Stopy pod lupą… haluksy

Kiedy palce przestają mieścić się w bucie, a każdy krok staje się udręką, pojawia się podejrzenie haluksów, nazywanych potocznie paluchami koślawymi. Są one wynikiem zaburzeń mięśniowo-więzadłowych prowadzących do trwałych deformacji w obrębie kości przodostopia.

W polskiej populacji największy odsetek zmian w obrębie stóp obserwuje się u kobiet na wsi, które mają za sobą wieloletnią ciężką pracę fizyczną.

Zniekształcenia stóp zwane haluksami znane są od kilku tysiącleci, spotykamy je podczas wykopalisk, w grobach wielkich rodów, ale nie tylko.

Etiologia tego schorzenia niewątpliwie związana jest z cywilizacją. Znacznemu wydłużeniu uległ czas życia człowieka, zwiększyły się jego wzrost i waga. Natomiast warunki bytowe zmieniły sposób korzystania z narządów ruchu. Te wszystkie czynniki wpłynęły na zmianę statyki i dynamiki stóp.
Haluksy częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Ma na to wpływ genetyka. Panie rzadko zgłaszają się do ortopedy z powodu bólu przodostopia. Tłumaczą te dolegliwości niewygodą modnych butów, wysokimi obcasami, wynikiem odbytych forsownych marszy. Słowem, lekceważą zagrożenie. Jedyne, co je niepokoi, to defekt kosmetyczny – ale sądzą, że „da się z nim żyć”.

Uważaj na dzieci
Im dłużej trwa stan beztroski, tym większe jest zagrożenie. Trzeba zdać sobie sprawę, że nie wszystkie rodzaje deformacji stóp, w których występują paluchy koślawe, da się skorygować operacyjnie. Dlatego od najmłodszych lat powinniśmy dbać o stopy. Profilaktyka jest najlepszą i najtańszą metodą zapobiegania deformacjom stóp lub maksymalnego zmniejszenia dolegliwości.

W dobrych przedszkolach zwraca się uwagę na codzienne ćwiczenia gimnastyczne stóp dzieci i na noszenie przez nie odpowiednich butów. Profilaktykę należy bowiem zacząć od momentu, kiedy dziecko zaczyna samodzielnie chodzić. Co ciekawe, według niektórych autorów dzieci nie powinny zbyt długo chodzić lub biegać boso po twardych podłożach (parkiet, terakota itp.). To wynik zmian cywilizacyjnych, o których pisałem wcześniej.

Kontrola ortopedyczna pozwala na rozpoczęcie ćwiczeń stóp, głównie w formie zabawy, jeszcze zanim wystąpią pierwsze symptomy schorzeń. A pojawiają się one dość wcześnie. Zdarza się, że zaniedbane trzynastolatki wymagają leczenia operacyjnego. Tylko w niektórych przypadkach choroby dzieci są wynikiem wrodzonych skłonności do zaburzeń w elastyczności elementów tkankowych, które utrzymują w odpowiednim ustawieniu łuk poprzeczny i podłużny stóp.

Wysokie obcasy
W polskiej populacji największy odsetek zmian w obrębie stóp obserwuje się u kobiet na wsi, które mają za sobą wieloletnią ciężką pracę fizyczną. Wiele kobiet cierpiących na nadwagę przez większą część dnia używa butów poprawiających wprawdzie sylwetkę, ale jednocześnie powodujących takie przeciążenia stóp, że w ich efekcie powstają nieodwracalne zmiany, m.in. haluksy.

Ile to razy panie zmieniają obuwie tylko z powodu bólu, który uniemożliwia chodzenie, stanie lub tańczenie? Tymczasem taka beztroska prowadzi do odwlekanej w nieskończoność wizyty u ortopedy. Najczęściej kończy się ona propozycją wykonania zabiegu chirurgicznego.

Operacje haluksów
Jest wiele metod operacji paluchów koślawych. Jedne nie wymagają ingerencji w układ kostny, inne mają charakter bardzo rozległy i dotyczą nie tylko haluksów, ale także innych struktur kostnych i mięśniowych stóp.
Postęp w technice operacyjnej pozwala w niektórych, niewielkich deformacjach na szybki powrót do pracy i normalnego chodzenia. Jednak po większości zabiegów trzeba przez kilka tygodni stosować specjalne obuwie lub opatrunki gipsowe.

Wybór metody operacji zależy od wieku pacjenta i rodzaju haluksa. Powikłania po operacjach paluchów koślawych wynikają ze złego doboru metody operacji do rodzaju deformacji stóp. Niebezpieczne powikłania mogą też być wynikiem chorób towarzyszących, np. cukrzycy, choroby tarczycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, a nawet niektórych chorób psychicznych.

Chcąc ustrzec się przed haluksami, należy zwrócić uwagę na to, jaki prowadzimy tryb życia, czy mamy nadwagę, czy wykonujemy ćwiczenia profilaktyczne, czy cierpimy na jakieś choroby towarzyszące. Nie bez znaczenia są także zmiany hormonalne u kobiet w okresie menopauzy. Pamiętajmy, by nie lekceważyć pierwszych oznak wszelkich deformacji stóp. Jeśli zauważymy niepokojące zmiany, natychmiast zgłośmy się do ortopedy.