Zagrożone antybiotyki

Zagrożone antybiotyki


Według niektórych ekspertów, zbliżamy się do ery przedantybiotykowej – okazuje się bowiem, że w XXI wieku możemy przegrać wojnę z drobnoustrojami.

Z danych WHO wynika, że infekcje dolnych dróg oddechowych stanowią trzecią przyczynę śmierci na świecie. Znaczny postęp, jaki w drugiej połowie XX wieku dokonał się w dziedzinie opracowywania leków przeciwdrobnoustrojowych, przyczynił się do nieuzasadnionego zbiorowego optymizmu oraz powstania problemu nadużywania leków, a także narastania zjawiska lekooporności bakterii chorobotwórczych.

Mechanizmy antybiotykooporności
Pod pojęciem antybiotykooporności rozumie się zdolność bakterii do przeżywania w obecności leku-antybiotyku lub określonego jego stężenia. U części bakterii występuje tzw. oporność naturalna (wewnętrzna). Jest ona zakodowana w materiale genetycznym drobnoustroju (zazwyczaj w chromosomalnym DNA) i wykształciła się jeszcze przed wprowadzeniem antybiotyków do lecznictwa. Stanowiła naturalny mechanizm obronny bakterii przed występującymi w naturze antybiotykami wytwarzanymi przez grzyby lub inne bakterie. Innym typem oporności jest oporność wtórna, będąca wynikiem nabycia przez bakterię cech oporności dzięki wymianie materiału genetycznego z bakterią lekooporną. Transfer ten odbywa się za pomocą ruchomych elementów genetycznych (np. plazmidów).

Do najczęstszych mechanizmów opor­ności bakterii należą:

  • synteza enzymów rozkładających lek (np. β-laktamaz przecinających pierścień β-laktamowy antybiotyków β-lakta­mowych) bądź inaktywujących (np. nukleotydylotransferaz przenoszących resztę adenylanową na linkomycynę – taka strategia jest wykorzystywana np. przez Streptococcus agalactiae);
  • zaburzenie transportu antybiotyku do wnętrza komórki drobnoustroju (np. wskutek mutacji genów kodujących białka ściany komórkowej);
  • modyfikacja miejsca docelowego działania leku;
  • czynne usuwanie leku z komórki za pomocą pomp.

Groźne szczepy
Coraz częściej izoluje się szczepy bakterii oporne na większość stosowanych antybiotyków (MDR, multidrug-resistant), a także szczepy o całkowitej oporności na leki skierowane przeciwko danej grupie bakterii (PDR, pandrug-resistant).

Do najbardziej powszechnych bakterii wykazujących oporność wielolekową należą: Staphylococcus aureus (MRSA), enterokoki oporne na wankomycynę (VRE), bakterie z rodzaju Enterobacteriaceae wytwarzające β-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESβL), niektóre szczepy Pseudomonas aeruginosa oraz Clostridium difficile.
W ostatnim czasie duży niepokój budzą zakażenia wywołane przez szczepy Klebsiella pneumoniae, wytwarzające karbapenemazy KPC – β-laktamazy rozkładające wszystkie obecnie dostępne antybiotyki β-laktamowe, w tym karbapenemy. Jest to najbardziej niebezpieczny z dotychczas opisanych mechanizmów oporności. Leczenie takich zakażeń nastręcza wiele problemów, z powodu braku skutecznych metod terapii antybiotykowej. W ich leczeniu stosuje się m.in. kolistynę, tygecyklinę i gentamycynę, jednakże medycyna nie dysponuje badaniami klinicznymi, które potwierdzałyby skuteczność tych antybiotyków w leczeniu zakażeń bakteriami KPC+. Wobec braku udowodnionych skutecznych opcji terapeutycznych, stosuje się je na tzw. ratunek.

Brak nowych leków
Narastanie antybiotykooporności jest zjawiskiem bardzo niepokojącym, tym bardziej, że zainteresowanie firm farmaceutycznych opracowywaniem nowych leków przeciwbakteryjnych jest nieadekwatne do potrzeb. Obecnie w fazie badań znajduje się niewiele związków, które mogłyby zostać wykorzystane w walce z drobnoustrojami KPC+. Żaden z nich nie przeszedł też jak dotąd do II fazy badań klinicznych, co oznacza, że nie należy się spodziewać nowego leku na przestrzeni kolejnych 5-10 lat.

Skala antybiotykooporności
Pomiędzy państwami Unii Europejskiej obserwuje się duże zróżnicowanie pod względem nasilenia zjawiska antybiotykooporności. Kraje Europy Południowej cechuje wysoki odsetek szczepów opornych, co koreluje z wysokim średnim zużyciem antybiotyków w tych krajach. Największe zużycie tych środków odnotowuje się we Francji, w Grecji i na Cyprze (około 30 definiowanych dawek dobowych na tysiąc mieszkań­ców na dzień), zaś najmniejsze – w krajach Europy Północnej, wśród których przoduje Holandia (około 10 dawek definiowanych).

Na przestrzeni minionych lat tylko w kilku krajach odnotowano malejącą tendencję w stosowaniu antybiotyków (m.in. we Francji, w Belgii i Czechach). Niestety, w większości państw Unii zjawisko antybiotykooporności pozostaje na niezmienionym poziomie lub wręcz narasta. Dotyczy to zwłaszcza częstych patogenów, w tym w szczególności Staphylococcus aureus (MRSA), Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa czy Klebsiella pneumoniae.

Polska znajduje się na piątym miejscu pod względem ilościowego zużycia antybiotyków, co plasuje nas w czołówce krajów Unii Europejskiej.

Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach
Wobec wielkiego zagrożenia, jakim jest uodpornianie się bakterii na znane leki, w krajach Unii Europejskiej, w tym również w Polsce, podejmuje się liczne inicjatywy, których celem jest ochrona antybiotyków oraz propagowanie zasad racjonalnej antybiotykoterapii. W ramach Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków, którego koordynatorem w Polsce jest Narodowy Instytut Leków, 18 listopada już po raz trzeci obchodzony będzie Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach.

Inicjatywa ma na celu m.in. ograniczenie niewłaściwego i nadmiernego stosowania antybiotyków, zwłaszcza przez lekarzy POZ, ponieważ to właśnie oni przepisują ponad 70 proc. wszystkich zużywanych w Polsce antybiotyków. Twórcy akcji zachęcają do stosowania się do rekomendacji spełniających kryteria EBM w zakresie racjonalnej antybiotykoterapii, korzystania w większym stopniu z badań mikrobiologicznych, ciągłego monitorowania zjawiska antybiotykooporności oraz zużycia antybiotyków, a także właściwej edukacji zdrowotnej pacjentów.
W tym roku wiodącym tematem Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach będzie propagowanie racjonalnego stosowania antybiotyków w szpitalach, które są głównym, jednak nie jedynym źródłem narastania problemu lekooporności bakterii.


Nasz problem
Z badań przeprowadzonych na zlecenie Narodowego Instytutu Leków przez firmę Millward Brown SMG/KRC (październik 2009 r.) wynika, że aż 37 proc. dorosłych Polaków stosowało terapię antybiotykową w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie. Niestety, bardzo często antybiotyki stosowane były bezpodstawnie, tzn. w leczeniu przeziębienia (30 proc. wskazań), bólu gardła (24 proc.), grypy (16 proc.) oraz kaszlu (12 proc.). Wyniki badań pokazały także, że wiedza Polaków na temat racjonalnej antybiotykoterapii pozostawia wiele do życzenia. Według 47 proc. badanych, antybiotyki są skuteczne w leczeniu grypy, a 58 proc. badanych uważało, że antybiotyki zwalczają wirusy.


W ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia z okazji Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach odbędą się ciekawe wydarzenia naukowe:

  • wykład prof. dr hab. med. Walerii Hryniewicz „Antybiotykooporność – porażka nie wchodzi w grę!” 17 listopada na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym
  • konferencja „Nowe trendy w leczeniu zakażeń wywoływanych przez meningokoki i pneumokoki”

Prelegenci:
dr n. med. Elżbieta Puacz, dr hab. n. med Anna Skoczyńska, prof. dr hab. n. med. Andrzej Radzikowski
29 listopada w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie
Szczegóły na stronie:
www.antybiotyki.edu.pl

4.5/5 - (177 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH