Współczesne możliwości medycyny fizykalnej

W minionym wieku podstawową metodą leczenia zachowawczego większości schorzeń była farmakoterapia. Obecnie ogromny postęp technologiczny umożliwił wykorzystanie do celów terapeutycznych wielu czynników fizycznych.

Wyniki badań eksperymentalnych i klinicznych potwierdziły dużą skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania nowych metod medycyny fizykalnej, pozbawionych działań ubocznych typowych dla farmakoterapii. W związku z tym uważa się, że XXI wiek będzie okresem dominacji tych metod w leczeniu chorób z zakresu wielu dyscyplin medycznych.

Poniżej przedstawione zostały najnowsze metody medycyny fizykalnej, z którymi w najbliższej przyszłości wiąże się największe nadzieje odnośnie ich przydatności klinicznej. Większość z nich stanowi zwykle element kompleksowego postępowania terapeutycznego, jednak w przypadku wielu schorzeń stosowane są one jako monoterapia, a często nawet jako metoda z wyboru.

Magnetoterapia i magnetostymulacja

W ostatnich latach w lecznictwie coraz powszechniej stosowane są metody fizykoterapeutyczne, wykorzystujące w celach leczniczych zmienne pola magnetyczne: magnetoterapia i magnetostymulacja. Podstawy drugiej z tych metod opracował zespół polskich naukowców: prof. Aleksander Sieroń, prof. Feliks Jaroszyk oraz prof. Janusz Paluszak.

Magnetoterapia to lecznicze wykorzystanie wolnozmiennych pól magnetycznych o częstotliwości poniżej 100 Hz (najczęściej 10-50 Hz), indukcji rzędu 0.1-20 mT oraz prostokątnym, trójkątnym lub sinusoidalnym kształcie przebiegu impulsu. Udokumentowane efekty biologicznego oddziaływania tych pól obejmują m.in. intensyfikację procesu utylizacji tlenu oraz oddychania tkankowego, działanie wazodilatacyjne, angiogenetyczne i antykoagulacyjne, nasilenie procesów reperacji i regeneracji tkanek miękkich, przyspieszenie procesu tworzenia zrostu kostnego, działanie przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i analgetyczne oraz modyfikację transportu błonowego i dystrybucji jonów.

Magnetoterapia znalazła zastosowanie m.in. w leczeniu chorób układu kostno-stawowego (zaburzenia kostnienia, osteoporoza, choroba Sudecka, powikłane złamania, stawy rzekome, zmiany zwyrodnieniowe, przeciążeniowe i pourazowe stawów i tkanek okołostawowych oraz przewlekłe stany zapalne, jak: reumatoidalne zapalenie stawów i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), choroby układu nerwowego (stany po udarach mózgowych, stwardnienie rozsiane, neuralgie, niedowłady nerwów czaszkowych i obwodowych, naczynioruchowe i migrenowe bóle głowy, polineuropatie), choroby układu krążenia (miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, mikroangiopatie), choroby przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa, zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, w tym zespół jelita nadwrażliwego), choroby układu oddechowego (zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok obocznych nosa), choroby narządu wzroku (zapalenia gałki ocznej, zanik nerwu wzrokowego, endokrynooftalmopatie), choroby narządu rodnego u kobiet (zapalenie przydatków i wtórna niepłodność), a także choroby skóry (przewlekłe infekcje, oparzenia, owrzodzenia, bliznowce).

Z kolei magnetostymulacja to lecznicze wykorzystanie zmiennych pól magnetycznych o częstotliwości od kilku do 3000 Hz (najczęściej 150-200 Hz z modulacją przebiegu impulsu z obwiedniami o częstotliwości nieprzekraczającej kilkunastu Hz), indukcji poniżej 100 μT (najczęściej 30-70 μT) i piłokształtnym impulsie podstawowym, które działają w oparciu o mechanizm cyklotronowego rezonansu jonowego.

Magnetostymulacja stosowana jest m.in. w leczeniu: chorób układu nerwowego (stany po udarach mózgowych, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, zespoły migrenowe), zespołów bólowych o różnej etiologii (w przebiegu chorób układu kostno-stawowego i neuralgii), owrzodzeń skóry oraz zaburzeń psychicznych (nerwice wegetatywne i zespoły depresyjne).

Zabiegi z użyciem zmiennego pola magnetycznego nie wykazują istotnych działań ubocznych, są dobrze tolerowane przez chorych, a przeciwwskazania do ich stosowania obejmują m.in.: czynną chorobę nowotworową, ciążę, ciężkie infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, czynną gruźlicę, zagrażające krwawienie z przewodu pokarmowego, nadczynność tarczycy, niewyrównaną cukrzycę młodzieńczą oraz elektroniczne implanty (np. rozrusznik serca).

Magnetolaseroterapia i magnetoledoterapia

Uwzględniając obserwowany w ostatnich latach trend panujący w farmakoterapii – związany ze stosowaniem złożonych preparatów lekowych, wykorzystujących synergistyczne oddziaływanie kilku równocześnie stosowanych składników – w medycynie fizykalnej coraz częściej stosowane są metody oparte na jednoczasowym oddziaływaniu na organizm pacjenta kilku czynników fizycznych o zbliżonych lub wzajemnie się uzupełniających mechanizmach działania terapeutycznego.

Przykład takiego podejścia stanowić mogą metody wykorzystujące łączne, synergistyczne działanie zmiennego pola magnetycznego o niskich wartościach indukcji, oraz niskoenergetycznego promieniowania świetlnego – generowanych jednoczasowo przy użyciu magnetolasera lub aparatury do magnetoledoterapii. Szczególnie druga z wymienionych metod, w której źródłem promieniowania świetlnego są półprzewodnikowe diody LED, znajduje coraz powszechniejsze zastosowanie w lecznictwie szpitalnym, ambulatoryjnym, a nawet domowym, co wynika ze znacznie niższych kosztów wytwarzania diod LED w porównaniu z dotychczas stosowanymi, klasycznymi diodami laserowymi.

Magnetolaseroterapia i magnetoledoterapia stosowane są obecnie w leczeniu m.in.: zespołów bólowych o podłożu zwyrodnieniowym, zapalnym, przeciążeniowym i pourazowym układu kostno-stawowego, neuralgii o różnej etiologii, a także zaburzeń ukrwienia oraz zmian zapalnych i troficznych skóry.

Pileroterapia

Obecnie coraz szersze zastosowanie w fizykoterapii ma najnowsza forma światłolecznictwa – leczenie za pomocą światła spolaryzowanego, określane niekiedy mianem pileroterapii (Polarized Incoherent Low-Energy Radiation Therapy). Doświadczalne podstawy klinicznego wykorzystania światła spolaryzowanego związane są m.in. z: efektem przeciwbólowym, działaniem immunostymulującym, przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym i przeciwbakteryjnym oraz pobudzeniem wydzielania neurohormonów, poprawą mikrokrążenia i mineralizacji kości, a także przyspieszeniem procesów gojenia ran i regeneracji tkankowej.

Wskazania do stosowania leczenia światłem spolaryzowanym obejmują m.in.: leczenie ran – zarówno niepowikłanych, jak i zainfekowanych, owrzodzeń żylnych goleni, oparzeń, odleżyn, zespołów bólowych o różnej etiologii, zmian zapalnych i pourazowych układu kostno-stawowego, bliznowców, trądziku młodzieńczego, łuszczycy i zespołu depresji sezonowej.

Leczenie światłem spolaryzowanym jest metodą relatywnie bezpieczną i zazwyczaj dobrze tolerowaną przez chorych. Zabiegi są bezbolesne, a światło spolaryzowane nie wywołuje rumienia ani oparzeń skóry. Do nielicznych przeciwwskazań do stosowania światła spolaryzowanego należą m.in.: czynny proces nowotworowy, ciąża oraz objawy uczulenia i nadwrażliwości na światło. Nie zaleca się również naświetlania okolicy gałek ocznych.