Cukrzyca pod kontrolą

Cukrzyca pod kontrolą

Kiedyś lekarz dyktował zalecenia, które pacjent powinien realizować. W przypadku cukrzycy nie jest to w pełni możliwe, gdyż ilu chorych, tyle różnych obrazów cukrzycy. Pacjent, dzięki wiedzy i samokontroli, jest w stanie panować nad chorobą, modyfikować dawki leków oraz wstrzyknięć insuliny.

Po to, by nie dopuszczać do powikłań, musisz dobrze kontrolować chorobę, wiedzieć, jak twój organizm reaguje na to, co jesz, na wysiłek fizyczny, przyjmowanie leków, infekcję, stres, niedospanie. Idealnie, jeśli lekarz stanie się twoim doradcą i w przypadku wątpliwości podpowie, jak zmodyfikować leczenie.

Hipoglikemia i hiperglikemia: zbyt niskie lub zbyt wysokie poziomy cukru

Wszystkie sposoby terapii – dietaaktywność fizyczna, leki mają jeden zasadniczy cel: poziom glukozy we krwi powinien być jak najbardziej zbliżony do tego, który mają osoby zdrowe. Im będzie bliższy, tym będziesz czuć się lepiej, a w przyszłości nie pojawią się powikłania. Bardzo ważne jest, by nie pojawiały się epizody hipoglikemii (niedocukrzenia) i hiperglikemii (zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi).

Skąd się bierze hipoglikemia?

Hipoglikemia to zbyt niski poziom glukozy we krwi: poniżej 63 mg/dl  (3,3 mmol/l. Rzadko zdarza się u osób leczonych samą dietą oraz przyjmujących metforminę. Na hipoglikemie najbardziej narażone są osoby leczone insuliną, a z leków doustnych– pochodnymi sulfonylomocznika (zobacz rozdział: Najlepsze metody leczenia). Jeśli bowiem przyjmiesz lek, który stymuluje trzustkę do wydzielania insuliny lub wstrzykniesz sobie insulinę, nie da się już przerwać jej działania. Stężenie glukozy we krwi będzie się obniżać, dopóki nie zjesz produktu zawierającego węglowodany.

Przyczyną hipoglikemii może być pominięcie posiłku lub jego późniejsze spożycie, większa niż zwykle aktywność fizyczna, infekcja, w wyniku której jesz mniej niż zwykle, przyjęcie nieodpowiedniej ilości leków doustnych lub insuliny, nieregularne ich przyjmowanie.

Hipoglikemie są bardzo niebezpieczne, gdyż mają niekorzystny wpływ na mózg, który niemal całkowicie czerpie energię z glukozy. Powtarzające się hipoglikemie są wskazówką, że konieczna jest zmiana sposobu odżywiania lub modyfikacja leczenia.

Jakie są objawy hipoglikemii?

Każdy chory trochę inaczej odczuwa niedocukrzenie. Objawy sugerujące hipoglikemię to: obfite pocenie się (zimne poty), uczucie słabości, kołatanie serca, niepokój, zaburzenia widzenia, drżenie kończyn, mrowienie wokół ust, zaburzenia widzenia, uczucie głodu, bladość, senność. Chory może zachowywać się dziwnie, tak jakby był pod wpływem alkoholu. Przy dużej hipoglikemii czasem dochodzi do utraty przytomności.

Co robić, gdy pojawi się hipoglikemia?

Przy niewielkim niedocukrzeniu jak najszybciej wypij słodki napój, np. sok, mocno osłodzoną herbatę (ale nie napój dietetyczny, który zawiera słodzik zamiast cukru) lub zjedz coś słodkiego, np. herbatnik, cukierek (nie czekoladę, gdyż zawarty w niej tłuszcz opóźnia wchłanianie glukozy), przyjmij 2 tabletki z glukozą. Po spożyciu czegoś słodkiego poziom glukozy rośnie szybko, ale na krótko, dlatego trzeba w krótkim czasie zjeść posiłek zawierający węglowodany złożone, które wchłaniają się wolniej, za to podnoszą poziom glukozy na dłużej. Po 60 minutach ponownie zmierz poziom cukru we krwi.

Jeśli objawy są bardzo silne i nie ustępują, a przyjmujesz insulinę, może być konieczny zastrzyk z glukagonu (to hormon, który powoduje uwolnienie glukozy zmagazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie podwyższa jej poziom we krwi).

Jeśli osoba chora na cukrzycę straci przytomność

Silna hipoglikemia może spowodować utratę przytomności. Zdarzają się osobom leczonym insuliną. Osobie nieprzytomnej nie wolno podawać nic do picia ani jedzenia.

  •  Podaj zastrzyk z glukagonu (domięśniowo: w udo, ramię, pośladek). Po odzyskaniu przytomności chory powinien wypić (lub zjeść) coś słodkiego, a następnie zjeść posiłek zawierający węglowodany. Trzeba też skontaktować się z lekarzem.
  • Jeśli osoba nie odzyskuje przytomności lub jest w złym stanie, trzeba wezwać pogotowie (tel. 999 lub 112).

 Jak podać glukagon?

W opakowaniu znajduje się proszek, płyn, strzykawka i igła.

  • Pobierz płyn do strzykawki, a następnie wprowadź znaczną jego część do opakowania z proszkiem tak, by proszek rozpuścił się.
  • Nabierz mieszankę do strzykawki i wstrząśnij, by dobrze wymieszać zawiesinę.
  • Zdezynfekuj powierzchnię wkłucia (zwykle ramię, udo lub pośladek).
  • Podaj całą zawartość strzykawki i uciśnij miejsce podania leku.
  • Obróć szybko chorego na bok, gdyż podanie glukagonu często powoduje wymioty.

Ważne!

  • Zawsze miej przy sobie coś słodkiego (herbatnik, napój, tabletki z glukozą).
  • Kontroluj poziom glukozy we krwi, pilnuj pór spożywania posiłków oraz przyjmowania leków.
  • Razem z dokumentami noś Kartę Diabetyka, która informuje, że jesteś chory na cukrzycę. Możesz ją bezpłatnie zamówić na portalu www.mojacukrzyca.org. lub wydrukować ze strony http://ikp.gov.pl/karta-diabetyka.

Co to jest hiperglikemia?

Hiperglikemia to stan, kiedy poziom cukru we krwi wzrasta ponad prawidłowy. Hiperglikemia może pojawić się po zjedzeniu bardzo obfitego posiłku, gdy wykonujesz mniejszy niż zwykle wysiłek fizyczny, w czasie choroby przebiegającej z gorączką, w wyniku silnego stresu. Na hiperglikemię częściej są narażone kobiety tuż przed miesiączką. Jeśli przyjmujesz leki, przyczyną może być też przyjęcie zbyt małej dawki insuliny lub pochodnych sulfonylomocznika.

Jeżeli podwyższenie poziomu glukozy trwa krótko, nie stanowi poważnego problemu. Jednak długie okresy nawet niewysokiego podwyższenia poziomu cukru mogą prowadzić do poważnych powikłań cukrzycy. Bardzo wysokie poziomy glukozy, jeśli nie są rozpoznane i prawidłowo leczone, mogą zagrażać życiu.

 Objawy hiperglikemii:

Są podobne do wczesnych objawów cukrzycy typu 1:

  • silne pragnienie,
  • częste oddawanie moczu,
  • podwyższony apetyt,
  • senność, zmęczenie,
  • zaburzenia widzenia, skurcze nóg.

Co robić w przypadku hiperglikemii?

Jeśli zauważasz objawy sugerujące hiperglikemię, sprawdź poziom glukozy we krwi. Gdy jest niewielki, często wystarcza podjęcie wysiłku fizycznego. Gdy jest wysoki, sprawdź obecność ciał ketonowych w moczu. Jeżeli wynik jest dodatni, nie ćwicz, gdyż może to spowodować dalszy wzrost poziomu glukozy. Jeśli bierzesz insulinę, być może konieczne jest dodatkowe wstrzyknięcie krótko działającej insuliny. Przed następnym posiłkiem zbadaj poziom cukru jeszcze raz i w razie potrzeby skoryguj według niego dawkę insuliny. Jeśli epizody hiperglikemii powtarzają się, zwróć większą uwagę na dietę i porozmawiaj z lekarzem na temat dawek przyjmowanych leków. Ważne są stałe pory posiłków oraz regularna aktywność fizyczna.

Reaguj na hiperglikemię od razu, gdy ją wykryjesz. W przypadku dużej hiperglikemiimoże pojawić się kwasica ketonowa (śpiączka cukrzycowa), która rozwija się, gdy organizm nie ma wystarczającej ilości insuliny. Organizm nie może wykorzystać glukozy jako źródła energii i wykorzystuje do tego tłuszcze. W efekcie powstają produkty uboczne, zwane ciałami ketonowymi. Organizm nie jest w stanie tolerować dużych ilości ciał ketonowych, próbuje się ich pozbyć poprzez mocz ( w badaniu moczu pojawiają się ciała ketonowe). Wszystkie nie dostaną się jednak do moczu, dlatego zbierają się we krwi. Może to doprowadzić do kwasicy ketonowej.

Kwasica ketonowa zagraża życiu. Jej objawy to: duszności, oddech o kwaśnym zapachu, mdłości i wymioty, suchość w ustach. Podejrzenie lub rozpoznanie wymaga leczenia w warunkach szpitalnych.

Ruch pomocny w kontroli cukrzycy

Aktywność fizyczna zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, obniża poziom glukozy, pomaga schudnąć. Jest bardzo wskazana zarówno u osób, które mają stan przedcukrzycowy (może zapobiec pojawieniu się choroby lub ją opóźnić), jak i u tych, które już mają cukrzycę.

Najlepiej, jeśli wysiłek fizyczny jest regularny i codzienny. Może to być każda aktywność fizyczna: szybki spacer, pływanie, jazda na rowerze. Zmień swoje codzienne przyzwyczajenia: nie używaj windy, wysiadaj z autobusu dwa przystanki wcześniej.

Zdiagnozowanie cukrzycy nie jest przeciwwskazaniem do dużej aktywności fizycznej, a nawet do uprawiania wyczynowego sportu. Cukrzycę ma wielu sportowców, jak Michał Jeliński (wioślarz, czterokrotny mistrz świata, mistrz olimpijski z Pekinu), brytyjski wioślarz Steve Redgrave (zdobył 5 złotych medali i 1 brązowy na pięciu kolejnych igrzyskach olimpijskich), amerykański pływak Gary Hall. Chory na cukrzycę Will Cross zdobył biegun południowy, północny, najwyższe szczyty obu Ameryk (McKinley i Aconcagua) i przeszedł Saharę.

Ćwiczenia i insulina

Efektywny wysiłek fizyczny powinien być wykonywany minimum 3 razy w tygodniu i trwać przynajmniej 150 minut tygodniowo.

  • Rozpoczynając intensywną aktywność fizyczną wykonuj przez 5–10 minut ćwiczenia wstępne, a na zakończenie ćwiczenia uspokajające.
  • Pamiętaj o ryzyku uszkodzenia stóp podczas wysiłku (zwłaszcza jeśli słabiej odczuwasz ból). Pielęgnuj stopy i dbaj o wygodne obuwie (więcej w rozdzialePowikłania: można im zapobiec).
  • Jeśli masz nieustabilizowaną cukrzycę, zapytaj lekarza, jak ćwiczyć. Skontroluj poziom cukru przed ćwiczeniami, w trakcie oraz po zakończeniu. Jeśli przyjmujesz insulinę, pamiętaj o dostosowaniu jej ilości do poziomu cukru we krwi.
  • Przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym zjedz dodatkową porcję węglowodanów (20–30 g/ 30 minut wysiłku).

Uwaga: jeśli masz powikłania cukrzycy, jak retinopatianeuropatia, zaburzenia pracy nerek, zapytaj lekarza, jakiego rodzaju aktywność fizyczna jest dla ciebie wskazana.

Badania, jakie trzeba wykonywać

W celu prawidłowego kontrolowania cukrzycy trzeba wykonywać badania krwi i moczu (więcej w rozdziale Powikłania: można im zapobiec). Z krwi jest to badanie poziomu glukozy oraz hemoglobiny glikowanej. Badania te uzupełniają się.

 Jak często sprawdzać poziom glukozy we krwi?

Wiele zależy od stopnia kontroli cukrzycy i sposobu jej leczenia (na ten temat trzeba porozmawiać z lekarzem, jest to ustalane indywidualnie). Jeśli leczysz się tylko dietą, często wystarcza sprawdzanie poziomu cukru raz w tygodniu (plus raz w miesiącu wykonanie skróconego profilu glikemii – dalej, w tym rozdziale). Jeśli bierzesz leki przeciwcukrzycowe doustne, zwykle trzeba mierzyć poziom cukru raz lub dwa razy dziennie. Można to robić zawsze o tej samej porze, ale więcej informacji o wyrównaniu poziomu glukozy dają pomiary np. jednego dnia na czczo i przed dużym posiłkiem, a następnego dnia np. po dużym posiłku i przed snem. Pomiar przed snem jest szczególnie ważny, żeby zmniejszyć ryzyko nocnego niedocukrzenia (hipoglikemii), które może być niebezpieczne dla ośrodkowego układu nerwowego. Mierz też poziom cukru zawsze, gdy czujesz się gorzej: przyczyną może być hipoglikemia.

W przypadku leczenia insuliną pomiary należy wykonywać przynajmniej 4 razy na dobę w przypadku cukrzycy ustabilizowanej, a częściej w przypadku cukrzycy niewyrównanej lub chwiejnej. Najlepiej mierzyć cukier:

  • na czczo,
  • przed głównymi posiłkami,
  • ok. 2 godzin po posiłku,
  • przed snem (co ma istotne znaczenie dla zapobiegania nocnym niedocukrzeniom),
  • w drugiej połowie nocy (około godz. 3.00),
  • zawsze, kiedy źle się czujesz.

Dobowy profil glikemii

Określa się go mierząc stężenie glukozy kilka razy w ciągu doby. To ważne badanie, pomocne m.in. w celu sprawdzenia, czy nie występują u ciebie stany hipoglikemii lub hiperglikemii, a także w celu skorygowaniu dawki insuliny.

Lekarz zaleci, jak często wykonywać to badanie. Zwykle osoby z cukrzycą typu 2 nieleczone insuliną powinny wykonywać pełny profil glikemii przynajmniej raz w miesiącu (czasem częściej, zapytaj o to lekarza). Osoby z cukrzycą typu 1 oraz cukrzycą typu 2, leczone insuliną, powinny to badanie wykonywać przynajmniej raz w tygodniu.

Dobowy profil glikemii polega na oznaczenia glukozy:

  • rano (na czczo),
  • przed każdym głównym posiłkiem,
  • 120 minut po każdym głównym posiłku,
  • przed snem,
  • o godzinie 24.00,
  • w godzinach 2.00-4.00.

 O tym pamiętaj!

Badanie poziomu glukozy glukometrem w domu nie zastępuje badań krwi w laboratorium, dlatego wykonuj je zawsze, gdy skieruje cię na nie lekarz.

Co to jest hemoglobina glikowana (HbA1c)?

To bardzo ważne badanie w kontrolowaniu cukrzycy. Mówi o tym, czy poziom glukozy jest wyrównany przez dłuższy czas (2-3 miesiące). Badanie przeprowadza się w laboratorium.

Badania poziomu glukozy we krwi i hemoglobiny glikowanej uzupełniają się. Dzienniczek kontroli, w którym o określonych porach dnia zapisujesz poziomy cukru, podpowiada lekarzowi, czy masz wyższy poziom cukru na czczo, czy po jedzeniu, czy masz duże wahania poziomu cukru w ciągu dnia: na tej podstawie lekarz może zmodyfikować leczenie. Wynik hemoglobiny glikowanej mówi natomiast o tym, jak duże jest ryzyko pojawienia się powikłań ze strony naczyń krwionośnych.

U osób zdrowych poziom hemoglobiny glikowanej nie przekracza 6 proc. Chory, który ma dobrze kontrolowaną cukrzycę, powinien mieć poziom hemoglobiny glikowanej poniżej 7 proc. Osoby starsze, z powikłaniami, mogą mieć nawet do 8 proc.

Badanie hemoglobiny glikowanej powinno być absolutnym standardem.

 Ważne!

Hemoglobina glikowana pokazuje ryzyko rozwinięcia się powikłań naczyniowych u chorych na cukrzycę. Obniżenie hemoglobiny glikowanej o 1 proc. powoduje zmniejszenie ryzyka powikłań mikronaczyniowych (np. utraty wzroku) o 21 proc.

Glukometry

Glukometr służy do szybkiego, precyzyjnego pomiaru poziomu glukozy we krwi.

Dlaczego trzeba glukometrem sprawdzać poziom glukozy?

Glukometru można używać w domu, w pracy, w szkole, w podróży. Dokładny wynik uzyskasz w ciągu kilku sekund. Wystarczy włożyć pasek testowy do aparatu, nanieść na jego końcówkę niewielką kroplę krwi i odczytać wynik na wyświetlaczu. Niektóre rodzaje glukometrów mają specjalne oprogramowanie współpracujące z komputerem.

Najprościej jest pobrać próbkę krwi przy użyciu nakłuwacza (są do niego dołączane lancety, czyli specjalne igły). Do każdego pomiaru stężenia glukozy we krwi używaj nowego, sterylnego lancetu. Po wykorzystaniu nałóż na niego kapturek ochronny i wyrzuć. Wyniki pomiarów zapisuj w dzienniczku samokontroli cukrzycy (można je też zapisywać w pamięci niektórych glukometrów).

Glukometr musisz sprawdzać, kontrolować i utrzymywać w czystości.

Czym kierować się przy wyborze glukometru?

Najlepiej wybierać glukometry sprawdzonych, renomowanych firm, do których bez problemu można kupić paski (sprawdź, paski których firm są refundowane). Przy wyborze możesz też zwrócić uwagę np. czy producent uruchomił infolinię dla użytkowników, czy ma serwis. Dobry glukometr powinien być prosty w obsłudze, mieć czytelny wyświetlacz, wymagać niewielkiej ilości krwi do badania. Jeśli jesteś młodą, aktywną osobą, dobrze sprawdza się aparat z większą pamięcią i możliwością transmisji wyników z pamięci glukometru do komputera.

Przed dopuszczeniem do użytku glukometr przechodzi wiele testów, które sprawdzają jego dokładność. Sprawdzane są również paski do glukometrów, bada się też, jaka ilość krwi jest niezbędna dla uzyskania rzetelnego wyniku.

Co to jest system ciągłego monitorowania glikemii?

To system kontrolowania poziomu glukozy we krwi przez 24 godziny. Składa się z zakładanego pod skórę sensora z dołączonym maleńkim nadajnikiem, który drogą radiową wysyła sygnał do monitora.

Dzięki systemowi ciągłego monitorowania glikemii można lepiej niż przy pomocy samego glukometru kontrolować, czy nie pojawia się niedocukrzenie lub hiperglikemia. Urządzenie ma wbudowane alarmy, które można ustawić tak, by ostrzegały przed zbyt dużym spadkiem poziomu cukru oraz wówczas, gdy wartości glikemii szybko się zmieniają. Wadą jest cena (sam zestaw startowy to ok. 6 tys. zł).

Jak pobrać krew do badania glukometrem?

Przygotuj glukometr. Włóż pasek testowy do glukometru. Sprawdź numer kodu: musi być taki sam, jak na opakowaniu pasków testowych. Jeśli wszystko jest w porządku, aparat jest sprawny, możesz zacząć badać krew.

  1. Umyj ręce ciepłą wodą z mydłem i dokładnie je osusz. To ważne nie tylko ze względu na higienę, ale też dlatego, że na palcach mogą być pozostałości jedzenia, które zakłóciłyby wynik. Ponadto ciepła woda pobudza krążenie w małych naczyniach.
  2. Opuść dłoń i delikatnie ją wymasuj.
  3. Wybierz miejsce położone na zewnętrznym brzegu palca.
  4.   Nakłuj boczną powierzchnię opuszki palca (najlepiej używając specjalnego nakłuwacza).
  5. Kroplę krwi nanieś na pasek.
  6. Poczekaj na wynik.
  7. Usuń pasek testowy z glukometru.

 Najczęstsze błędy związane z używaniem glukometrów

  1. Awaria aparatu (komunikat: błąd pomiaru). Przyczyna: zanieczyszczenie komory odczytowej przez krew przesączającą się przez pasek. Oczyszczenie komory przywraca sprawność aparatu.
  2. Używanie przeterminowanych pasków. Powód: „oszczędzanie” lub uzyskanie pasków w prezencie od innych osób.
  3. Przeoczenie konieczności zmiany kodowania przy rozpoczynaniu nowego opakowania pasków.
  4. Zbyt mała kropla krwi do badania. Powód: zbyt słabe ukrwienie opuszki palca lub zbyt małe nakłucie.
  5. Wykonywanie kilku badań z jednego nakłucia.

Zalecane badania u osób chorych na cukrzycę

  • Edukacja dietetyczna: podczas każdej wizyty
  • Edukacja terapeutyczna: podczas każdej wizyty
  • Ciśnienie tętnicze: podczas każdej wizyty
  • Hemoglobina glikowana HbA1c: raz w roku (częściej w przypadku cukrzycy nieustabilizowanej lub konieczności modyfikacji leczenia)
  • Cholesterol: całkowity, LDL, HDL, trójgliceryfy: raz w roku (częściej w przypadku występowania wysokiego poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, LDL, a niskiego poziomu HDL)
  • Badanie ogólne moczu plus osad: raz w roku
  • Albuminuria: raz w roku
  • Kreatynina w surowicy krwi i wyliczanie eGRF (filtracji kłębuszkowej): raz w roku (w przypadku cukrzycy typu 1 po 5 latach trwania choroby)
  • Kreatynina, sód, potas, wapń w surowicy krwi – co pół roku o osób z podwyższonym poziomem kreatyniny w surowicy
  • Dno oka: u chorych na cukrzycę typu 1 – po 5 latach; u chorych na cukrzycę typu 2 – od momentu rozpoznania choroby raz w roku

(Na podstawie: „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2012″ Polskie Towarzystwo Diabetologiczne)

 Idealne wyniki

  • Cholesterol całkowity < 175 mg/dl (<4,5 mmol/l)
  • LDL <100 mg/dl (<2,6 mmol/l)
  • LDL dla osób chorych na cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca < 70 mg/dl (<1,9 mmol/l)
  • HDL dla mężczyzn > 40 mg/dl (>1,0 mmol/l), dla kobiet 50 mg/dl (>1,257 mmol/l)
  • Trójglicerydy <150 mg/dl (<1,7 mmol/l)
  • Ciśnienie tętnicze < 140/90
4.7/5 - (188 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH