Zapalenie gardła

Drapanie, pieczenie, ból, wyschnięta śluzówka, problemy z połykaniem, chrypka, a nawet kaszel. Te wszystkie objawy mogą świadczyć o zapaleniu gardła.

Zapalenie gardła atakuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym, kiedy obniżona jest odporność organizmu. Choroba dotyczy także małych dzieci, których układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Jeśli objawy są lekkie, choroba przebiega bez wysokiej gorączki i ogólnego złego samopoczucia, to pacjent – z pomocą farmaceuty – poradzi sobie z nimi. Wystarczy wtedy leczenie objawowe lekami dostępnymi bez recepty. W cięższych przypadkach niezbędna jest wizyta u lekarza i być może zaordynowanie antybiotyków.

Trochę fizjologii
Gardło jest wspólnym elementem dwóch układów organizmu. To w nim krzyżują się drogi oddechowe i przewód pokarmowy. W procesie oddychania gardło wraz z przylegającymi do niego zatokami i jamą nosową, pełni istotną rolę. Powietrze, które pobieramy jest tam ogrzewane, zatrzymywana jest także większość zanieczyszczeń. Poza tym w obrębie gardła występują skupiska tkanki limfoidalnej w postaci migdałków podniebiennych i grudek chłonnych, które tworzą tak zwany pierścień Waldeyera. Dzięki obecności tych struktur organizm jest chroniony przed różnymi zakażeniami wnikającymi do organizmu wraz z wdychanym powietrzem, czy spożywanym pokarmem. Już od dzieciństwa komórki układu immunologicznego obecne w pierścieniu Waldeyera uczą się rozpoznawać groźne patogeny. Zapewnia to ochronę przed zakażeniami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi.

Przyczyny choroby
W okresach obniżonej odporności, a także u małych dzieci, u których mechanizmy obronne organizmu nie są jeszcze prawidłowo wykształcone, opór tkanki limfoidalnej gardła może zostać przełamany. Może dojść wtedy do ostrego zapalenia gardła. Jego główną przyczyną są najczęściej wirusy, na przykład: rhinowirusy, coronawirusy, adenowirusy, enterowirusy, wirusy grypy i paragrypy. Rzadziej, bo w około 20 proc. przypadków, chorobę powodują bakterie. Wtedy najczęstszym patogenem jest paciorkowiec hemolizujący typu A Streptococcus pyogenes. Czasem zdarza się również, że zapalenie gardła spowodowane jest przez grzyby chorobotwórcze. Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej po długotrwałej antybiotykoterapii, podawaniu leków immunosupresyjnych lub w przypadku przewlekłego stosowania wziewnych glikokortykosteroidów ordynowanych w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Stan zapalny gardła może być również wywołany przez różne alergeny i szkodliwe substancje chemiczne, także te zawarte w dymie tytoniowym. U osób wrażliwych przypadłość ta pojawia się nawet wtedy, gdy przebywają w zanieczyszczonym miejskim powietrzu.

Patogen, który przedostanie się do błony śluzowej, wyzwala odpowiedź zapalną organizmu. W miejscu tym wydzielane są cytokiny prozapalne, na przykład bradykininy i histamina. Powodują one rozszerzenie okolicznych naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności. Do obszaru objętego chorobą przedostaje się osocze krwi wraz z komórkami układu odpornościowego. Te zmiany powodują pojawienie się bólu, zaczerwienienia i obrzęku. Wzrasta też wydzielanie śluzu, którego głównym zadaniem jest usunięcie czynnika szkodliwego.

Objawy zapalenia gardła
W przypadku wirusowego zapalenia gardła objawy są zdecydowanie lżejsze niż przy zakażeniu bakteryjnym. Narastają one stopniowo, pacjent odczuwa ból, pieczenie i drapanie, błona śluzowa jest zaczerwieniona, lekko opuchnięta. Ciepłota ciała wzrasta nieznacznie, czasem nawet utrzymuje się na poziomie fizjologicznym. Lekarz w badaniu stwierdza także powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Ból może utrudniać połykanie, a wysuszona błona śluzowa może być przyczyną pojawienia się chrypki i lekkiego kaszlu. Często zapaleniu gardła towarzyszy nieżyt nosa wynikający ze zwiększonej produkcji śluzu. Patologiczne zmiany mogą dotyczyć nie tylko błony śluzowej gardła, ale także migdałków podniebiennych.
Zakażenie bakteryjne, które zwykle pojawia się jako kontynuacja infekcji wirusowej, atakuje nagle, a objawy są cięższe. Pacjent ma gorączkę, ból jest ostrzejszy. Często pojawiają się też zmiany ropne w okolicy migdałków – wtedy mówimy już o anginie, która jest powikłaniem zapalenia gardła. Innymi chorobami, które mogą się rozwinąć w następstwie zapalenia gardła są: infekcje ucha, zatok, oskrzeli, a nawet płuc. Są to bardzo niebezpieczne choroby, które mogą prowadzić do wielu groźnych powikłań. Dlatego, jeśli symptomy zapalenia gardła nie będą ustępowały, pacjent powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu.

W przypadku zakażenia grzybiczego charakterystycznym objawem jest pojawienie się w gardle białych nalotów. W odróżnieniu od ropnych zmian w infekcji bakteryjnej, łatwo dają się one oddzielić od błony śluzowej. Zmiany takie nazywamy pleśniawkami.

Leczenie
W przypadku wirusowego zapalenia gardła, kiedy pacjent czuje się ogólnie dobrze, można zastosować leki z grupy OTC, działające głównie objawowo. W sytuacjach takich zaleca się przede wszystkim produkty z grupy NLPZ, jak na przykład ibuprofen i kwas acetylosalicylowy. Dołączyć można też rutynę i wapń, które zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych.
Ból gardła mogą zniwelować leki działające miejscowo. Są one dostępne w postaci tabletek do ssania, płynów do płukania gardła oraz aerozoli. Preparaty te zawierają substancje przeciwzapalne i przeciwbólowe, jak na przykład flurbiprofen, salicylan choliny i benzydaminę, ale także substancje odkażające: alkohol dichlorobenzylowy, pochodne krezolu, chlorek cetyropirydoniowy i inne. Niektóre leki w swoim składzie mają też związki o właściwościach znieczulających w tym chlorowodorek lidokainy.
Ważnym aspektem, o którym należy pamiętać podczas choroby, jest właściwa rekonwalescencja i wypoczynek, które pomagają organizmowi walczyć z zakażeniem. Należy pamiętać, aby nie narażać gardła na nagłe zmiany temperatury. Leczenie farmakologiczne można wspomóc domowymi sposobami. Picie naparu z lipy pomoże w przypadku gorączki. Natomiast płukanie gardła naparami z szałwii i rumianku działa ściągająco i odkażająco. Ważne też jest nawilżanie śluzówki i picie dużej ilości płynów.
Antybiotyki mogą zostać zaordynowane jedynie przez lekarza i powinny być stosowane tylko w przypadku choroby o potwierdzonej etiologii bakteryjnej. Na zakażenie wirusowe będą nieskuteczne, a mogą dodatkowo upośledzić odporność, niszcząc fizjologiczną florę bakteryjną. Czasem w zapaleniu wirusowym, szczególnie u osób z upośledzoną odpornością, można włączyć lek przeciwwirusowy. Natomiast w leczeniu zakażeń grzybiczych stosuje się leczenie objawowe, a w cięższych przypadkach – leki przeciwgrzybicze.