Nowa żywność (część 3)

W poprzednim artykule przybliżyliśmy schemat procedury uproszczonej, zasad znakowania, a także wycofywania z obrotu nowej żywności. W niniejszej części przedstawiamy przykłady produktów o statusie nowej żywności.

Sok z noni
Najbardziej znanym przykładem produktu o statusie nowej żywności na polskim rynku jest sok z owoców Morinda citrifolia, czyli sok z owoców noni. Najczęściej jest on wprowadzany do obrotu jako suplement diety.
Wniosek o pozwolenie na wprowadzenie do obrotu soku z noni złożyła w Belgii w 2000 r. firma Morinda Inc. Organ przeprowadzający ocenę wstępną stwierdził, że konieczna jest ocena dodatkowa, która to została przeprowadzona przez Scientific Committee on Food w 2002 r. Na podstawie tej opinii Komisja Europejska wydała w dniu 5 czerwca 2003 r. decyzję nr 2003/426/EC, zezwalającą na wprowadzenie do obrotu soku z owoców noni, jako nowego składnika żywności do stosowania w pasteryzowanych sokach owocowych.

Obecnie produkty stanowiące lub zawierające w składzie sok z owoców noni, a pochodzące od innych producentów, są wprowadzane do obrotu na podstawie notyfikacji, korzystając z możliwości procedury uproszczonej. Przedsiębiorcy, którzy chcą wprowadzić na rynek nowy produkt, występują do jednostki naukowo-badawczej z wnioskiem o opinię, która potwierdzi, że przedmiotowy produkt jest odpowiednikiem soku z noni dopuszczonego do sprzedaży na terytorium Wspólnoty ww. decyzją Komisji nr 2003/426/EC. Po otrzymaniu opinii, przedsiębiorca notyfikuje chęć wprowadzenia do obrotu produktu do Komisji Europejskiej.
W przypadku gdy produkt jest zakwalifikowany przez przedsiębiorcę jako suplement diety, wprowadzenie do obrotu powinno być poprzedzone powiadomieniem Głównego Inspektora Sanitarnego o wprowadzeniu po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z załączeniem wzoru etykiety w języku polskim, uzyskanej opinii jednostki naukowo-badawczej oraz kopii notyfikacji złożonej do KE lub potwierdzenia otrzymania notyfikacji przez KE.

Fitosterole
Drugą grupą nowych składników żywności rozpowszechnionych w żywności są fitosterole i fitostanole. Są to substancje dodawane najczęściej do produktów mlecznych i tłuszczowych.

Pierwszą decyzję zezwalającą (z dnia 24 lipca 2000 r. nr 2000/500/EC) na wprowadzenie do obrotu produktu z fitosterolami uzyskała firma Unilever na „tłuszcz do smarowania z estrami fitosteroli”. Od tego czasu Komisja wydała dla różnych przedsiębiorców i dla konkretnych składników wiele decyzji zezwalających na wprowadzenie do obrotu rozmaitych produktów z dodatkiem fitosteroli i fitostanoli. Na mocy tych decyzji fitosterole można stosować w produktach takich jak: tłuszcze do smarowania chleba (margaryny), produkty mleczne, fermentowane produkty mleczne, napoje owocowo-mleczne, napoje sojowe i ryżowe, sery, dressingi do sałat, chleb żytni i olej roślinny.

Każde inne zastosowanie danego rodzaju steroli i stanoli roślinnych, które już mają zezwolenie KE, wymaga oddzielnej procedury oceny dla rozszerzenia zakresu stosowania składnika. Jak również każdy nowy rodzaj fitosteroli podlega procedurze autoryzacji.
Z kolei przedsiębiorcy, którzy chcą wprowadzić do obrotu produkty spełniające wymagania określone w poszczególnych decyzjach wydanych dla innych przedsiębiorców, i zawierające autoryzowane fitosterole, mogą korzystać z procedury uproszczonej opartej na notyfikacji.

Fitosterole i fitostanole to składniki mające właściwości obniżania poziomu cholesterolu we krwi, dlatego też są skierowane do konkretnych grup konsumentów, a sposób ich znakowania jest ściśle określony. Kwestie te szczegółowo reguluje Rozporządzenie Komisji (WE) nr 608/2004 z dnia 31 marca 2004 r., dotyczące etykietowania żywności oraz składników żywności z dodatkiem fitosteroli, estrów fitosteroli, fitostanoli i/lub estrów fitostanoli.

Stevia
Jednym z przykładów negatywnej decyzji Komisji (z 3 dotychczas wydanych) jest decyzja z dnia 22 lutego 2000 r. nr 2000/196/EC, odmawiająca zezwolenia na wprowadzenie do obrotu roślin i suszonych liści Stevia rebaudiana (Bertoni).
Stevia jest pochodzącym z Ameryki Południowej krzewem, którego liście zawierają rozpuszczalne w wodzie związki mające właściwości słodzące. Roślina ta, albo jej przetwory, jest czasem wprowadzana nielegalnie do obrotu jako naturalna alternatywa dla cukru i innych sztucznych substancji słodzących, szczególnie w sklepach stacjonarnych i internetowych z tzw. „zdrową żywnością”.

Komisja stwierdziła, iż w przebiegu oceny tego nowego składnika żywności nie wykazano, że spełnia ona kryteria określone w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 258/97. Należy zaznaczyć, że w 2007 roku przedsiębiorca ponowił wniosek o dopuszczenie do obrotu rośliny Stevia rebaudiana. Obecnie trwa procedura oceny składnika.

Oprócz decyzji dla Stevia rebaudiana, Komisja Europejska wydała również następujące negatywne decyzje:
• Orzechy Nangai (Canarium indicum L.) – Decyzja KE nr 2001/17/EC z 19 grudnia 2000 r.
• Betaina – Decyzja KE nr 2005/580/EC z 25 lipca 2005 r.

CLA
Przykładem składnika o statusie nowej żywności, który jest legalnie w obrocie, jest sprzężony kwas linolowy (CLA). Substancja ta jest jedną z tych, które były stosowane przed 15 maja 1997 r. w suplementach diety i jako ich składnik może dalej być stosowana.

Należy podkreślić, że rozszerzenie zakresu ich stosowania wymaga przeprowadzenia pełnej procedury autoryzacji. Obecnie trwają procedury autoryzacji CLA dla stosowania w żywności ogólnego spożycia i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia w odpowiedzi na wnioski dwóch przedsiębiorców złożone w 2007 r.

Olej arganowy
Olej z nasion drzewa arganu rosnącego w Maroku jest, obok soku z owoców noni, jednym z najczęściej notyfikowanych do Komisji Europejskiej produktów. Jest on dopuszczany do obrotu na terytorium UE w procedurze uproszczonej na podstawie opinii właściwych jednostek naukowo-badawczych, jako odpowiednik tradycyjnie spożywanych w Europie olejów roślinnych.

Inne składniki
Wybrane przykłady nowych składników żywności, które mają zezwolenie na wprowadzenie do obrotu na mocy decyzji Komisji Europejskiej:
• Trehaloza – Decyzja KE 2001/721/EC
• Preparaty dekstrynowe wytworzone przez bakterie Leuconostoc mesenteroides – Decyzja KE 2001/122/EC
• Koagulaty białek z ziemniaków i ich hydrolizaty – Decyzja KE 2002/150/EC
• Salatrim (alternatywa tłuszczu o zmniejszonej energetyczności) – Decyzja KE 2003/867/EC
• Izomaltuloza – Decyzja KE 2005/457/EC
• Likopen z grzyba Blakeslea trispora – Decyzja KE 2006/721/WE
• Diacyloglicerolowy olej pochodzenia roślinnego – Decyzja KE 2006/720/WE
• Rafinowany olej z Echium – Decyzja KE 2008/558/EC
• Suszony miąższ Baobabu – Decyzja KE 2008/575/EC