niebezpieczenstwa wspolczesnej antybiotykoterapii

Niebezpieczeństwa współczesnej antybiotykoterapii


Antybiotyki mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z innymi lekami. Dlatego warto uczulać na to pacjentów przychodzących do apteki.

Wynalezienie i zastosowanie antybiotyków w terapii chorób wywoływanych przez drobnoustroje bez wątpienia było jednym z największych osiągnięć medycznych XX wieku. Aby jednak terapia okazała się skuteczna i bezpieczna, konieczne jest rozważenie możliwości wystąpienia działań niepożądanych oraz analiza prawdopodobnych interakcji lekowych. Bo cały czas trzeba pamiętać, że antybiotyki i chemioterapeutyki to substancje o potencjalnie toksycznym działaniu.
Powszechność środków przeciwdrobnoustrojowych doprowadziła w ostatnich latach do tzw. „choroby antybiotykowej”, czyli nadmiernego stosowania tej grupy leków. Według amerykańskich danych statystycznych, aż połowa aktualnie przepisywanych antybiotyków jest stosowana nieprawidłowo lub bez uzasadnienia.

Groźne interakcje
Pojęciem interakcji określa się efekt wspólnego przyjmowania leków i ich wzajemnych oddziaływań, prowadzących do zmiany działania przynajmniej jednego z nich.

Interakcje antybiotyków w większości dotyczą trzech etapów, jakim podlega lek w organizmie. Na etapie wchłaniania istnieje m.in. ryzyko wiązania tetracyklin w nierozpuszczalne kompleksy przez kationy metali. Etap wiązania z albuminami może zostać zaburzony przez wypieranie z połączeń wiązań antybiotyku przez silniejszą konkurencję innego leku. Może to prowadzić do zwiększenia stężenia wolnej frakcji, silniejsze i krótsze działanie. Na etapie metabolizmu wyróżnia się substancje mogące nasilać (induktory enzymatyczne), bądź hamować aktywność enzymów odpowiedzialnych za przemiany leku (inhibitory enzymatyczne np. makrolidy, fluorochinolony, metronidazol, chloramfenikol).

Makrolidy a inne leki na receptę
Stosując antybiotyki z grupy makrolidów należy zwrócić szczególną uwagę na związki mające budowę 14C (czternastowęglowy pierścień laktonowy). Tworzą one trwałe kompleksy z żelazem, wchodzącym w skład enzymów mikrosomalnych. Do tej grupy należą m.in. erytromycyna, klarytromycyna, roksytromycyna, dawercyna. W konsekwencji biotransformacja innych leków, będących substratami dla izoformy CYP3A4 cytochromu P450, zostaje zahamowana.

Efekt kliniczny manifestuje się jako podwyższone stężenie substratu danego związku przez obniżenie jego klirensu nerkowego. Następuje nasilenie działania terapeutycznego, prowadzące do zwiększenia ryzyka i częstotliwości występowania działań niepożądanych i toksycznych. Coraz więcej badań naukowych donosi o istnieniu korelacji między aktywnością transportującą glikoproteiny P (ang. P‑glycoprotein, P-gp, ATP-zależnego białkowego transportera ksenobiotyków) a lekami metabolizowanymi przez CYP3A4. Istnieją dowody na łączne, wewnątrzkomórkowe lokalizowanie omawianych struktur, a substraty lub inhibitory cytochromu P450 3A są często substratami także dla P-gp.

Z kolei statyny to konstytutywne inhibitory enzymu redukującego 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzym A, HMG-CoA. Efekt zablokowania ich reakcji redukcji skutkuje zahamowaniem biosyntezy cholesterolu oraz obniżeniem frakcji LDL (ang. low density lipoprotein). Nasilenie działań niepożądanych może powodować bolesne zaburzenia układu mięśniowo-kostnego, miopatie a także rabdomiolizę, czyli uszkodzenie mięśni szkieletowych. Prawdopodobną przyczyną jest zmniejszona ilość ubichinonu (koenzymu Q) w miocytach. Jego obecność jest niezbędna do zachodzenia procesu fosforylacji oksydacyjnej w mitochondriach. Rola statyn w tym procesie polega na hamowaniu szlaku metabolicznego syntezy cholesterolu, który jest częściowo wspólnym szlakiem syntezy ubichinonu. Należy zaznaczyć, iż transport koenzymu Q odbywa się głównie przy pomocy lipoprotein o niskiej gęstości. Upośledzenie szlaku fosforylacji oksydacyjnej może powodować uszkodzenia błony miocytów i podwyższenie stężenia kinazy kreatynowej (CK) we krwi.

Skutkiem interakcji antybiotyków i amlodypiny jest możliwość wystąpienia gwałtownego spadku ciśnienia krwi, zwolnienie rytmu zatokowego, zawroty głowy, kwasica mleczanowa oraz wstrząs wymagający natychmiastowej hospitalizacji – głównie u ludzi starszych. Stosowanie antybiotyków przy jednoczesnym przyjmowaniu alprazolamu podnosi ryzyko wzmożonego działania sedatywnego na ośrodkowy układ nerwowy, w cięższych przypadkach pod postacią śpiączki. Może prowadzić do zahamowania ruchowego, miorelaksacji oraz reakcji atropinopodobnych, w tym upośledzenia akcji serca z tachykardią włącznie.

Leki bakteriobójcze, w połączeniu z klomipraminą, mogą prowadzić do spadku klirensu nerkowego. Powoduje to nasilenie działania cholinolitycznego, objawiającego się m.in. suchością błon śluzowych, obniżeniem ciśnienia, przyspieszeniem akcji serca, zaparciami, sedacją, wzmożoną sennością, trudnościami z oddychaniem.

Makrolidy wpływają także na działanie warfaryny. Ma ona bardzo wąski indeks terapeutyczny. Zbyt wysokie stężenie warfaryny lub acenokumarolu we krwi powoduje wydłużenie czasu protrombinowego. Obserwuje się nasilenie działania antykoagulacyjnego i wzrost częstotliwości zdarzeń krwotocznych.

Z kolei w interakcji digoksyny z makrolidami obserwuje się objawy zatrucia spowodowanego zwiększeniem stężenia glikozydu we krwi, w tym groźne dla życia zaburzenia pracy serca. Powodem arytmii jest zwiększenie napływu jonów wapnia do komórek i potęgowanie siły skurczów kardiomiocytów, a także blokowanie glikoproteiny P i zmniejszone wydalanie digoksyny.

Penicyliny i cefalosporyny
Skojarzenie czterech zasadniczych mechanizmów prowadzi do nasilenia działania antykoagulacyjnego warfaryny. Antybiotyki z grupy penicylin i cefalosporyn, ze względu na rozwój dysbakteriozy, spowodowanej szerokim spektrum działania, należą do inhibitorów syntezy witaminy K, odpowiedzialnej za proces krzepnięcia. Działanie antagonistyczne w stosunku do tej witaminy wykazuje także sama warfaryna. Duże dawki penicylin hamują aktywność trombocytów, a niektóre cefalosporyny II generacji (m.in. cefamandol) mogą powodować zaburzenia hematologiczne w postaci hipoprotrombinemii. W celu poprawy bezpieczeństwa terapii zaleca się niełączenie omawianych grup leków, a w razie konieczności regularne pomiary czasu protrombinowego i profilaktyczną suplementację witaminą K.

Allopurinol podawany łącznie z penicylinami powoduje wzrost ryzyka skórnych reakcji nadwrażliwości. Reakcje uczuleniowe należą do najczęstszych działań niepożądanych występujących u ok. 5 proc. pacjentów przyjmujących penicyliny. Osoby z atopowym zapaleniem skóry są do czterech razy bardziej narażone na wystąpienie nadwrażliwości. Reakcje skórne (pokrzywka, wysypka pęcherzowa) i gorączka to najczęstsze efekty natychmiastowej reakcji nadwrażliwości. Często obserwuje się także wysypkę polekową jako reakcję opóźnioną. Uważa się, że to grupy tiolowe i amidowe są chemiczną przyczyną alergii skórnych. Mechanizm powyższych reakcji jest uwarunkowany reaktywnością pierścienia β-laktamowego, który ma właściwości haptenowi (czyli częściowych antygenów). Po rozkładzie pierścienia, penicyliny reagują z tkankowymi białkami, tworząc immunogenne kompleksy. Przy następnym podaniu, hapteny (czyli β-laktamy) mogą wywołać reakcje samodzielnie, bez udziału białek.

Uważa się, że z kolei fluorochinolony powodują wypieranie pochodnych kumaryny z połączeń z albuminami, zwiększając biodostępność leku. Ponadto szerokie spektrum przeciwbakteryjne chemioterapeutyków wpływa na eliminację jelitowej flory bakteryjnej. Natomiast zahamowany metabolizm z udziałem CYP1A2 wydłuża i nasila działanie antykoagulantów, stwarzając wysokie ryzyko wystąpienia krwawień i krwotoków. Należy pamiętać, iż krwawienia mogą być łatwo zauważalne (np. z nosa, dziąseł czy w postaci zsinień). Mogą także przybierać formę bezpośrednio niewidoczną, objawiając się m.in. osłabieniem, bólem oraz zawrotami głowy w wyniku wystąpienia krwawień wewnętrznych.

Antybiotyki a preparaty OTC
Dziurawiec zwyczajny (łac. Hypericum perforatum) zawiera w swoim składzie antydepresyjny związek antranowy, hyperycynę. W kontekście metabolicznym hyperycyna jest induktorem enzymów mikrosomalnych z rodziny CYP 3A4. Makrolidy będące substratami tej izoformy, ulegają przyspieszonym przemianom w hepatocytach. A to wiąże się z dużym ryzykiem osiągnięcia stężeń subterapeutycznych leku przeciwbakteryjnego.

Z kolei jednoczesne podanie antybiotyków z preparatami zawierającymi związki magnezu, wapnia czy glinu powoduje zmniejszenie wchłaniania i maksymalnego stężenia antybiotyków w osoczu. Spowodowane jest to tworzeniem trwałych połączeń kompleksowych oraz zmianą pH środowiska. Żelazo i preparaty witaminowo-mineralne zawierają w swoim składzie jony metali, w tym magnezu, cynku, wapnia, żelaza, mające zdolność tworzenia trwałych kompleksów chelatowych. Przy jednoczesnym stosowaniu suplementów z żelazem i witaminami oraz antybiotyków także dochodzi do niekorzystnych interakcji. Następuje zmniejszenie wchłaniania z przewodu pokarmowego, co powoduje osłabienie działania terapeutycznego antybiotyku oraz suplementu.

Natomiast interakcja antybiotyków z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi polega na wypieraniu penicylin z połączeń z albuminami. W efekcie działanie antybiotyków, ich metabolizm oraz toksyczność zostają spotęgowane, natomiast czas działania terapeutycznego ulega skróceniu.

4.5/5 - (348 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH