Czerwone, zmęczone, suche oczy

Oczy dostarczają naszemu mózgowi 85 proc. wiedzy o świecie. Wykorzystują przy tym 2/3 wszystkich bezpośrednio łączących z mózgiem połączeń nerwowych. W proces analizy sygnałów odbieranych przez narząd wzroku zaangażowane jest aż 10 proc. wszystkich komórek mózgowych.

Wygląd oczu może wiele powiedzieć o naszym trybie życia i zdrowiu. Dobry wzrok bowiem to nie tylko zasługa genów, ale także kwestia jego właściwej higieny. Nawet najzdrowsze oko może ulegać różnym schorzeniom, gdy o nie nie zadbamy. Do czynników, które wpływają na zmęczenie oczu, a także są częstą przyczyną występowania podrażnień i chorób tych narządów, należą przede wszystkim: długotrwałe czytanie, jazda samochodem, częste oglądanie telewizji, praca przed komputerem, a także stres, niedobór witamin i minerałów. Również nieodpowiednie stosowanie soczewek kontaktowych może powodować podrażnienia, szczególnie jeśli często przebywamy w pomieszczeniach klimatyzowanych lub zadymionych. Do czynników ryzyka wystąpienia chorób oczu należy też zażywanie tabletek antykoncepcyjnych i przeciw- alergicznych, środków nasennych, uspokajających i psychotropowych.

Aparat ochronny oka
Elementami ochronnymi oka są: powieki, łuki brwiowe, rzęsy, spojówki gałki ocznej i powiek oraz narząd łzowy. Powieki stanowią najbardziej zewnętrzną warstwę, chroniącą przed urazami, wysychaniem, a także wnikaniem zanieczyszczeń. Spojówki wyściełają tylną ścianę powiek oraz pokrywają przednią powierzchnię gałki ocznej. Narząd łzowy ma za zadanie nawilżać rogówkę i spojówkę.
Komórki spojówek, gruczoły łojowe wspólne i gruczoł łzowy wydzielają składniki filmu łzowego, który stanowi niezwykle ważny mechanizm ochronny powierzchni oka. Składa się on z trzech warstw: tłuszczowej, która zapewnia poślizg spojówek przy mruganiu i utrudnia odparowanie łez; wodnej – nawilża nabłonek rogówki, dostarcza tlen, spłukuje zanieczyszczenia z powierzchni oka oraz pełni funkcję dezynfekcyjną; śluzowej, umożliwiającej ścisłe przyleganie i utrzymywanie się filmu łzowego na powierzchni rogówki. Są jednak czynniki, które powodują zaburzenia wydzielania filmu łzowego lub całkowity brak jego wytwarzania, a to może doprowadzić do bolesnych schorzeń oka.

Zespół suchego oka
Jednym z najczęstszych schorzeń oczu jest zespół suchego oka. Wywoływane jest szeregiem czynników, takich jak: suche powietrze, przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, czy długie wpatrywanie się w monitor komputera lub telewizora. Przyjmowanie niektórych leków antykoncepcyjnych, psychotropowych czy uspokajających, również może stać się przyczyną zespołu suchego oka. Doprowadza to do niedostatecznego wydzielania łez, co powoduje złuszczanie nabłonka gałki ocznej. Kon-
sekwencją tego procesu jest to, że rogówka i spojówka stają się bardziej podatne na wnikanie drobnoustrojów i obecność czynników drażniących. Oczy osoby chorej są czerwone i pieką, niekiedy może mieć ona też wrażenie, jakby miała ciało obce pod powieką. Mruganie staje się bolesne, występuje uczucie ciężkości powiek.

Do zdiagnozowania tej choroby służy test Schirmera. Pozwala on na zbadanie, ile łez w ciągu 5 minut jest w stanie wyprodukować pacjent. Lekarz okulista umieszcza pod dolnymi powiekami obu oczu badanego pasek bibuły o standardowej szerokości i długości, znakowany podziałką co 5 mm. Po odczekaniu 5 minut, bibuła nasiąka łzami. Długość odcinka mokrej bibuły świadczy o ilości łez. Wynik przekraczający 15 mm jest prawidłowy. Wynik pomiędzy 5 a 10 mm pozostaje na granicy normy i w przyszłości pacjent może wymagać powtórzenia testu. Wynik poniżej 5 mm jest nieprawidłowy – świadczy o zbyt małej ilości produkowanych łez.
Pacjent chorujący na zespół suchego oka musi przyjmować leki do końca życia. Leczenie polega na dostarczaniu oczom łez w postaci kropli. Preparaty tego typu zyskały wspólną nazwę tzw. sztucznych łez. Są one w pełni bezpieczne. Alternatywą może być zabieg zamykania kanalików łzowych.

W trakcie leczenia ważna jest również higiena pomieszczeń, w których przebywamy – powietrze w nich powinno być dobrze nawilżone. Podczas pracy przed komputerem należy robić sobie kilkuminutowe przerwy, ćwiczyć oko – patrzeć na zmianę w dal i na przedmioty bliskie, mrugać. Takie ćwiczenia zalecane są również w przypadku innych czynności, podczas których oczy są stale skoncentrowane. Wykluczone jest stosowanie soczewek kontaktowych. Leczenie jest długotrwałe i często niezadowalające, gdyż jest to choroba przewlekła. Nieleczenie zespołu suchego oka grozi poważnymi konsekwencjami – może dojść do zmatowienia rogówki, co znacznie pogorszy widzenie.

Objawy czerwonego oka
Termin „czerwone oko” obejmuje szereg jednostek chorobowych o różnej etiologii. Jest to najczęstszy powód wizyt u okulisty. Najbardziej prozaiczną przyczyną wystąpienia czerwonego oka jest zmęczenie. Niewielka ilość snu, długa praca przed ekranem komputera, czytanie przy sztucznym świetle – to wszystko przyczynia się do podrażnień oka. Jednak oprócz błahego przemęczenia, czerwone oko może być objawem różnych niebezpiecznych schorzeń.

Przekrwienie spojówkowe charakterystyczne jest dla zapalenia spojówek. Przyczyną są zazwyczaj alergie, chlorowana woda, noszenie soczewek kontaktowych, niedostateczne wydzielanie łez, brak snu, stosowanie przez dłuższy czas kropli na zmęczone oczy. Zapalenie spojówek może być wywołane również przez bakterie lub wirusy. Pacjenci cierpiący na tę dolegliwość, skarżą się zwykle na: zaczerwienienie oczu, kłucie, uczucie ciała obcego czy też piasku pod powiekami, pieczenie, swędzenie, światłowstręt, łzawienie oraz ciężkość i sklejanie się powiek. W takim wypadku należy zachować higienę, a zapalenie powinno samo ustąpić. Jeśli jednak na powiekach pojawi się ropna wydzielina, oznacza to, że doszło do zakażenia bakteryjnego – wówczas konieczna jest porada lekarza.

W przypadku zapalenia rogówki charakterystyczne jest występowanie zaczerwienienia bezpośrednio wokół niej. Oprócz tego objawami są: łzawienie, światłowstręt, spadek ostrości wzroku. Często pacjenci mylą zapalenie spojówek z zapaleniem rogówki. Różnica polega na tym, że przy zapaleniu spojówek naczynia przesuwają się podczas ruchu powieki, a w przypadku wystąpienia zapalenia rogówki tak się nie dzieje.

Czerwone oko może też świadczyć o niegroźnym wylewie podspojówkowym, spowodowanym nadciśnieniem, wysiłkiem fizycznym, kichnięciem. Jest to nagłe pojawienie się silnego zaczerwienienia, czasem uwypuklonego, w obrębie „białej części oka”. Jest ono całkowicie bezbolesne i niegroźne. Krew znajduje się pod spojówką, przezroczystą błoną pokrywającą „białą część oka” i pochodzi z pękniętego naczynia spojówki. Jeżeli towarzyszy temu ból oka lub pogorszenie widzenia, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Bardzo niebezpieczną chorobą, której towarzyszy czerwone oko, jest jaskra – choroba prowadząca do uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek siatkówki. Powoduje to pogorszenie bądź utratę wzroku. Jaskrą najbardziej zagrożone są osoby obciążone następującymi czynnikami ryzyka: rodzinnymi skłonnościami do jaskry, nadciśnieniem, niedociśnieniem, cukrzycą, miażdżycą, częstymi bólami głowy. W grupie zagrożonych wystąpieniem jaskry są również osoby w podeszłym wieku i palacze. Jedynym sposobem wczesnego rozpoznania tej choroby jest regularne badanie wzroku u okulisty. Nieleczona jaskra zawsze prowadzi do ślepoty.

Leczenie czerwonego oka
Nie ma jednej metody czy też środków farmakologicznych, które wyleczyłby wszystkie jednostki chorobowe związane z występowaniem czerwonego oka. Należy pamiętać, że każda z nich może dotyczyć innego elementu anatomicznego oka, a co za tym idzie – zalecane będzie różne leczenie. W przypadku zapalenia spojówek, leczenie polega głównie na unikaniu czynników drażniących i płukaniu worka spojówkowego kroplami. Gdy mamy do czynienia z wylewem podspojówkowym, krew wchłonie się w ciągu kilku dni. Przypadki czerwonego oka dotyczące zapalenia spojówki lub rogówki na tle bakteryjnym leczy się antybiotykami. W jaskrze stosuje się farmakoterapię, głównie podaje się inhibitory anhydrazy węglanowej, betablokery, pilokarpinę. Jeśli leczenie nie przynosi efektów, wykonuje się irydotomię laserową – zabieg, którego celem jest stworzenie połączenia między przednią i tylną komorą oka, co prowadzi do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Z zaczerwienieniem oczu związanym ze zmęczeniem narządu wzroku możemy walczyć domowymi sposobami, np. okładami z herbaty, mleka lub rumianku. Przy bólu gałki ocznej, opuchnięciach i łzawieniu skuteczny jest świetlik lekarski. Stosowanie wszelkiego rodzaju kropli do oczu, musi być poprzedzone wizytą u lekarza.

Podpuchnięte oczy
Wiele osób boryka się z problemem „worków” po oczami. Skłonność do ich występowania może mieć podłoże genetyczne, może być sygnałem przemęczenia organizmu lub objawem problemów ze zdrowiem, np. niedokrwistości, problemów kardiologicznych, niedoboru witamin. Najczęstszą jednak przyczyną ich wystąpienia jest nieodpowiednia ilość snu. Naczynia krwionośne tracą zdolność rozszerzania się i kurczenia, a w efekcie gorzej utleniona, ciemniejsza krew prześwieca przez cienki naskórek dolnych powiek. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie zimnych okładów z herbaty lub po prostu lodu. Zimno przyspiesza bowiem krążenie krwi. Można też stosować preparaty zawierające w swoim składzie arnikę. Warto zacząć brać witaminę A plus E lub preparaty zawierające wyciąg z borówki. Szczególnie zaleca się to osobom, u których „worki” pod oczami mają podłoże genetyczne i jest to jedyny sposób na zminimalizowanie opuchlizny. Opuchlizna może być też przyczyną zalegania toksyn w naczyniach krwionośnych. Jeżeli problem ten utrzymuje się dłuższy czas, lepiej zasięgnąć porady lekarza.

Lepiej zapobiegać niż leczyć
Aby zapobiec schorzeniom oczu, należy zminimalizować wpływ szkodliwych czynników – prowadzić zdrowy tryb życia i dobrze się wysypiać (najlepiej 6-8 godzin na dobę). Podczas długotrwałej pracy przy komputerze, czytaniu książki i innych czynności wymagających intensywnej koncentracji wzroku, należy robić przerwy, które pozwolą odpocząć oczom. Ważną rolę w higienie oczu odgrywa rekreacja lub sport na świeżym powietrzu, zwłaszcza gdy narząd wzroku jest w godzinach pracy silnie eksploatowany przez media elektroniczne. Należy również unikać przebywania w zadymionych i suchych pomieszczeniach. Pacjenci noszący szkła kontaktowe powinni zachowywać higienę rąk w czasie zakładania i zdejmowania soczewek. Podczas uprawiania sportów, na przykład takich jak pływanie czy jazda na nartach, nie wolno zapominać o odpowiedniej ochronie oczu, podobne zasady obowiązują latem, gdy przebywamy w pełnym słońcu.