Sposoby na zimowe kontuzje

Zima, to czas próby wytrzymałościowej dla naszego organizmu. Aby ją przetrwać w zdrowiu, niezbędna jest wielowymiarowa profilaktyka – ciepły ubiór, utrzymywanie dobrej kondycji fizycznej, a także wiedza na temat postępowania w przypadku kontuzji.

Najczęściej w tym okresie mamy do czynienia ze stłuczeniami, zwichnięciami i złamaniami, które mogą się przytrafić zarówno w warunkach miejskich – na oblodzonych chodnikach w drodze do pracy czy szkoły, jak i w okresie wypoczynku – na górskich stokach. Warto więc wiedzieć trochę więcej o różnych typach urazów.

Stłuczenia – obrzęki, siniaki
Stłuczenie, to uszkodzenie tkanki podskórnej lub mięśni bez przerwania ciągłości skóry, połączone z pęknięciem drobnych naczyń krwionośnych. Krew z tych naczyń w chwili urazu wylewa się do okolicznych tkanek, co powoduje z czasem powstanie obrzęku (tzw. opuchlizny) i krwiaka (tzw. zasinienia skóry, siniaka). Zasinienie w ciągu 7-10 dni zmienia zabarwienie na rdzawe i żółtozielone, aż w końcu zanika w wyniku przemian chemicznych, jakim poddawany jest barwnik zawarty w wynaczynionych krwinkach czerwonych (hemoglobinie) oraz powolnego wchłaniania do krwiobiegu uszkodzonych komórek krwi. Bezpośrednio po urazie pacjent odczuwa także bolesność spoczynkową, która nasila się przy ruchach i ucisku.

Pierwsza pomoc w przypadku stłuczeń
Pierwszym krokiem jest unieruchomienie kontuzjowanej okolicy (można zastosować różnego rodzaju stabilizatory dostępne w aptece), co uchroni przed dalszym pogłębianiem się kontuzji okolicznych mięśni, ścięgien, więzadeł i tkanki miękkiej. Kolejnym etapem jest uniesienie miejsca stłuczenia około 30 cm powyżej serca, dla złagodzenia dolegliwości i ograniczenia opuchlizny, poprzez zmniejszenie przepływu krwi. Zaleca się także zastosowanie ucisku uszkodzonego miejsca bandażem elastycznym, co również ogranicza puchnięcie. Nie należy jednak zaciskać go zbyt mocno i stosować bez przerwy dłużej niż cztery godziny, gdyż może to odciąć dopływ krwi do uszkodzonego miejsca oraz nasilić jego bolesność.

Leczenie podstawowe stłuczeń
Pierwszego dnia stosujemy terapię zimnem. Oprócz łagodzenia bólu, powoduje ona obkurczanie się naczynek krwionośnych, co zmniejsza krwawienie podskórne, ogranicza obszar siniaka i rozmiar obrzęku. Dla schłodzenia kontuzjowanej okolicy można zastosować okłady lodem, który najlepiej umieścić w plastikowym woreczku i zawinąć w ręcznik, by uniknąć odmrożeń skóry. Do tego celu można również użyć mrożonek, wilgotnego ręcznika czy żelowego kompresu ColdHot Nexcare®, umieszczonych uprzednio na pewien czas w zamrażalniku.

Dla wygody stosowania terapii zimnem, możemy również zaopatrzyć się w preparaty chłodzące w aerozolu na bazie mentolu: Ice mix®, Reparil Ice®, Altacet Ice® – mentol chłodzi i skutecznie uśmierza ból, nie dopuszczając do powstawania krwiaków i obrzęków. Dodatkowa zawartość D-pantenolu w preparacie Altacet Ice® sprawia, że ma on również właściwości pielęgnacyjne i nawilżające – stymuluje odbudowę nabłonka, czyniąc skórę miękką i elastyczną. Na rynku dostępne są poza tym hydrożelowe plastry chłodzące na bazie mentolu – PREL blue® czy Altacet Ice® (po naklejeniu na skórę działają nawet do ośmiu godzin) – oraz żele do smarowania kontuzjowanej powierzchni, jak np. Jomo Ice Cold®, Ice Gel Sport® oraz Newflex® w formie kulki (roll-on). Preparat Icy Rub Gel® oprócz mentolu zawiera benzokainę, która działa miejscowo znieczulająco.

Po upływie doby, kiedy narastanie obrzęku i krwiaka zwykle ustaje, należy stosować okłady rozgrzewające. Ciepło pobudzi krążenie oraz spowoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych, co ułatwi resorpcję wynaczynionej krwi, a tym samym przyczyni się do stopniowego zanikania zarówno obrzęku, jak i siniaka. W tym celu możemy stosować gumowy worek lub plastikową butelkę z ciepłą wodą, gazę zmoczoną w wodzie o temperaturze 10-15°C, czy kompresy rozgrzewające.

Co zalecić doatkowo?
Uznaną pozycję ma tu Altacet® (tabletki, żel) zawierający octanowinian glinu – tabletki rozpuszczamy w wodzie i w postaci okładu przykładamy do miejsca stłuczenia. Pozostałe preparaty zawierają zwykle jako substancje czynne heparynę i/lub escynę. Heparyna (również heparynoid) zwiększa przepuszczalność tkanek, co ułatwia resorpcję krwiaków. Dzięki dodatkowym właściwościom przeciwzapalnym, wspomaga leczenie naciągnięć mięśni, ścięgien i więzadeł. Dostępna jest w preparatach: Hirudoid® (maść, żel), Heparin-Hasco® (żel); Heparinum® (krem), Lioton® 1000 (żel), Helason® (maść). Escyna (pozyskiwana z kasztanowca) działa poprzez uszczelnianie małych naczyń żylnych, usprawnianie w nich krążenia oraz likwidowanie nieprawidłowych zbiorników płynu w tkance (preparaty Reparil® – żel, drażetki; Aescin® – żel, tabletki). Escyna, ze względu na dopełniające się właściwości lecznicze, w niektórych preparatach łączona jest z heparyną czy z hialuronidazą: Esceven® (żel), Haematoven® Gel (żel), Savarix® (żel) itp.
Pomocny przy stłuczeniach może być również ekstrakt z arniki górskiej, który dodatkowo działa przeciwzapalnie, pobudza ukrwienie tkanek oraz przyspiesza procesy gojenia w przypadku zwichnięć. Ekstrakty z arniki aplikuje się na nieuszkodzoną skórę, w postaci nacierań – Arcalen® (maść), Arnigel® (żel), oraz okładów – Arnical® (nalewka do użytku zewnętrznego), Arnisol® (płyn na skórę, zawiera również wyciąg z kasztanowca). Przy bardziej bolesnych stłuczeniach można dodatkowo zastosować maści o działaniu przeciwzapalnym, np. Fastum®, Ketoprfen®, Mobilat®, Voltaren®.

Zwichnięcia i złamania
Zwichnięcie, to przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni stawowych, któremu towarzyszy ból, zniekształcenie stawu, przymusowe ułożenie, zasinienie kończyny i ochłodzenie. Do objawów złamania kości zaliczamy również ból, obrzęk i zasinienie, a ponadto zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie), przy złamaniu otwartym – widoczne kości i tkanki je otaczające, utrata funkcji złamanej kończyny.

W obu przypadkach (zwichnięcia i złamania) pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu dwóch sąsiednich stawów uszkodzonej okolicy. Jako szyny mogą służyć parasol, kij, laska, deseczki itp. Szynę wystającą poza stawy powyżej i poniżej złamania należy przywiązać ściśle do kończyny za pomocą bandaża, paska lub pasów podartego ubrania, pamiętając, by między usztywnienie a kontuzjowaną kończynę włożyć coś miękkiego (watę, ligninę, ubranie).

Gdy kość przebiła skórę i rana obficie krwawi, należy zatamować krwawienie, ale bez podejmowania prób nastawiania kości czy oczyszczania rany. Po założeniu jałowego opatrunku (np. kompresu gazy jałowej), należy natychmiast wezwać pogotowie. Pamiętajmy, że nie wolno przesuwać poszkodowanego, jeśli jest podejrzenie uszkodzenia kręgosłupa lub miednicy.