Witaminowa uczta dla skóry

Rola witamin w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, w tym skóry, jest znana od dawna. Jednak dopiero w latach 90. ubiegłego wieku zaczęto je wykorzystywać w kosmetologii na szerszą skalę.

Odpowiednio dobrane witaminy w recepturze kosmeceutyków wpływają na ładny wygląd skóry. W kosmetologii kilka witamin ma znaczenie nadrzędne. Najchętniej stosowane witaminy to E i C – silne przeciwutleniacze, które jeśli są użyte razem, wzmacniają swoje działanie.

Wielkim przełomem w kosmetologii było wprowadzenie retinolu (witaminy A), jednej z bardziej skutecznych substancji przeciwdziałających starzeniu i regulujących przebieg bardzo wielu procesów zachodzących w skórze.

Z czasem swoje miejsce w kosmetyce znalazły również inne witaminy, m.in. z grupy B i witamina K. W kosmetologii funkcjonuje także pojęcie witaminy F, którym określa się niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), oraz witaminy P – odnoszące się do polifenoli powszechnych w wyciągach roślinnych.

– Pamiętajmy, że nie każda informacja na opakowaniu kremu, mówiąca o obecności witamin, oznacza konkretny składnik. Na przykład informacja, że „preparat zawiera witaminy B, F, P” może oznaczać, iż w składzie zamiast niacyny (witamina B3), pirydoksyny (witamina B6), kwasu linolowego (NNKT, witamina F) i rutyny (flawonoid, witamina P) znajdziemy bogaty w witaminy z grupy B ekstrakt z drożdży, olej roślinny i wyciąg z miłorzębu – tłumaczy chemik i kosmetolog Anna Frydrych.

Witamina A 
Witamina A (retinol, retinal, retinyl palmitate) jest nazywana witaminą wzrostu skóry. Bez niej nie zachodzą w organizmie procesy regeneracji. Widocznym objawem jej niedoboru jest rogowacenie przymieszkowe charakteryzujące się szorstkością skóry i pojawianiem się drobnych, czerwonych grudek na ramionach, udach i policzkach.

W dermatologii witaminę A wykorzystuje się do pielęgnacji skóry z nieprawidłowym złuszczaniem, ponieważ regeneruje uszkodzony naskórek, stymuluje odnowę komórkową odmładzając skórę. Reguluje nieprawidłowe złuszczanie się naskórka, zmniejsza hiperkeratozę (pogrubienie wierzchniej warstwy naskórka), a jednocześnie odnawia żywy i dobrze nawilżony naskórek. Kosmeceutyki z witaminą A są polecane także dla skóry młodej z zaskórnikami i trądzikiem. Zmniejsza ona bowiem łojotok, rozjaśnia przebarwienia i odświeża koloryt cery. Jest również jednym z najczęściej stosowanych składników w produktach dla skóry dojrzałej, gdyż działa przeciwzmarszczkowo. Przyspiesza syntezę kolagenu i elastyny w skórze, uelastycznia ją, wpływa na tworzenie nowych naczyń krwionośnych, co jest niezwykle ważne dla starzejącej się, źle ukrwionej skóry. Zwalcza też cellulit.

W kosmeceutykach witamina A występuje w kilku postaciach. Jej najsilniejsza forma to retinol, który jednak może być źle tolerowany przez skórę wrażliwą. Retinol jest też dość drogim składnikiem. O wiele delikatniej działają estry witaminy A, np. palmitynian witaminy A. Kwas witaminy A (tretinoina) z powodu silnego działania drażniącego jest stosowany wyłącznie w lekach na receptę. Znajdziemy go w preparatach zwalczających trądzik i rozstępy, ponieważ regeneruje uszkodzoną skórę.

Witaminy z grupy B
Do grupy witamin B należą: B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (niacyna, zwana też witaminą PP), prowitamina B5 (pantenol, kwas pantotenowy), B6 (pirydoksyna), B9 (kwas foliowy, folacyna) i B12 (kobalamina). Zostały one nazwane grupą witamin B, ponieważ występują w tych samych pokarmach: drożdżach, mleku, ziarnach pszenicy, owsa i żyta, mięsie (wątróbka) i niektórych warzywach. Witaminy z grupy B rozpuszczają się w wodzie, wpływają na wiele procesów zachodzących w skórze, a zwłaszcza we włosach i paznokciach. Dermatolodzy zalecają je najczęściej w chorobach łojotokowych skóry, trądziku oraz problemach ze wzrostem i wypadaniem włosów. W kosmeceutykach stosuje się przede wszystkim witaminy B3, B9 i prowitaminę B5. Pozostałe witaminy z tej grupy niedostatecznie wchłaniają się przez skórę.

Witaminę B3 stosuje się w dermokosmetykach przeciwtrądzikowych, ponieważ ogranicza nadmierną pracę gruczołów łojotokowych, hamując wydzielanie sebum. Poprawia też funkcjonowanie bariery ochronnej naskórka i chroni przed utratą wody przez skórę. Hamuje uwalnianie histaminy, czynnika rozszerzającego naczynia krwionośne, oraz ogranicza zaczerwienienie skóry, zwłaszcza powstałe w wyniku działania słońca. Z tego powodu wchodzi w skład preparatów dla skóry wrażliwej i naczyniowej. Poprawia także koloryt skóry, rozjaśniając ją i zmniejszając zażółcenia karnacji.

Niedobór prowitaminy B5 w skórze jest przyczyną nieprawidłowego rogowacenia naskórka, szorstkości skóry i nadmiernego złuszczania. Ta witamina odpowiada także za stan włosów i paznokci, jest bowiem jedną z niewielu substancji, które wnikają w strukturę włosa i płytki paznokcia. Kosmeceutyki z witaminą B5 mają działanie silnie nawilżające, przeciwzapalne i ochronne. Wspomagają regenerację naskórka i skóry właściwej po oparzeniach słonecznych, a także przyspieszają gojenie mikrourazów.

Witamina B9 jest wykorzystywana w produktach dla skóry dojrzałej, ponieważ hamuje procesy degradacji komórek, wywołane np. działaniem promieniowania UV, oraz stymuluje procesy podziałów komórek skóry. Ułatwia wzrost komórek i przedłuża ich życie, opóźniając proces starzenia się skóry.

Witamina C
Silne właściwości antyutleniające wykazuje witamina C. Dlatego jest ona często wykorzystywana w kosmeceutykach „na pierwsze zmarszczki”. Poza działaniem ochronnym ma także właściwości regeneracyjne, usprawnia powstawanie proteoglikanów i kolagenu tkankowego, które stanowią rodzaj rusztowania odpowiedzialnego za sprężystość i elastyczność skóry. Postępujący wraz z wiekiem zanik tych białek przyczynia się do powstawania zmarszczek. Poprawiona synteza kolagenu korzystnie wpływa na stan kruchych i skłonnych do pękania naczyń krwionośnych. Preparaty z witaminą C poprawiają również koloryt cery oraz rozjaśniają przebarwienia.

Witamina C jest bardzo nietrwała. Utlenia się pod wpływem powietrza i światła, a ponadto trudno wnika do skóry. Dlatego opracowano nowe formy biologicznie aktywnej witaminy C, odpornej na niszczący wpływ środowiska. Usprawniono również wchłanianie tego związku, m.in. dzięki opracowaniu specjalnych nośników-transporterów przenoszących aktywną postać witaminy w głąb naskórka.

Witamina E
Nazywana witaminą młodości, jest jedną z najważniejszych witamin stosowanych w kosmetologii. Często łączy się ją z witaminą C w celu wzmocnienia ich wzajemnego działania. W kosmeceutykach witamina E dość dobrze wchłania się przez naskórek, choć bezpieczniej jest zamknąć ją w specjalnych nośnikach. Chroni skórę przed uszkodzeniami, uelastycznia ją, neutralizuje wolne rodniki, uszczelnia naczynia włosowate, zapobiega powstawaniu podrażnień i stanów zapalnych, wzmacnia barierę naskórka i odnawia lipidy międzykomórkowe nazywane cementem skóry.

Witamina K
Ta witamina umożliwia prawidłowe krzepnięcie krwi i gojenie się rozmaitych zmian związanych z pękaniem naczyń krwionośnych. Poprawia koloryt skóry z poszerzonymi i pękającymi naczynkami. Stosuje się ją w kremach dla skóry skłonnej do tworzenia się drobnych wylewów i siniaków oraz do cery naczynkowej. Witamina K znajduje się również w recepturze preparatów przyspieszających wchłanianie się skórnych wylewów po urazach, wypadkach, operacjach chirurgicznych i zabiegach kosmetycznych. Jej właściwości rozjaśniające zasinienia wykorzystano też w balsamach redukujących rozszerzone naczynka na nogach.

Witaminy F, H i P
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowej struktury cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka i właściwego nawilżenia skóry. Kwasy linolowy, linolenowy i arachidonowy są prekursorami hormonów tkankowych biorących udział m.in. w powstawaniu i regulacji stanów zapalnych oraz prawidłowym przebiegu wzrostu naskórka. Naturalne lipidy naskórka ulegają uszkodzeniu m.in. pod wpływem działania słońca i wolnych rodników, przez co zubożają naturalną barierę ochronną skóry.

Witamina F odbudowuje płaszcz tłuszczowy naskórka i jego fizjologiczne właściwości ochronne. Odgrywa ważną rolę w prawidłowym tworzeniu warstw naskórka i kolagenu oraz w procesach regeneracji skóry. Łagodzi jej podrażnienia i pomaga zachować elastyczność. Niedobór witaminy F objawia się wypryskami i trądzikiem.

Witamina H, w kosmetykach określana niekiedy jako koenzym R, reguluje równowagę lipidową, wpływa na procesy rogowacenia naskórka. Poważny niedobór tej witaminy może prowadzić do łojotokowego zapalenia skóry oraz do łysienia.

Polifenole, związki z grupy flawonoidów (np. rutyna, hesperydyna, kwercetyna), mają działanie przeciwrodnikowe, zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, usprawniają funkcjonowanie enzymów, a także łagodzą przebieg stanów zapalnych.

Zabiegi z witaminami
Witaminy są wykorzystywane w wielu zabiegach leczniczych dermatologii estetycznej. Tą drogą można podawać zarówno witaminy rozpuszczalne w wodzie (np. C i z grupy B), jak i rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K).

Peelingi chemiczne polegają na kontrolowanym uszkodzeniu skóry, powodującym złuszczenie się naskórka i wywołanie reakcji skóry właściwej. W preparatach do tych zabiegów często są stosowane pochodne witaminy C i A. Czyste formy tych witamin są mało stabilne, gdyż rozkładają się pod wpływem światła i temperatury albo utleniają się w obecności powietrza. Dlatego zwykle wykorzystuje się formy ich kwasu lub alkoholu, co zwiększa skuteczność działania i stopień wchłaniania. Efektem zabiegu jest odświeżenie i regeneracja skóry, zmniejszenie zmarszczek, przebarwień, blizn potrądzikowych, łojotoku i rozszerzonych porów.
Witaminy znajdują powszechne zastosowanie w mezoterapii polegającej na wstrzykiwaniu substancji leczniczych do skóry za pomocą igły. Oprócz leczenia zmian na skórze gładkiej, przynoszą dobre efekty także w leczeniu owłosionej skóry głowy. W tych przypadkach zwykle wykorzystuje się biotynę, ale też witaminy z grupy B, np. witaminę B5. Kwas pantotenowy przyspiesza regenerację komórek naskórka i komórek macierzystych włosów. Ma też działanie kojąco-nawilżające, dlatego świetnie nadaje się do łagodzenia zmian na całym ciele wymagających intensywnego gojenia, np. po oparzeniu słonecznym.

Do mezoterapii można wykorzystywać gotowe koktajle, które poza witaminami A, C, K i B5 zawierają również inne witaminy z grupy B, witaminę E (w postaci fosforanu tokoferolu), D (kalcyferol) oraz biotynę.

Zestawy witamin mogą być wprowadzane również metodą cryoliftu, wykorzystującego dobroczynne działanie krioterapii. Zimno wpływa bezpośrednio na poprawę mikrokrążenia w skórze. Szybkie oziębianie powoduje szybki skurcz i rozkurcz naczyń krwionośnych, co uaktywnia mikrokrążenie, a tym samym dotlenia komórki skóry. Do zabiegu wykorzystuje się głowicę generującą temperaturę 15°C. Jest to zabieg regenerująco-liftingujący skórę w miejscach narażonych na opadanie owalu twarzy. Sprawdza się też w ujędrnianiu wewnętrznej części ramion, zwiotczałej skóry brzucha i biustu.

– Witaminy można wprowadzać do skóry także poprzez zabiegi z zastosowaniem różnych medycznych urządzeń. Przykładem może być ultrasonoforeza, często wykonywana bezpośrednio po mikrodermabrazji. Zabieg polega na wtłoczeniu witamin za pomocą ultradźwięków. Jeżeli witaminy A i C występują w formie zjonizowanej, to można je wprowadzić poprzez elektroforezę (jonoforezę). Wykorzystuje się wtedy działanie prądu stałego, a siłą wprowadzającą jest odpychanie między ładunkami jednoimiennymi substancji aplikowanej i głowicy zabiegowej – mówi dermatolog dr Małgorzata Bagłaj.

Techniką uznaną przez dermatologów za bardzo skuteczną we wprowadzaniu witamin w obręb zmienionej skóry są zabiegi z wykorzystaniem urządzeń TMT albo Meso Sense. Polegają one na podaniu substancji bezpośrednio do komórek dzięki zjawisku elektroporacji, czyli przejściowej zmianie potencjału elektrycznego błony komórkowej i otwarciu kanałów białkowych pod wpływem fali elektromagnetycznej. Powstanie tej fali indukuje prąd zmienny o wysokiej częstotliwości i niskim natężeniu. – Warto pamiętać, że ta nowoczesna technika zabiegowa umożliwia także podawanie witaminy K, która ma zasadnicze działanie przeciwkrwotoczne. Taka terapia jest pomocna w leczeniu skóry z problemami naczyniowymi, zapobiega wynaczynieniom i przyspiesza wchłanianie krwiaków, np. po zabiegach dermatologii estetycznej lub chirurgii plastycznej – podkreśla dr Małgorzata Bagłaj.

Warto wypróbować na własnej skórze kosmetyki oraz zabiegi z witaminami. Jeśli zaczniemy stosować je już teraz, zapewnimy sobie piękny wygląd w karnawale.