Wspomaganie koncentracji i zapamiętywania

Współczesny tryb życia, któremu towarzyszą ciągły pośpiech i stres, powoduje, że coraz więcej osób ma problemy z pamięcią i koncentracją. Na szczęście są środki wspomagające kognitywne procesy mózgu.

Każdego dnia mózg człowieka bombardowany jest ogromną ilością informacji. Dzięki pamięci – jednej z najdoskonalszych funkcji poznawczych ludzkiego umysłu – jesteśmy w stanie odbierać, przechowywać i odtwarzać informacje, które dotarły do mózgu. Proces efektywnego zapamiętywania nowych informacji wspomaga koncentracja. Polega ona na skupieniu uwagi na wykonywanym zadaniu, z jednoczesnym ignorowaniem zjawisk współistniejących w otoczeniu.

Obecnie coraz więcej ludzi skarży się na problemy z koncentracją. Najczęstszą ich przyczyną jest przepracowanie, nadmiar obowiązków oraz stres. Brak wyciszenia i relaksu sprawia, że ciężko skoncentrować się przez dłuższą chwilę na wykonywaniu jednej czynności. Docierające dźwięki i obrazy rozpraszają uwagę i przenoszą ją z realizowanego obecnie zadania na inne obiekty. Poza świadomą pracą nad własnym zachowaniem, podnoszeniem motywacji do nauki, pracę naszego umysłu można wspomóc właściwą dietą. Istnieje wiele substancji poprawiających kognitywne procesy mózgu.

Żeń-szeń
Korzeń Ginseng (żeń-szeń) to surowiec farmaceutyczny bardzo popularny w Azji Wschodniej, ale także w Europie. Ze względu na swoje właściwości, nazywany jest korzeniem życia. Zawarte w roślinie związki czynne z grupy saponin triterpenowych – panaksozydy – odpowiadają za działanie psychopobudzające oraz pobudzające seksualnie. Istnieją także doniesienia o właściwościach przeciwnowotworowych, które wykazuje ginsenozyd R0. Panaksynol zawarty w olejku eterycznym rośliny ma działanie przeciwagregacyjne. Surowiec zawiera także peptydoglukany o działaniu hipoglikemicznym. Żeń-szeń jest szeroko stosowany w geriatrii oraz jako lek adaptogenny – pomagający opanować stres.

Miłorząb japoński
Surowiec leczniczy stanowią liście miłorzębu, które zawierają składniki biologicznie czynne z grupy: flawonoidów (luteolina, kwercetyna, bilobetyna, ginkgetyna), seskwiterpenów (bilobalid) i diterpenów (ginkgolidy). Związki zawarte w surowcu mają wpływ na poprawę krążenia mózgo­wego. Ponadto modulują procesy energetyczne i wykazują działanie nootropowe – stymulują przemianę materii ośrodkowego układu nerwowego. Preparaty miłorzębu zalecane są w stanach przemęczenia oraz osłabionej koncentracji, gdyż korzystnie wpływają na procesy zapamięty­wania. Stosowane są także w chorobach wieku podeszłego, takich jak miażdżyca czy zaburzenia krążenia mózgowego.

Lecytyny
To grupa związków zaliczanych do pochodnych fosfolipidów, w których cząsteczce występuje czwartorzędowa zasada – cholina. Jest ona prekursorem acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który wpływa między innymi na rozszerzenie naczyń krwionośnych. Lecytyny biorą udział w budowie układu nerwowego – obok glikolipidów są składnikami osłonek mielinowych stanowiących ochronę mechaniczną i izolację elektryczną aksonów. Bogatym źródłem lecytyn są żółtka jaj oraz nasiona roślin z rodziny Fabaceae, a w szczególności soja. Suplementacja lecytyny polecana jest osobom z zaburzeniami koncentracji i trudnościami z zapamiętywaniem. Dodatkowo korzystnie wpływa na poprawę profilu lipidowego, zmniejszając stężenie cholesterolu LDL we krwi oraz frakcji triglicerydów, podnosząc jednocześnie poziom cholesterolu HDL.

Kofeina
To związek o wszechstronnych właściwościach. Działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, ośrodek oddechowy oraz naczynioruchowy. Rozszerza naczynia mózgowe i wieńcowe. Ma również działanie moczopędne. Najczęściej wykorzystywane są analeptyczne właściwości kofeiny. Dzięki przyspieszaniu procesów myślowych i odbioru wrażeń, stosowana jest w preparatach wzmagających pamięć i koncentrację.

Kofeina jest rozpowszechniona w świecie roślin, największa jej zawartość występuje w nasionach krzewu kawowego Coffea arabica, liściach krzewu herbacianego Camelia sp., a także w roślinie Paulinia cupana, z której pozyskuje się surowiec farmakognostyczny Pasta Guarana. Ostatnio popularnym napojem bogatym w kofeinę stał się napar z liści Ilex paraguayensis – Yerba Mate.

Magnez
Pierwiastek ten reguluje przepływ jonów w komórce, zmniejsza pobudliwość nerwowo-mięśniową oraz jest kofaktorem wielu enzymów. Jego niedobory objawiają się zmęczeniem fizycznym i psychicznym, nadmierną podatnością na stres, drażliwością, zaburzeniami rytmu serca, a nawet nadciśnieniem tętniczym. Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi
300-400 mg. Ważne jest, by przyjmować go w połączeniach z witaminą B6, która ułatwia przyswajanie magnezu z przewodu pokarmowego i zmniejsza jego wydalanie z organizmu.

Tauryna
Jest aminokwasem, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jako agonista receptorów GABA tauryna zwiększa metabolizm komórek glejowych. Poprawia funkcje poznawcze, pomaga w zapamiętywaniu nowych informacji. Tylko niewielkie ilości tauryny produkowane są w wątrobie, jelitach i mózgu. Naturalnym jej źródłem w pożywieniu są mięso, ryby, ostrygi oraz serwatka.

Kwasy omega-3 DHA i EPA
Do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) z szeregu omega-3 należą kwasy eikozapentaenowy (EPA) oraz dokozaheksaenowy (DHA). Organizm człowieka nie jest w stanie ich syntetyzować samodzielnie, dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem, podobnie jak witaminy i mikro­elementy. Kwas DHA w dużych ilościach występuje w fosfolipidowych błonach komórkowych, w korze mózgowej człowieka stanowi aż 30-35 proc. wszystkich kwasów tłuszczowych. Wysoka zawartość DHA jest również w siatkówce oka oraz sercu. Kwas EPA odpowiada za prawidłowe przekazywanie sygnałów pomiędzy włóknami nerwowymi. Bogatym źródłem kwasów z rodziny omega-3 są ryby morskie oraz olej lniany.

Kwasy DHA i EPA wywierają efekt anty­agregacyjny, przeciwzapalny oraz hipotensyjny. Suplementacja diety w oleje rybie jest szczególnie wskazana u osób cierpiących na zmiany miażdżycowe, podwyższony poziom cholesterolu, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia krzepliwości.

Sen wspomaga pamięć

Poza wymienionymi powyżej substancjami modulującymi funkcjonowanie mózgu, należy pamiętać o zapewnieniu organizmowi dostatecznej ilości snu. Okazuje się bowiem, że do efektywnego zapamiętywania informacji wymagany jest spokojny sen, trwający 6-8 godzin. Amerykańscy naukowcy dowiedli w swoich badaniach, że studenci regularnie wysypiający się lepiej przyswajają informacje w porównaniu z rówieśnikami, którzy kosztem snu spędzają noce nad książkami. Podczas eksperymentu zaobserwowano zmiany w aktywności niektórych struktur mózgowych. U osób wyspanych aktywność móżdżku – odpowiadającego za koordynację i dokładność – była wyższa niż u pozostałych. Wyciszeniu uległy natomiast obszary odpowiedzialne za kontrolę emocji, takich jak strach i lęk.