Zrób badania laboratoryjne

Zrób badania laboratoryjne

Większość Polaków nie zdaje sobie sprawy, jak ważne są badania laboratoryjne, jak często należy je wykonywać i w jaki sposób trzeba się do nich przygotować. Warto wiedzieć, że dzięki diagnostyce laboratoryjnej można wykryć chorobę jeszcze przed pojawieniem się objawów klinicznych.

Na wynik końcowy badań ogromny wpływ ma faza przedanalityczna (dieta, stres, aktywność fizyczna pacjenta, a także sposób pobrania i transportu materiału). Dlatego ważne jest, byśmy rozmawiali o tym, jak przygotować się do badania laboratoryjnego i jak często powinniśmy prosić lekarza rodzinnego o wydanie skierowania na nie.

Z dr n. med. Elżbietą Puacz, wiceprezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych, rozmawia Magdalena Tokarska-Bem.

Większość Polaków nie zdaje sobie sprawy, jak ważne są badania laboratoryjne, jak często należy je wykonywać i w jaki sposób trzeba się do nich przygotować. Warto wiedzieć, że dzięki diagnostyce laboratoryjnej można wykryć chorobę jeszcze przed pojawieniem się objawów klinicznych.

Na wynik końcowy badań ogromny wpływ ma faza przedanalityczna (dieta, stres, aktywność fizyczna pacjenta, a także sposób pobrania i transportu materiału). Dlatego ważne jest, byśmy rozmawiali o tym, jak przygotować się do badania laboratoryjnego i jak często powinniśmy prosić lekarza rodzinnego o wydanie skierowania na nie.

Czy możemy sami zlecić wykonanie takiego badania?

Możemy, choć nie jest to słuszne. Niestety, Polska to jedyny kraj, w którym „człowiek z ulicy” może wejść do laboratorium i odpłatnie wykonać badanie. Moim zdaniem powinno to pozostawać w kompetencjach lekarza, który bierze odpowiedzialność za przygotowanie pacjenta, ocenę kliniczną jego stanu zdrowia, zlecenie badań profilaktycznych lub w celu diagnozy. Lekarz powinien zinterpretować otrzymany wynik, w połączeniu ze stanem klinicznym pacjenta, i – w razie potrzeby – zalecić dalszy proces diagnostyczno-terapeutyczny.

Minister zdrowia, rozporządzeniem z dnia 29 sierpnia 2009 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, w za­łącz­niku II, przedstawił wykaz badań opłaconych przez NFZ w ramach świadczeń lekarzy POZ. W wykazie tym jest około 50 rodzajów badań laboratoryjnych. Lekarz rodzinny powinien zlecać te badania pacjentowi, jednocześnie przygotowując go do nich (np. poprzez odpowiednią dietę, odstawienie leków), i – po otrzymaniu wyników – ocenić stan zdrowia podopiecznego.

Czyli do zadań lekarza należy wytłumaczenie pacjentowi, kiedy i jak ma się przygotować do badań?

Tak, ale ogromną rolę w tym względzie odgrywa również placówka diagnostyczna. Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i mikrobiologicznych, to diagnosta będący kierownikiem laboratorium ma obowiązek opracować procedury dotyczące: przygotowania pacjenta, czasu i sposobu pobrania materiału oraz temperatury transportu.

Diagnosta laboratoryjny posiada wiedzę na temat wpływu poszczególnych czynników na wynik końcowy badania, dlatego jego obowiązkiem jest przygotowanie i przekazanie lekarzom tych informacji.

Jak w takim razie powinniśmy się przygotować do badania krwi?

Aby uniknąć zafałszowania wyniku, należy pamiętać, iż bardzo ważnym elementem właściwego przygotowania się do badania jest dieta. Dlatego zaleca się pobieranie próbek do wszystkich badań na czczo, czyli po 12 godzinach od przyjęcia ostatniego posiłku, także płynnego.

Po spożyciu posiłku następuje wzrost pewnych parametrów we krwi, wskutek wchłaniania i metabolizmu składników pożywienia lub wywołanych nimi zmian hormonalnych. Oznaczenia mogą być także zaburzone z powodu zmętnienia próbki w wyniku obecności we krwi chylomikronów, które pojawiają się po spożyciu posiłku.

A czy wypicie filiżanki kawy bez cukru może mieć wpływ na wynik?

Oczywiście, że tak. Kofeina powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi, aktywację lipazy, a także prowadzi do trzykrotnego zwiększenia poziomu wolnych kwasów tłuszczowych. Sprawia to, że oznaczenie hormonów i leków wiążących się z albuminą jest utrudnione przez efekt wypierania ich z tego połączenia przez kwasy tłuszczowe.

Także wypalenie papierosa na godzinę przed pobraniem krwi powoduje wzrost poziomu kwasów tłuszczowych, adrenaliny, wolnego glicerolu, aldosteronu i kortyzonu.

Czy u nałogowych palaczy badane wartości są zmienione?

Tak. Długotrwałe palenie powoduje zwiększoną liczbę białych krwinek, wyższe stężenie lipoprotein, zmiany w aktywności niektórych enzymów, poziomu hormonu i markerów nowotworowych. Dlatego nałogowi palacze powinni poinformować osobę pobierającą krew o swoim nałogu. Jeżeli pacjent przyjmuje leki, także musi powiadomić o tym fakcie osobę pobierającą materiał.

Czy to prawda, że na badania powinniśmy przychodzić po nocnym wypoczynku?

Tak, to bardzo ważne, aby nie wykonywać badań po wysiłku fizycznym, ponieważ następuje przesunięcie płynów pomiędzy przestrzenią wewnątrznaczyniową śródmiąższową, utrata płynów z potem i zmiana stężeń hormonów. Istotne jest, by krew na badania oddawać między godziną 7.00 a 9.00 rano, ponieważ na wyniki badań ma wpływ rytm okołodobowy. Stężenia niektórych parametrów w osoczu wykazują zmienność w zależności od pory dnia. I tak – stężenie potasu jest niższe po południu niż rano, podczas gdy poziom kortyzolu spada w ciągu dnia i wzrasta w nocy. Zmienność ta może skutkować otrzymywaniem niewiarygodnych wyników.

Czy o tym samym musimy pamiętać badając mocz?

Tak, choć najczęstsze błędy przedanalityczne dotyczą zbyt długiego przechowywania moczu. Należy przede wszystkim pamiętać, że mocz do badania powinien być pobierany rano oraz ze środkowego strumienia. Dzień przed wykonywaniem badań nie powinno się spożywać potraw wysokobiałkowych oraz zawierających barwniki, jak np. buraki i marchewka. Próbka moczu powinna być poddana analizie w ciągu 1 godziny od pobrania. W lodówce można przetrzymywać mocz do czterech godzin. Dłuższe jego przechowywanie powoduje zmiany w oznaczanych parametrach i formach morfologicznych, co skutkuje niewiarygodnym wynikiem.

Czyli czas, jaki upłynie od momentu pobrania materiału do wykonania badania ma duże znaczenie.

Czas i warunki transportu mają ogromny wpływ na wynik analizy, dlatego najlepiej oddawać materiał do badań nie w punktach pobrań, lecz bezpośrednio w laboratorium. Niestety, w Polsce mamy wielki problem z transportem materiałów przeznaczonych do badań. Często nie są zachowywane zasady prawidłowego przewożenia próbek, co skutkuje niewiarygodnymi wynikami oznaczeń, jakie otrzymują lekarze i pacjenci, którzy nie mają wiedzy o za­istniałych nieprawidłowościach.

Wiemy już, jak przygotować się do badań, ale jak często powinniśmy je wykonywać?

O częstości poddawania się badaniom laboratoryjnym powinien decydować lekarz prowadzący. Zwykle zaleca się, by morfologię krwi z rozmazem i OB wykonywać raz do roku, dotyczy to także analizy moczu i oznaczania poziomu glukozy na czczo. Od 30. roku życia należy co roku oznaczać poziom ASPT i ALAT, zaś od 50. roku życia warto raz w roku oznaczać poziom hormonów tarczycy, a u mężczyzn także wskaźnik PSA.

Dziękuję za rozmowę.


#Jak się przygotować do badania krwi?

  • Na pobranie krwi należy zgłosić się na czczo tzn. na około 10-12 godzin przed pobraniem wstrzymać się od przyjmowania posiłków.
  • W przypadku badania poziomu glukozy, cholesterolu, triglicerydów czy leukocytów poprzedniego dnia należy powstrzymać się od jedzenia tłustych i słodkich potraw, a także picia alkoholu.
  • W przypadku wykonywania badania niewymagającego bycia na czczo (glukoza po jedzeniu, hormony tarczycy i hormony płciowe z wyjątkiem prolaktyny) konieczna jest dodatkowa konsultacja z diagnostą.
  • Przed pobraniem krwi powinno się unikać wysiłku fizycznego, tuż przed pobraniem wskazany jest przynajmniej 15-minutowy odpoczynek. (red.)
4.7/5 - (41 votes)

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH