Zalecenia w cukrzycy

Cukrzyca nie stanowi ograniczeń w życiu codziennym, ale wprowadza pewne zmiany, których trzeba być świadomym. Wymaga przestrzegania zdrowego trybu życia i wypracowania pewnych nawyków niezbędnych do prawidłowego leczenia. Należy stosować się do zaleceń lekarza, obserwować swoje samopoczucie i wykonywać badania kontrolne.

Cukrzyca obejmuje grupę przewlekłych chorób metabolicznych, charakteryzujących się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemią). Schorzenie to polega na wystąpieniu defektu wydzielania lub/i działania insuliny.

Który typ?
Wyróżnia się różne typy cukrzycy: cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, inne specyficzne typy cukrzycy (np. cukrzyca spowodowana chorobami trzustki, cukrzyca wywołana niedoborem lub nadmiarem niektórych hormonów) oraz cukrzycę ciężarnych. Najczęściej występuje cukrzyca typu 2, stanowiąca w krajach rozwiniętych około 90 proc. wszystkich przypadków cukrzycy. Trzeba podkreślić, iż częstość występowania cukrzycy w ostatnich latach ma wyraźną tendencję wzrostową.

Cukrzycę typu 1 wywołuje najczęściej proces autoimmunologiczny, kiedy to mechanizmy obronne organizmu produkują przeciwciała niszczące komórki trzustki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny. Ten typ cukrzycy częściej występuje u osób przed 30. r.ż., a zazwyczaj już w okresie dziecięcym. Jest to choroba, w której zdrowie, a przede wszystkim życie chorego zależne jest od podawania insuliny.

Cukrzyca typu 2 rozwija się zazwyczaj powoli, najczęściej u osób dorosłych po 30. r.ż. U podłoża cukrzycy typu 2 leżą zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Za wystąpienie choroby odpowiada wiele genów, natomiast jej ujawnienie mogą wywołać czynniki środowiskowe. Zachorowaniu na cukrzycę typu 2 sprzyjają: otyłość brzuszna, dieta bogato­tłuszczowa i ubogobiałkowa, bezczynność ruchowa, stres, palenie tytoniu.

Cukrzyca ciężarnych pojawia się po raz pierwszy w czasie ciąży i najczęściej zanika tuż po porodzie. Stan, w jakim znajduje się kobieta w ciąży, nie powoduje powstania cukrzycy, a jedynie ujawnia jej objawy. Cukrzyca ciężarnych dotyczy najczęściej kobiet z predyspozycją do pierwotnej cukrzycy. U 40 proc. tych kobiet występuje w ciągu następnych 10 lat pełnoobjawowa cukrzyca.

Powikłania ostre
Niezależnie od typu cukrzycy, choroba ta nieleczona, źle leczona lub niewłaściwie kontrolowana, może prowadzić do szeregu powikłań. Mogą one mieć charakter ostry lub przewlekły.

Powikłania ostre stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. Wiążą się one ze znacznie podwyższonym stężeniem glukozy, skutkującym wystąpieniem np. kwasicy ketonowej (gdy zamiast glukozy spalane są tłuszcze) lub znacznie obniżonym poziomem glukozy (hipoglikemia). Zaburzenia te często wynikają ze skutków ubocznych leczenia lub niewłaściwego leczenia cukrzycy.

Bardzo dużą rolę w uniknięciu tego typu powikłań odgrywają badania laboratoryjne oraz glukometria. Należy pamiętać o przeprowadzaniu badań kontrolnych krwi i moczu. Dodatkowo powinno się je wykonywać zawsze w przypadku złego samopoczucia, które może mieć związek z zaburzeniem poziomu glukozy we krwi.

Duże znaczenie ma używanie gluko­metrów – urządzeń służących do pomiaru stężenia glukozy we krwi, dzięki którym chory przeprowadza samokontrolę. U chorych na cukrzycę niezwykle istotne są pomiary glikemii na bieżąco, w każdej sytuacji, która tego wymaga. Znając aktualne stężenie glukozy we krwi, można kontrolować ilość i częstość podawanej sobie insuliny, tak aby uniknąć znacznego zaburzenia poziomu glukozy, a tym samym ostrego stanu.

O częstotliwości pomiarów należy porozmawiać ze swoim lekarzem. Częściej muszą kontrolować glikemię osoby przyjmujące insulinę; chorzy zażywający leki doustne mogą to robić rzadziej. Zawsze jednak w przypadku bardzo wysokich wartości glikemii, nudności, wymiotów, gorączki należy skontaktować się z lekarzem. Trzeba być świadomym możliwości wystąpienia również incydentów hipoglikemii, czyli znacznego obniżenia glikemii. Ważne jest znalezienie przyczyny niedocukrzenia, aby uniknąć w przyszłości tego niebezpiecznego stanu.

Powikłania przewlekłe
Zaniedbywanie cukrzycy może mieć skutki również bardziej odległe, bowiem choroba ta może prowadzić także do przewlekłych powikłań. Chorzy na cukrzycę narażeni są na negatywne skutki długotrwałej hiperglikemii. Im później zostanie rozpoznana cukrzyca i im bardziej będzie zaniedbywana, tym gorsze będą skutki oddziaływania podwyższonego stężenia glukozy na komórki i tkanki. W przypadku cukrzycy typu 2 dochodzą też inne czynniki, takie jak otyłość, nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu, alkohol i brak ruchu, które powodują wzrost ryzyka wystąpienia powikłań. Większość późnych powikłań ma związek z uszkodzeniem funkcji śródbłonka naczyń.

W przebiegu przewlekłych powikłań dochodzi do zmian zwyrodnieniowych drobnych naczyń krwionośnych, szczególnie w obrębie siatkówki oka i nerek. Rozwija się retinopatia, nefropatia i neuropatia. Retinopatia obejmuje zmiany prowadzące do zaburzeń w mikrokrążeniu siatkówkowym, a w konsekwencji nawet do utraty wzroku. Nefropatia to przewlekłe zmiany prowadzące do uszkodzenia kłębuszków nerkowych, a w rezultacie – do niewydolności nerek. Neuropatia obejmuje procesy prowadzące do powikłań neurologicznych. Na podłożu długotrwale występującej neuropatii cukrzycowej rozwija się przewlekły i postępujący proces destrukcyjny kości i stawów.

W wyniku zaniedbania leczenia i kontroli cukrzycy może dojść do procesu miażdżycowego, który da o sobie znać w postaci choroby wieńcowej. Stanowi ona ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Objawem może być również zespół stopy cukrzycowej, czyli zaburzenia ukrwienia i unerwienia stopy mogące prowadzić do rozwoju owrzodzeń, martwicy, a w konsekwencji nawet do amputacji stopy. Kolejnym powikłaniem cukrzycy jest choroba niedokrwienna ośrodkowego układu nerwowego, która prowadzi do różnego stopnia uszkodzeń mózgu.

W skutecznym zapobieganiu rozwoju powikłań cukrzycy bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka, wczesne rozpoznanie i dobre wyrównanie metaboliczne. Niezwykle istotne są wizyty kontrolne u lekarza, który prawidłowo poprowadzi pacjenta chorego na cukrzycę, oraz regularne wykonywanie badań laboratoryjnych. Na szczęście, w wyniku usprawnienia opieki nad chorymi na cukrzycę oraz wzrostu świadomości konieczności samokontroli u chorych, ostre powikłania cukrzycy spotykane są coraz rzadziej.

Pamiętaj!
Przewlekłe powikłania przyczyniają się do znacznego pogorszenia komfortu życia osób chorujących na cukrzycę. Dlatego trzeba dbać o to, by do nich nie dopuścić lub opóźnić ich wystąpienie. Nawet we wczesnym okresie rozwoju przewlekłych powikłań można nie tylko zapobiec pewnym zmianom, ale i odwrócić te procesy, gdy stosuje się odpowiednią dietę i odpowiednie leczenie w celu wyrównania metabolicznego.