Łagodzenie nadwrażliwości zębiny

Farmaceuci coraz częściej stają się doradcami i opiekunami pacjentów skarżących się na różne uciążliwe dolegliwości, jak choćby zwiększona wrażliwość zębiny. Warto więc wiedzieć, jak pomóc cierpiącym.

Zwiększona wrażliwość zębiny objawia się zwykle krótkotrwałym, niewspółmiernym do przyczyny, bólem, który mija samoistnie po ustąpieniu bodźca. Ból ten ma charakter kłujący lub tępy, zazwyczaj dobrze zlokalizowany. Wywołuje go najczęściej wysoka lub niska temperatura spożywanych pokarmów i napojów. Może go również powodować kwaśne albo słodkie jedzenie, a także drażnienie mechaniczne – np. podczas szczotkowania zębów.

Powstawanie wrażliwości
Zębina zbudowana jest z sieci kanalików, które stanowią żywą część zęba, a wypełniający je płyn przewodzi bodźce do miazgi. Zębinę pokrywa szkliwo, a w części korzeniowej zęba – cement. Kiedy szkliwo jest uszkodzone, zębina narażona jest na działanie czynników zewnętrznych. A to właśnie prowadzi do rozwoju nadwrażliwości.
Przyczyną utarty szkliwa może być proces próchnicowy, ale istnieją także ubytki pochodzenia niepróchnicowego, powstające w trzech różnych mechanizmach.

Pierwszy z nich polega na uszkodzeniach mechanicznych. Przykładem może być zbyt mocne szczotkowanie lub też stosowanie szczoteczki o zbyt dużej twardości. Konsekwencją jest starcie szkliwa i odsłonięcie zębiny. Takim pacjentom można zalecić stosowanie szczoteczki o średniej twardości włosia oraz jej moczenie w wodzie przed myciem (to jeszcze bardziej zmniejsza twardość włosia).

Drugi mechanizm powstawania ubytków szkliwa niepróchnicowego pochodzenia wiąże się z niewłaściwym odżywianiem. Picie dużych ilości soków z owoców cytrusowych oraz napojów gazowanych bardzo obniża pH w jamie ustnej. A to prowadzi do demineralizacji szkliwa i odsłonięcia zębiny. Soki owocowe najlepiej pić rozcieńczone wodą. Należy również pamiętać, aby unikać szczotkowania zębów zaraz po spożyciu kwaśnych pokarmów. Lepiej wypłukać wcześniej jamę ustą płukanką zawierającą fluor.
Ostatni mechanizm powodujący naruszenie szkliwa to zachowania pacjentów w sytuacjach stresowych, czyli tak zwane parafunkcje. Często jest to nieświadome zgrzytanie zębami czy przygryzanie ołówka. Prowadzi to zniszczenia powierzchownej warstwy zęba.
Poza ubytkami w ciągłości szkliwa, źródłem nadwrażliwości może być także odsłonięcie zębiny korzeniowej. Dzieje się tak w przypadku chorób przyzębia.

Łagodzenie dolegliwości
Żeby skutecznie zmniejszyć wrażliwość zębiny, należy znaleźć i wyeliminować czynniki powodujące utratę szkliwa lub zahamować postępowanie choroby przyzębia.

Najprostszym leczeniem pierwszych, niezbyt silnych objawów nadwrażliwości, jest stosowanie odpowiednich preparatów z fluorem.
Podstawą jest więc właściwe dobranie pasty do zębów. Pasty zawierają fluor w postaci fluorku sodu, monofluorofosforanu sodu lub aminofluorku. Jednostką, w której podaje się jego ilość jest ppm (part per milion – część miliona). Dostępne na rynku pasty dla dorosłych zawierają 500-1500 ppm fluoru. Dla osób z nadwrażliwością najlepsze są pasty z jak największą ilością tego pierwiastka. Dodatkowo na każdej paście do zębów powinien znajdować się wskaźnik RDA (Radioactive Dentin Abrasion). Informuje on o wpływie preparatu na ścieralność zębiny. Im mniejsza jego wartość, tym lepiej dla pacjentów z nadwrażliwością. W pastach typu sensitive RDA wynosi 30-70 punktów, podczas gdy pasty wybielające lub dla palaczy charakteryzują się wskaźnikiem o wartościach ponad 100.

W ramach samodzielnego leczenia nadwrażliwości pacjenci mogą raz w tygodniu zamiast pasty stosować żel do intensywnej domowej fluoryzacji. Należy jednak wyjaśnić im, aby do tej czynności używali osobnych, miękkich szczoteczek, a żel po fluoryzacji wypluwali, ale nie płukali jamy ustnej. I żeby nie spożywali posiłków i nie pili przez co najmniej godzinę od szczotkowania.
Bardzo pomocne w leczeniu nadwrażliwości zębiny są również płyny do płukania jamy ustnej. Działają one przeciwpróchnicowo, przeciwbakteryjnie, zmniejszają powstawanie kamienia nazębnego oraz łagodzą nadwrażliwość.

Jeśli jednak dolegliwość utrzymuje się, mimo prób jej łagodzenia, należy zgłosić się do stomatologa. Lekarz powlecze miejsca szczególnie wrażliwe substancjami blokującymi ujścia kanalików zębinowych albo zablokuje przewodnictwo nerwowe w kanalikach. Inną metodą zniesienia nadwrażliwości jest naświetlanie laserem, pokrycie zębów materiałem kompozytowym, chirurgia śluzówkowo-dziąsłowa, a w skrajnych przypadkach leczenie endodontyczne.

konsultacja merytoryczna: dr Wojciech Leśniak