości zapobiegające kolonizacji bakterii w drogach moczowych. W latach 90. przeprowadzono szereg badań: in vitro, badania na zwierzętach, a także badania ambulatoryjne. Potwierdziły one przydatność soku z żurawiny w zapobieganiu zakażeniom układu moczowego. Naukowcy wykazali, że związkami odpowiedzialnymi za to działanie są pochodne katechiny i flawonoidy.

Udowodnili również, że preparaty zawierające wyciągi z owoców żurawiny, a także napary z tej rośliny mogą być pomocne zarówno w zapobieganiu zakażeniom, jak i w czasie infekcji, gdy pacjent przyjmuje środki bakteriobójcze czy antybiotyki. W badaniach przeprowadzonych u pacjentek z nawracającymi zakażeniami dróg moczowych stwierdzono, że w wyniku przyjmowania preparatów żurawinowych nastąpił spadek zachorowań o 42 proc., a pacjentki, które zachorowały, rzadziej wymagały antybiotykoterapii. Aby jednak preparaty z żurawiną przyniosły oczekiwany efekt, należy je systematycznie przyjmować przez co najmniej 1-6 miesięcy.

W Polsce powszechnie występującym gatunkiem żurawiny jest żurawina błotna. Zawiera ona mniejszą ilość substancji czynnych aniżeli gatunek amerykański (żurawina wielkoowocowa), mimo to stanowi cenne źródło składników pomocnych w profilaktyce i leczeniu zakażeń układu moczowego. Można ją spożywać w postaci nieprzetworzonej, a więc owoców świeżych, suszonych bądź mrożonych, jak również soków i innych przetworów spożywczych. W aptekach dostępne są ponadto preparaty na bazie żurawiny wielkoowocowej – szczególnie bogatej w dobroczynne dla układu moczowego składniki.

#Napój żurawinowy

Składniki: 2 łyżki miodu, 150-200 g cukru, 500 g żurawiny
Sposób przygotowania:
Żurawinę opłukać, przebrać, rozgnieść, zalać 500 ml gorącej wody, dodać cukier i gotować przez 5 minut. Przecedzić przez gęste sito i odcisnąć owoce. Do napoju dodać miód, wymieszać i ochłodzić.

#Warto pamiętać
Preparaty zawierające żurawinę przynoszą dużo korzyści zdrowotnych, jednak niektóre osoby przed rozpoczęciem terapii powinny skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to osób mających skłonności do kamicy nerkowej (zwłaszcza szczawianowej), gdyż owoce żurawiny zawierają szczawiany. Picie soku o wysokiej zawartości substancji o charakterze kwaśnym oraz witaminy C może być niewskazane również u osób ze skłonnością do nadkwasoty i powstawania wrzodów. Ponadto, ze względu na wysoką zawartość jonów potasu preparaty z żurawiną mogą być przeciwwskazane u osób z dysfunkcją nerek. Jony potasu dostarczane są również w żywności, a często także przyjmowane w postaci leków czy suplementów. Niezbędna jest wówczas konsultacja nefrologa. Warto również pamiętać, że dobór preparatu i jego właściwe stosowanie to nie wszystko.

Duże znaczenie w prewencji i zwalczaniu infekcji dróg moczowych ma także picie dużych ilości płynów
oraz dbałość o właściwą higienę miejsc inntymnych.