Wszystko, czego dziecko teraz potrzebuje, dostaje od mamy. Czy jednak wystarczy, że kobieta w ciąży odżywia się zdrowo, czy też powinna przyjmować preparaty z witaminami? A jeśli tak, to które?
Kobieta w ciąży nie może jeść „za dwoje” – powinna jeść „dla dwojga”. To wielka różnica. Zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta tylko nieznacznie (dopiero w 2. i 3. trymestrze trzeba jeść o 300 kcal więcej niż przed ciążą). A 300 kcal to niewiele – taką wartość kaloryczną mają trzy szklanki chudego mleka lub dwa banany, albo cztery kromki chleba. Znacznie bardziej wzrasta za to zapotrzebowanie przyszłej mamy na składniki odżywcze, m.in. na niektóre witaminy.
Witamina A
Zapotrzebowanie na nią w okresie ciąży wzrasta aż o 56 proc. Witamina A umożliwia prawidłowy rozwój komórek płodu, chroni przed przedwczesnym pęknięciem błon płodowych, wystąpieniem rzucawki oraz upośledzeniem wzrostu wewnątrzmacicznego dziecka. To też bardzo ważna witamina dla funkcjonowania narządu wzroku, odporności, stanu skóry i błon śluzowych.
Witamina A może występować w formie retinolu lub beta-karotenu. Najbogatsze źródła retinolu to: tran, wątroba, żółtka jaj, śmietana, pełne mleko, tłuste sery. Beta-karotenu jest najwięcej w zielonych i żółtopomarańczowych warzywach oraz owocach, takich jak: szpinak, pomidory, papryka, morele, brzoskwinie, wiśnie, jarmuż, sałata, zielony groszek, brokuły, koperek, szparagi, marchew, dynia.
Kobiety w ciąży zwykle nie mają niedoborów witaminy A, szczególnie retinolu. Warto jednak pamiętać, że bardzo niebezpieczny w tym okresie jest również jego nadmiar – może spowodować wady rozwojowe u dziecka. Dlatego kobietom w ciąży nie zaleca się częstego spożywania wątróbki, bardzo bogatej w witaminę A. Nie jest również zalecane przyjmowanie preparatów witaminowych zawierających retinol (w większości preparatów witaminowych dla kobiet w ciąży witamina A występuje tylko w postaci beta-karotenu).
Witamina C
W okresie ciąży zapotrzebowanie na tę witaminę wzrasta o 14 proc. Witamina C jest ważna dla prawidłowej pracy układu odpornościowego. Zwalcza wolne rodniki, wspomaga przyswajanie żelaza przez organizm, a więc również zapobiega niedokrwistości u kobiet w ciąży. Oprócz tego, zapobiega przedwczesnemu pęknięciu pęcherza płodowego. Jej najlepsze źródła to owoce (dzika róża, truskawki, porzeczki, kiwi, cytrusy) i warzywa (papryka, brokuły, kalafior, kapusta, szpinak).
Witamina E
Zapotrzebowanie na nią w czasie ciąży wzrasta o 33 proc. To bardzo ważna witamina, ponieważ zapobiega poronieniom i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego. Potoczne jest nazywana witaminą młodości, gdyż pomaga zwalczać wolne rodniki. Odpowiada też za prawidłowy stan skóry. Jej niedobory mogą być przyczyną rozdrażnienia, osłabienia, apatii, a nawet anemii (u mamy i dziecka).
Witamina E występuje w olejach roślinnych, orzechach, pestkach słonecznika, ziarnach zbóż, kiełkach, ciemnozielonych warzywach liściastych, podrobach, jajkach. Niestety, niszczy ją wysoka temperatura, dostęp tlenu, światła i mrożenie. Dlatego oleje roślinne bogate w witaminę E trzeba przechowywać dobrze zamknięte, w zaciemnionym miejscu.
Witamina B2
Kobieta ciężarna potrzebuje tej witaminy o 33 proc. więcej niż inni. Witamina ta jest ważna dla funkcjonowania układu nerwowego, uczestniczy w procesach widzenia. Jej najlepsze źródła to jajka, mleko i sery, banany, zarodki pszenne, brokuły, kasza gryczana, makrela. Objawami niedoborów mogą być pęknięcia w kącikach ust, zawroty głowy, bezsenność.
Witamina B6
Dzienna dawka tej witaminy powinna być w czasie ciąży zwiększona o 50 proc. Jest ona konieczna między innymi do wytwarzania przeciwciał odpornościowych oraz czerwonych krwinek. Ułatwia również wchłanianie magnezu, łagodzi stresy, zapobiega anemii – co jest bardzo ważne w ciąży. Witamina B6 jest też ważna dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka. Jej najbogatsze źródła to mięso, ryby, mleko, drożdże, fasola, produkty z pełnego ziarna, jajka, orzechy, banany, kiwi, pomarańcze, brokuły.
Witamina B12
Zapotrzebowanie dzienne na tę witaminę w okresie ciąży rośnie o 33 proc. Witamina B12 zapobiega niedokrwistości u przyszłej mamy, jest też ważna dla układu odpornościowego, poprawia koncentrację i pamięć, wzmaga odporność na infekcje. Niedobory tej witaminy przyspieszają starzenie się skóry, włosy tracą swój ładny wygląd, stają się cienkie, osłabione. Może też wystąpić depresja, bóle głowy. U kobiet w ciąży niedobór witaminy B12 często powoduje anemię oraz zwiększa ryzyko wad wrodzonych, np. rozszczepu kręgosłupa. Najlepsze źródła witaminy B12 to mięso i podroby, śledzie, jajka, mleko.
Kwas foliowy
Organizm kobiety w okresie ciąży potrzebuje tej witaminy z grupy B aż o 200 proc. więcej niż w normalnym okresie życia! Niedobory kwasu foliowego mogą prowadzić do powstawania wad układu nerwowego, zwanych wadami cewy nerwowej, u rozwijającego się płodu.
Kwas foliowy jest niezbędny w czasie całej ciąży, ale szczególnie na jej początku, kiedy to trwa organogeneza, czyli kształtuje się cały organizm dziecka. Przyjmowanie kwasu foliowego przez przyszłą mamę chroni dziecko przed rozszczepem kręgosłupa i przepukliną oponowo-rdzeniową.
Witamina ta występuje m.in. w warzywach o zielonych liściach, w wątrobie, nerkach, drożdżach, orzechach ziemnych, morelach i grzybach. Choć znajduje się w wielu produktach, to jednak zwykle mamy jej niedobory. Kwas foliowy jest bowiem bardzo nietrwały, wrażliwy na wysoką temperaturę. Nie jest możliwe, by zaspokoić dzienne zapotrzebowanie tylko z diety. Dlatego Zespół Ekspertów ds. Pierwotnej Profilaktyki Wady Cewy Nerwowej zalecił wszystkim kobietom w wieku rozrodczym, które mogą zajść w ciążę, spożywanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie – najlepiej co najmniej miesiąc przed momentem zajścia w ciążę. Konieczne jest też jego przyjmowanie przynajmniej przez pierwsze trzy miesiące ciąży. Często ginekolodzy zalecają to nawet przez całą ciążę, ponieważ kwas foliowy zapobiega również anemii.
Kiedy sięgać po suplementy?
Jest wiele gotowych suplementów witaminowych i witaminowo-mineralnych, przeznaczonych specjalnie dla kobiet w ciąży. O ich przyjmowaniu powinien jednak zadecydować lekarz prowadzący ciążę. Warto bowiem pamiętać, że nadmiar witamin może być równie niekorzystny jak ich niedobór. Dlatego nie poleca się przyjmowania bez zlecenia lekarza żadnych preparatów witaminowo-mineralnych. Szczególnie w pierwszym trymestrze, kiedy trwa organogeneza, tworzą się wszystkie komórki i tkanki organizmu. Przyjmowanie suplementów nie zwalnia jednak ze stosowania się do zasad zdrowej diety. To ona w czasie ciąży jest najważniejsza. Gotowe preparaty są tylko dodatkiem do niej.