Latem chętnie odsłaniamy swoje ciało. Jednak moda na jego czekoladowy odcień może okazać się zgubna, jeśli nie zachowamy podstawowych zasad korzystania z kąpieli słonecznych.
Pierwsze letnie promienie słoneczne sprawiają, że parki, plaże, domowe trawniki zapełniają się leżakami i kocami. Najbardziej wytrwali amatorzy słońca są w stanie opalać się niemal przez cały dzień. Taka praktyka może przyczynić się do wystąpienia poważnych skutków zdrowotnych.
Oparzenia skóry
W okresie letnim jednymi z częściej kupowanych produktów w aptekach są preparaty łagodzące oparzenia słoneczne. W następstwie nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne, zwłaszcza w godzinach 11.00-15.00, zamiast ładnej opalenizny uzyskujemy efekt w postaci mocno zaczerwienionej skóry pokrytej pęcherzami z płynem surowiczym. Na oparzenia słoneczne najbardziej narażone są osoby o jasnym fototypie, których skóra zawiera mało melaniny chroniącej przed słońcem. Należy pamiętać, że powtarzające się oparzenia słoneczne przyspieszają proces starzenia się skóry oraz przyczyniają się do wystąpienia bardzo niebezpiecznych chorób skóry, w tym niezwykle groźnego czerniaka złośliwego.
Oparzenia słoneczne, których istotą jest oparzenie zewnętrznej warstwy skóry, mają zwykle postać oparzeń pierwszego stopnia, w związku z czym ich leczenie powinno się odbywać zgodnie z zasadami leczenia tego rodzaju oparzeń. Przede wszystkim należy jak najszybciej wyeliminować czynnik sprawczy, a więc zejść ze słońca. Warto wziąć chłodny prysznic. Jeśli nie mamy pod ręką preparatów łagodzących skutki nadmiernego opalania, możemy zastosować okłady z zimnego mleka bądź jogurtu, które zapewnią dalsze chłodzenie oraz nawilżanie skóry. Są to jednak jedynie środki doraźne. W celu zapewnienia fachowej pomocy należy zaopatrzyć się w aptece w preparaty leczące oparzenia.
Reakcja fototoksyczna
Należy również pamiętać o tym, że ekspozycja na promienie słoneczne może prowadzić do reakcji fototoksycznej, czyli reakcji będącej skutkiem działania jakiejś egzogennej substancji zastosowanej wewnętrznie bądź zewnętrznie (np. leku). Ostra reakcja fototoksyczna przyjmuje podobne objawy jak ostre oparzenie słoneczne. Wśród substancji fototoksycznych znajdują się m.in. niektóre leki przeciwpadaczkowe, przeciwarytmiczne, przeciwdepresyjne (w tym preparaty dziurawca), antybiotyki.
Czerniak
Nieodpowiedzialne korzystanie z kąpieli słonecznych może również doprowadzić do potencjalnie śmiertelnych skutków – czerniaka oraz udarów cieplnych. Wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że liczba zachorowań na czerniaka na świecie podwaja się co 10 lat. Okazuje się, że w USA czerniak jest najczęstszym nowotworem spotykanym wśród kobiet w wieku 25-30 lat. U kobiet w przedziale wiekowym 30-35 lat wyprzedzają go jedynie nowotwory piersi. W związku ze stałym wzrostem zainteresowania wyjazdami na wakacje do krajów o gorącym klimacie oraz zmniejszaniem się warstwy ozonowej na półkuli północnej zapadalność na czerniaka nie przestanie wzrastać.
W Polsce około 55 proc. przypadków zachorowań na ten typ nowotworu kończy się zgonem. Tak duża śmiertelność wynika
m.in. z późnego rozpoznawania zmian skórnych. Czerniak jest nowotworem bardzo zdradliwym – od czasu ekspozycji na czynnik sprawczy (np. promieniowanie UV) do rozwoju choroby może minąć nawet 20 lat. Z tego powodu tak ważne jest zachowanie ostrożności w korzystaniu ze słońca oraz systematyczna obserwacja całej powierzchni ciała, a w szczególności zmian skórnych.
Do najważniejszych czynników ryzyka zachorowania na czerniaka należą: występowanie wrodzonych bądź nabytych znamion barwnikowych, predyspozycja genetyczna oraz nieodpowiedzialna ekspozycja na światło słoneczne. Jeżeli znamiona ulegają przebarwieniu lub odbarwieniu, ich struktura uległa zmianie, obwód poszerzył się, znamiona krwawią lub swędzą, należy niezwłocznie udać się do lekarza dermatologa.
Udar cieplny
Zbyt intensywne działanie promieni słonecznych na ludzki organizm może również doprowadzić do udaru cieplnego. Jest to stan zagrożenia życia. Organizm nie jest stanie prawidłowo reagować na podwyższoną temperaturę ciała, w wyniku czego dochodzi do bólu i zawrotów głowy, nudności, wymiotów, drgawek, wysuszenia skóry wskutek zahamowania wydzielania potu, przyspieszenia tętna, obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, a w konsekwencji do utraty przytomności. Temu stanowi towarzyszy wysoka gorączka. Udar cieplny jest szczególnie niebezpieczny dla osób starszych, dzieci, osób ogólnie osłabionych, chorych oraz nadużywających alkoholu.
Przykładowe preparaty stosowane w oparzeniach słonecznych
Preparat – Substancje czynne – Działanie
- Alantan Plus (maść, krem) – alantoina, D-pantenol – przeciwzapalne, przyspieszające gojenie, głęboko nawilżające, redukujące świąd i zaczerwienienie
- Bepanthen (maść, krem) – dekspantenol – przeciwzapalne, kojące, nawilżające, przyspieszające regenerację nabłonka
- Bepanthen Plus (krem) – dekspantenol, chlorheksydyna – przeciwzapalne, kojące, nawilżające, przyspieszające regenerację nabłonka, zapobiegające zakażeniom
- Cepan (krem) – wyciąg z cebuli, wyciąg z rumianku, sól sodowa heparyny, alantoina – przyspieszające regenerację uszkodzonej tkanki, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, nawilżające, natłuszczające, łagodzące
- Emolium (emulsja) – pantenol, masło shea, olej macadamia, olej parafinowy, trójglicerydy kwasu kaprylowego i kaprynowego, mocznik, hialuronian sodu – natłuszczające, regenerujące płaszcz lipidowy skóry, nawilżające, ograniczające transepidermalną utratę wody, łagodzące podrażnienia
- Exomega Epitheliale AH (krem) – wyciąg z owsa, witaminy A i E, kwas hialuronowy – regenerujące uszkodzony naskórek, przywracające spoistość naskórka, łagodzące, nawilżające
- Neoviderm (emulsja) – beta glukan, alginat, kwas hialuronowy – wspomagające gojenie skóry, łagodzące podrażnienia, głęboko nawilżające, wzmacniające skórę, redukujące zaczerwienienie
- Propolan (maść, płyn, aerozol) – kit pszczeli – przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, regenerujące uszkodzone tkanki
- Panthenol (aerozol) – dekspantenol – przeciwzapalne, kojące, przyspieszające regenerację skóry