Jak wzmocnić odporność

Z doc. dr hab. Urszulą Demkow, immunologiem z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego rozmawia Katarzyna Pinkosz.

Po zimie często czujemy się osłabieni i chcemy poprawić swoją odporność. Ale gdzie znajduje się nasz układ immunologiczny?

Właściwie w całym organizmie. Jednak jego szczególne skupiska są w tych miejscach, gdzie nasz organizm styka się ze środowiskiem zewnętrznym. To skóra, układ oddechowy, przewód pokarmowy. W skład układu odpornościowego wchodzą różne narządy, np. grasica, gdzie komórki tego układu nabierają kompetencji immunologicznej do pełnienia swoich funkcji. Oprócz tego mamy węzły chłonne, czyli skupiska tkanki limfatycznej, które znajdują się w bardzo różnych miejscach: pod skórą, w klatce piersiowej, w jamie brzusznej. Są też migdałki, śledziona…

Oprócz tego układ odpornościowy ma też swoje własne komórki…

Tak, one cały czas wędrują po organizmie. Jest ich bardzo wiele, mają hierarchię trochę jak w wojsku. Na pierwszej linii obrony stoją komórki, które działają bardzo szybko, ale nie są mocno wyspecjalizowane: to granulocyty. Mają one zdolność do fagocytozy, czyli pochłaniania obcych cząstek (np. bakterii, wirusów, grzybów), ale nie potrafią sobie poradzić z każdym wrogiem. Wtedy inne komórki zaczynają mu się przyglądać i szukać jego słabych stron. Układ odpornościowy tworzy bardzo skomplikowaną sieć powiązań: jedne komórki przekazują sygnały innym. Zdarza się, że cały organizm jest włączony w obronę. Powiązania między narządami i komórkami układu odpornościowego to bardzo subtelna sieć zależności. Łatwo ją uszkodzić.

Sami uszkadzamy swój układ immunologiczny?

Niestety tak. Stres, złe odżywianie, leki – to wszystko ma niekorzystny wpływ na układ odpornościowy.

Stres powoduje, że częściej chorujemy?

Układ odpornościowy jest bardzo silnie powiązany z nerwowym i hormonalnym. Jeśli układ nerwowy jest przeciążony stresem, to wydzielają się określone hormony, a informacje wędrują do układu odpornościowego. Jednorazowy stres to zjawisko pozytywne, gdyż mobilizuje do walki. Jeśli jednak jest permanentny, to bardzo niekorzystnie wpływa na cały organizm.

Podobno aż 70 proc. komórek układu odpornościowego znajduje się w przewodzie pokarmowym. Czy to znaczy, że odporność możemy poprawić poprzez dietę?

Tak, zwłaszcza w przypadku małego dziecka. Niemowlę wraz z kobiecym pokarmem dostaje immunoglobuliny i pewne rodzaje białek, które wpływają na odporność. Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, dużą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego odgrywają również bakterie jelitowe, czyli probiotyki. Można je dostarczać organizmowi, przyjmując gotowe farmaceutyki lub sięgając po produkty żywnościowe, w których znajdują się bakterie kwasu mlekowego (np. kiszona kapusta i ogórki, jogurty, kefiry).

Spośród środków na wzmocnienie często polecany jest tran. Jakie są jego właściwości?

Tran jest produktem naturalnym, źródłem kwasów omega-3 oraz witamin A, D i E. Podnosi odporność, korzystnie wpływa na układ nerwowy, pamięć, koncentrację i rozwój mózgu. Już nasze babcie podawały dzieciom tran, jednak jego smak pozostawiał wiele do życzenia. Obecnie na rynku dostępne są trany o różnych przyjemnych smakach, a także w kapsułkach. Ważna w tranie jest witamina D – niezbędna dla dobrego przyswajania wapnia przez organizm. Wpływa ona również na szereg procesów życiowych, m.in. ma bardzo korzystny wpływ na układ odpornościowy, co potwierdzają badania. Należy jednak pamiętać o tym, że wszelkie farmaceutyki zawierające witaminę D należy przyjmować po konsultacji z lekarzem, gdyż przedawkowanie tego składnika może być groźne dla zdrowia.

Wiele mówi się także o roli zawartych w tranie kwasów omega-3. Podobno to dzięki diecie bogatej w tłuszcze omega-3 Eskimosi tak rzadko chorują.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 wywierają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, gdyż wchodzą w skład każdej komórki. Oleje rybie, będące bogatym źródłem tych kwasów, mają wpływ na wiele czynników odpowiedzialnych za funkcję układu immunologicznego.

Regularne spożycie kwasów omega-3 ma wpływ immunomodulujący, co przejawia się hamowaniem powstawania reakcji typu alergicznego. Dodatkowo kwasy te obniżają zbyt wysoki poziom cholesterolu i triglicerydów oraz hamują agregację płytek krwi, zmniejszając w ten sposób ryzyko miażdżycy i zawału serca. Biorą też udział w budowie błon komórkowych, co ma ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie komórek.

Niedobory kwasów tłuszczowych omega-3 mogą powodować nieprawidłowe funkcjonowanie błon komórkowych, a więc również komórek układu odpornościowego. Eksperci Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą zalecają kobietom w ciąży, karmiącym mamom, a także niemowlętom i dzieciom spożywanie od 1 do 1,5 g dziennie kwasów EPA i DHA (z grupy omega-3).

Co jeszcze możemy zrobić, by wzmocnić naszą odporność?

Jeść surowe warzywa i owoce, z których organizm znacznie lepiej przyswaja witaminy i składniki mineralne niż z gotowych preparatów. Jeśli czujemy się osłabieni, warto przez 2-3 tygodnie wspomóc się preparatem wielowitaminowym. Dłuższa suplementacja jest niewskazana, gdyż zbyt duża ilość witamin może nam zaszkodzić. Podobnie jest z żywnością wzbogacaną w witaminy: można po nią sięgać w okresie osłabienia, rekonwalescencji, jednak gdy dobrze się czujemy, najlepiej korzystać z produktów naturalnych.

Podsumowując: aby nie chorować, powinniśmy dobrze się odżywiać i unikać stresu. Na pewno dobrze zrobią nam również spacery na świeżym powietrzu…

Koniecznie trzeba też dbać o kondycję psychiczną. Ważna jest taka równowaga w życiu człowieka, żeby mieć czas na spotkania z przyjaciółmi, relaks i robienie tego, co się lubi. Człowiek jest całością psychofizyczną. Wszystko to ma wpływ na odporność.