Wzmacnianie odporności

Jesień i zima to okres wzmożonych zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych. Warto podpowiedzieć pacjentowi, jak zadbać o organizm, by zwiększyć jego naturalną odporność.

Nowo narodzony organizm ludzki wyposażony jest wyłącznie w odporność nieswoistą, czyli w ubogi zaczątek układu odpornościowego. Stanowią go jedynie bariery mechaniczne i chemiczne, takie jak: skóra, błony śluzowe, niskie pH żołądka i bakteriobójcze składniki wydzielin np. lizozym w łzach, interferon we krwi, laktoferyna w ślinie. Już na tym etapie ma więc znaczenie proces wzmacniania odporności organizmu i dlatego stosując się do zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dzieci przez pierwszych 6 miesięcy życia powinny być karmione wyłącznie piersią. Mleko matki jest cennym źródłem przeciwciał, zwłaszcza immunoglobulin typu A, które pomagają dziecku zwalczać infekcje bakteryjne i wirusowe oraz sprzyjają rozwojowi fizjologicznej flory bakteryjnej chroniącej przed problemami ze strony układu pokarmowego. Mleko kobiece jest również wartościowym źródłem aminokwasów, nienasyconych kwasów tłuszczowych, mikro, makroelementów oraz witamin, które zapewnią wzrost całego organizmu i właściwy rozwój układu odpornościowego, czyli budowanie tzw. odporności swoistej (nabytej).

Szczepienia obowiązkowe i zalecane
Proces wykształcania się odporności swoistej (immunizacji) trwa kilka lat. Im więcej w tym czasie organizm pozna i zapamięta, tym bardziej efektywny mechanizm odpornościowy będzie mieć w przyszłości. Każde zetknięcie się z nową bakterią (przebycie zakażenia w sposób objawowy lub bezobjawowy – (immunizacja czynna naturalna) uruchamia produkowanie przeciwciała. Nie należy więc wychowywać dzieci w „sterylnych” warunkach, które determinują późniejszą konieczność zastosowania nadmiernej ilości szczepionek (immunizacji czynnej biernej), a które z kolei powodują nadpobudliwość obronną, co może być jedną z przyczyn powstawania alergii.

Dla wzmocnienia odporności dzieci do 18. miesiąca życia należy wykonać szczepienia znajdujące się w kalendarzu szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) oraz warto rozważyć zalecane szczepienia dodatkowe (płatne).
Dorosłym zaleca się szczepienie przeciw grypie i żółtaczce. Osoby po 60 r.ż. oraz osoby z grupy wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych powinny obowiązkowo szczepić się przeciwko grypie.

Szczepienia nieswoiste
Lekarz może przepisać pacjentowi preparat stymulujący układ odpornościowy do obrony przed wielokrotnie nawracającymi infekcjami, tzw. szczepienie nieswoiste. Takie preparaty zawierają mieszaninę lub wyciąg z kilku gatunków zabitych bakterii, które najczęściej wywołują: infekcyjne zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych (np. Broncho-Vaxom, Luivac, Ribomunyl, IRS-19); zapalenia cewki moczowej lub pęcherza moczowego (np. Uro-vaxom); czyraczności, zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie gruczołu sutkowego (np. Panodina).

Immunobioterapia szczepionkami nieswoistymi jest zwykle długotrwała i powinna być dobierana indywidualnie, w zależności od wskazań klinicznych. Nie należy jej stosować u osób z chorobami z autoagresji, będących w trakcie leczenia odczulającego lub zażywających środki immunosupresyjne, np. glikokortykosteroidy.

Immunostymulacja
Obok szczepień ochronnych jednym z głównych sposobów wzmacniania organizmu jest stosowanie immunomodulatorów stymulujących w postaci suplementów diety. Środki te aktywizują mechanizmy odpornościowe, regulują odpowiedź zapalną organizmu, a w konsekwencji spadku liczby infekcji, łagodzą ich przebieg. Opis działania tych substancji popularnie występujących w suplementach diety został przedstawiony w tabeli.

Powszechnie uważa się, że immunostymulacja za pomocą powyższych substancji może odegrać istotną rolę w terapii i profilaktyce chorób zakaźnych, szczególnie w dobie narastającej oporności drobnoustrojów i zwiększonej liczby pacjentów z obniżoną reaktywnością układu immunologicznego.

Sposoby na wzmacnianie odporności
• odpowiednia dieta – źródło antyoksydantów oraz witamin (chude mięso, ryby, warzywa, owoce oraz „zdrowe” tłuszcze zawarte np. w oliwie z oliwek i oleju lnianym)
• regularne uprawianie sportu na świeżym powietrzu
• spożywanie probiotyków zawartych w produktach mlecznych (jogurty, kefiry)
• stosowanie hydroterapii – pobudza przemianę materii
• hartowanie organizmu (np. korzystanie z sauny)
• unikanie większych zbiorowisk ludzki w okresie wzmożonego ryzyka na zachorowania
• unikanie przegrzewania organizmu w okresie jesiennym
• unikanie sytuacji stresowych – napięcia psychiczne powodują niekorzystne zmiany, a przewlekły stres wręcz wywołuje odczyn zapalny i jest pierwszym sprzymierzeńcem choroby przewlekłej

Działanie immunomodulatorów stymulujących

Substancja / Działanie

• laktoferyna / Endogenne białko występujące w siarze, ślinie, mleku, łzach. Wykazuje synergistyczne działanie na układ odpornościowy: hamuje adsorpcję patogenów do komórek gospodarza, blokuje receptory komórkowe patogenów i uniemożliwia ich wiązanie z komórką, aktywizuje fagocytozę, ma działanie immunotropowe. Pozyskiwana jest z serwatki i odtłuszczonego mleka.
• betaglukan / Jeden ze składników błonnika pokarmowego (występuje w owsie, jęczmieniu, życie). Naturalny polisacharyd optymalnie stymulujący makrofagi do procesu fagocytozy.
• ekstrakt z korzenia Echinacea pallida i purpurea / Pobudza działanie układu odpornościowego, nasila proces fagocytozy, pobudza leukocyty do wydzielania substancji przeciwwirusowych (interferonów).
• ekstrakt z vilcacory (Uncaria tomentosa) / Posiada właściwości przeciwwirusowe, przeciwutleniające; aktywizuje komórki układu immunologicznego.
• żeń-szeń / Zawiera glikozydy saponinowe zwane ginsenozydami. Stymuluje układ odpornościowy organizmu, tj. pobudza aktywność limfocytów cytotoksycznych.
• olej z wątroby rekina / Zawiera alkiloglicerole, które gromadzą się w błonie komórek bakteryjnych i nowotworowych uszkadzając je. Wpływają one na układ odpornościowy, pobudzając fagocytozę i powstawanie przeciwciał.
• propolis / (kit pszczeli) / Zawiera flawonoidy, kwasy aromatyczne, estry, alkohole, aldehydy, kumaryny, terpeny, sterole, kwasy tłuszczowe oraz mikroelementy, które ułatwiają organizmowi niszczenie lub blokowanie bakterii, grzybów chorobotwórczych, wirusów i pierwotniaków.
• probiotyki: Lactobacillus, Bifidobacterium, Sacharomyces / Modulują reakcje odpornościowe przez utrzymanie odpowiedniej równowagi czynników (cytokin) stymulujących stan zapalny i hamujących te reakcje, co zwiększa odporność na zakażenia. Przyczyniają się do prawidłowego dojrzewania układu odpornościowego związanego z jelitami.
• czosnek / Dzięki wysokiej zawartości substancji czynnej – allicyny wykazuje skuteczne działanie bakteriobójcze i grzybobójcze.
• srebro koloidalne / Posiada właściwości przeciwbakteryjne. Pełni funkcję ochronną układu odpornościowego.
• wyciąg z Aloe arborescens / Zwiększa liczbę komórek układu odpornościowego (limfocytów T i B i fagocytów) oraz przeciwciał, które krążą we krwi.
• inozyna / Ogólna aktywizacja układu odpornościowego.
• cynk, witamina C / Szereg badań potwierdziło brak ich skuteczności.