Grypa – Niebezpieczna infekcja

Grypa bardzo często jest bagatelizowana. Wydaje nam się, że to typowa infekcja wirusowa, która sama minie. Tymczasem ta choroba może być bardzo groźna dla zdrowia, a nawet życia.

Każdego roku umiera do pięciu osób spośród tysiąca chorych na grypę. U starszych pacjentów – po 65. roku życia – śmiertelność z powodu tej infekcji wynosi aż 1 procent. Z kolei wśród chorych hospitalizowanych i leczonych z powodu grypy pandemicznej (i jej powikłań) odsetek zgonów waha się w granicach 7 proc. Przeżywa tylko co czwarty leczony na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Co to jest grypa?
Wywołuje ją wirus, który każdego roku jest inny. Wylęga się od 1 dnia do 4 dni. Namnaża się w komórkach nabłonkowych dolnych dróg oddechowych. Nie powoduje jednak wiremii (cząsteczki wirusa nie przedostają się do krwi). Objawy ogólne choroby są wynikiem działania cytokin uwalnianych w odpowiedzi układu odpornościowego na stany zapalne toczące się w organizmie.
Grypa objawia się wysoką gorączką, dreszczami, bólami mięśni, bólem głowy – najczęściej w okolicy czołowej. Chorobie towarzyszy uczucie rozbicia i osłabienia. Ze strony układu oddechowego można spodziewać się bólu gardła, nieżytu nosa (najczęściej łagodnego) i suchego kaszlu. Dorosły chory może zarażać już jeden dzień przed wystąpieniem objawów i najczęściej od trzech do pięciu dni po ich ustąpieniu.

U małych dzieci obraz kliniczny grypy jest inny niż u dorosłych. Może przypominać sepsę (wysoka gorączka, senność, drgawki gorączkowe) lub zapalenie ucha środkowego, a objawom mogą towarzyszyć nudności i wymioty.

Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową, z człowieka na człowieka, lub przez kontakt ze skażonymi przedmiotami. Możliwe jest także zakażenie przez bliski kontakt z chorymi zwierzętami (świnie, ptaki domowe i dzikie), spożywanie surowego lub niedogotowywanego mięsa lub surowych jaj zarażonych ptaków. Ważne jest więc przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz częste mycie rąk i – w okresach wzmożonej zachorowalności na grypę – unikanie dużych skupisk ludzkich.

Kto jest narażony na powikłania?
Szczególnie ostrożni powinni być ludzie starsi, kobiety w II i III trymestrze ciąży, osoby chorujące na choroby przewlekłe, z niedoborami odporności oraz z upośledzeniem czynności układu oddechowego i usuwania wydzieliny z dróg oddechowych. Grypa jest niebezpieczna także dla dzieci, które nie ukończyły piątego roku życia.

Lista powikłań grypy jest długa: najczęściej występuje pogrypowe zapalenie płuc. Pacjenci chorują też z powodu anginy paciorkowcowej czy zaostrzenia istniejących już chorób przewlekłych, np. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), astmy, cukrzycy, niedokrwiennej serca. Rzadko obserwowane są: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, encefalopatia, poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego, zapalenie mięśni (w skrajnych przypadkach z mioglobinurią i niewydolnością nerek), zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia. Bardzo rzadko u dzieci występuje zespół Reye’a, czyli ostre stłuszczenie wątroby, wywołane przez pochodne kwasu acetylosalicylowego.

Powikłania pogrypowe mogą prowadzić do śmierci. W sezonie 2009/2010 (do marca) w Polsce zgłoszono 180 zgonów z powodu grypy. Według statystyk, najwyższą umieralność notuje się wśród kobiet w ciąży, chorych na przewlekłe choroby płuc, cukrzycę, chorobę wieńcową, ludzi bardzo otyłych oraz dzieci z przewlekłymi chorobami układu nerwowego lub zaburzeniami rozwojowymi. Ryzyko trafienia na odział intensywnej opieki medycznej z powodu grypy u kobiet w ciąży jest 10-krotnie wyższe niż przeciętnie, u osób bardzo otyłych – 6-krotnie wyższe, u chorych na przewlekłe choroby płuc (astmę, POChP) – 3-krotnie.

Dla kogo szczepionka?
Aby uniknąć groźnych powikłań, warto się zaszczepić. Na grypę powinni szczepić się wszyscy, a przede wszystkim osoby z grup podwyższonego ryzyka: po 50. roku życia, pensjonariusze domów spokojnej starości i innych domów opieki. Amerykański Komitet ds. Szczepień (ACIP) zaleca szczepienia dzieci w wieku od szóstego miesiąca do piątego roku życia.

O zaszczepieniu się na grypę powinni też pamiętać cierpiący na choroby przewlekłe: układu sercowo-naczyniowego (choroba wieńcowa, niewydolność serca), układu oddechowego (astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc), metaboliczne (cukrzyca i otyłość ze wskaźnikiem BMI >40), nerek, wątroby, hemoglobinopatie, z niedoborami odporności (chorzy po leczeniu immunosupresyjnym lub zakażeni wirusem HIV). Ponadto, według najnowszych wytycznych, szczepić należy chorych z upośledzeniem czynności układu oddechowego lub utrudnionym usuwaniem wydzieliny z dróg oddechowych i zwiększonym ryzykiem zachłyśnięcia (pacjenci z zaburzeniami świadomości, z otępieniem, z urazami rdzenia kręgowego, chorobami układu mięśniowo-nerwowego), a także kobiety w ciąży, oraz te, które w najbliższym sezonie grypowym pragną zajść w ciążę.

Szczepienie powinno objąć także osoby, które mogą być potencjalnym źródłem zakażenia: pracowników domów opieki, służbę zdrowia (w tym studentów kierunków medycznych), opiekunów, rodziców i współdomowników dzieci do lat pięciu.

Pogrypowe zapalenia płuc

Możemy je podzielić na wtórne bakteryjne lub pierwotnie grypowe. Pierwsze jest wynikiem nadkażenia bakteryjnego – Streptococcus pneumoniae lub Hemophilus influenzae. Infekcja występuje w okresie ustępowania objawów grypy lub w fazie rekonwalescencji. Objawy to ponowna gorączka i nasilenie duszności, kaszlu oraz osłabienie. W tym przypadku zapalenia płuc należy wdrożyć antybiotykoterapię.

Pierwotnie grypowe zapalenie płuc objawia się gorączką, kaszlem, nieżytem nosa, bólem mięśni, przyspieszonym oddechem, dusznością, w skrajnych przypadkach sinicą. W badaniu podmiotowym można stwierdzić symetryczne trzeszczenia w płucach, a na zdjęciu RTG –obustronne, symetryczne, rozsiane zagęszczenie. Rozpoznanie choroby jest oparte na obrazie klinicznym. Można je potwierdzić wyhodowaniem wirusa z plwociny, wydzieliny oskrzelowej lub z wymazu z gardła oraz metodami immunologicznymi. Leczenie grypowego zapalenia płuc jest objawowe. Leki przeciwwirusowe (amantadyna, rymantadyna, oseltamiwir, zanamiwir) łagodzą przebieg choroby, jeśli zostają wprowadzone w ciągu 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów.