Oparzenia słoneczne

Zbyt długa ekspozycja na promieniowanie słoneczne prowadzi do oparzeń skóry. Szczególnie narażone są na nie osoby o jasnej karnacji, z jasnymi lub rudymi włosami, a także z dużą ilością znamion barwnikowych. Jak łagodzić skutki nieodpowiedzialnego opalania?

Słońce ma pozytywny wpływ na organizm człowieka. W ciepłe, słoneczne dni wzrasta poziom endorfin w mózgu, dlatego mamy lepszy humor i więcej energii, niż podczas pochmurnej pogody. Ponadto, ekspozycja na słońce dostarcza organizmowi witaminę D3. Jednak z kąpieli słonecznych należy korzystać rozsądnie, o czym wielu urlopowiczów zapomina.

Niebezpieczne promienie
Poza dobroczynnym oddziaływaniem, promieniowanie słoneczne może mieć negatywny wpływ na człowieka. Zbyt długie przebywanie na słońcu prowadzi do powstawania oparzeń. Objawami są zaczerwienienia, rumień, pieczenie i swędzenie, a w poważniejszych przypadkach powstają bolesne bąble i pęcherze.

Słońce emituje trzy typy promieniowania ultrafioletowego: UVA, UVB i UVC. Pierwsze dwa są wyjątkowo groźne dla skóry. UVA odpowiada za powstawanie szybkiej opalenizny za sprawą oksydacji melaniny, a w aspekcie długofalowym przyczynia się do rozwoju raka skóry. Ten typ promieniowania obecny jest także w solariach. Promieniowanie UVB prowadzi do powstawania rumieni i oparzeń. Zwiększa ilość melaniny w skórze, powoduje jej grubienie i również przyczynia się do rozwoju raka skóry. Promieniowanie UVC praktycznie nie dociera do powierzchni ziemi, gdyż jest odfiltrowywane przez warstwę ozonową.
Zbyt długa ekspozycja na promieniowanie UVB skutkuje oparzeniami skóry. Największe ryzyko poparzeń w naszej szerokości geograficznej występuje w miesiącach letnich, pomiędzy godzinami 11 a 15, i jest ono proporcjonalne do ilości czasu spędzonego na słońcu. Inaczej sytuacja wygląda w klimacie basenu Morza Śródziemnego, regionach zwrotnikowych lub tropikalnych. Na tych obszarach prawie przez cały rok występuje intensywne promieniowanie słoneczne, które szczególnie groźne jest dla turystów o jaśniejszej karnacji. Ludzie z jasnymi lub rudymi włosami, a także z dużą ilością znamion barwnikowych są szczególnie narażeni na oparzenia słoneczne. Miejsca ciała najbardziej wrażliwe na powstanie odczynu rumieniowego to: powieki, uszy, nos, dekolt, dół brzucha, wewnętrzna powierzchnia ud. Zgrubiały naskórek, taki jak na dłoniach lub piętach, jest mniej podatny na powstawanie oparzeń.

Jak zapobiegać?
Należy zwrócić uwagę i uprzedzić o tym pacjenta, że szkodliwe działanie promieniowania słonecznego mogą intensyfikować niektóre leki, np. amiodaron, chinolony, fenotiazyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne, tetracykliny, tiazydy, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, tabletki antykoncepcyjne, a także ziele dziurawca.
W celu zapobiegania poparzeniom, trzeba stosować kremy z faktorem SPF co najmniej 15. Ważne jest, by krem nakładać na skórę około 30 minut przed wyjściem na słońce i ponawiać aplikację co 2-3 godziny lub po każdorazowej kąpieli, wytarciu ręcznikiem lub spoceniu się. Skóra dzieci jest bardziej wrażliwa na działanie słońca niż skóra dorosłych, dlatego dla najmłodszych polecane są kremy z SPF > 30. Są to tak zwane „blokery”, które praktycznie całkowicie uniemożliwiają przedostanie się promieni do skóry, zapewniając jej tym samym wysoką ochronę.

Poza promieniowaniem UVB, szkodliwe jest także UVA, które odpowiedzialne jest za uszkodzenia skóry i może przyczyniać się do rozwoju raka skóry. Dlatego warto polecać pacjentom kremy chroniące jednocześnie przed promieniowaniem UVB i UVA.
Najlepszą metodą na uniknięcie oparzeń jest rozważne korzystanie z kąpieli słonecznych. Pierwsza ekspozycja nie powinna być dłuższa niż 15-20 minut. Kolejne stopniowo można wydłużać, pod warunkiem, że stosowane będą odpowiednie kremy z filtrami. Ponadto, aby uchronić organizm przed niebezpiecznym przegrzaniem, trzeba spożywać duże ilości wody mineralnej oraz robić przerwy na odpoczynek i ochłodzenie ciała w zacienionym miejscu. Dodatkowo, należy pamiętać o nakryciu głowy, okularach przeciwsłonecznych oraz odpowiednim stroju składającym się z luźnych ubrań, wykonanych z naturalnych tkanin o jasnych kolorach.

Konsekwencje oparzenia
I stopień oparzeń charakteryzuje się zaczerwienieniem i nabrzmieniem skóry, II – objawia się bolesnym pieczeniem i świądem, pojawiają się pęcherze, a po kilku dniach schodzi naskórek. Oparzeniom towarzyszyć może udar słoneczny. Jego objawami są bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, przyspieszone tętno.

Ryzyko wystąpienia udaru jest większe u niemowląt i osób starszych. Aby się przed nim uchronić, należy nawadniać organizm oraz nosić nakrycie głowy, by nie dopuścić do jej przegrzania. Do konsekwencji oparzeń słonecznych zalicza się powstawanie zmian barwnikowych skóry: piegów, przebarwień i odbarwień. Długotrwała wieloletnia ekspozycja na promieniowanie słoneczne prowadzi do przesuszenia skóry, występowania nadmiernego marszczenia. Najgroźniejszym skutkiem niefrasobliwego opalania jest jednak czerniak złośliwy oraz inne nowotwory skóry, których rozwój potęguje promieniowanie UV.

Gdy pacjent doznał oparzenia słonecznego, warto zaproponować mu podstawowe środki zaradcze, które złagodzą skutki nadmiernego opalania. Przede wszystkim, oparzoną skórę należy dokładnie zmyć letnią wodą. Zmywanie należy prowadzić przez 10-15 minut, stopniowo obniżając temperaturę wody do chłodnej. W żadnym wypadku nie należy stosować zimnej wody i lodu, gdyż może dojść do szoku termicznego. Tak oczyszczonej skórze, trzeba zapewnić odpowiednie nawilżenie. Najlepsze do tego celu są balsamy łagodzące i maści zawierające w swym składzie: pantenol, alantoinę, witaminę E. Alternatywą mogą być okłady z mleka lub jogurtu naturalnego.

W celu uporania się z uczuciem świądu i pieczenia, można polecić pacjentowi substancje z grupy przeciwhistaminowych do stosowania miejscowego, np. difenhydraminę oraz chłodzące żele i pudry płynne z mentolem. Jeśli oparzeniu towarzyszy ból, można zastosować leki przeciwbólowe, np. paracetamol, ibuprofen. Oparzenie II stopnia z rozległymi pęcherzami należy skonsultować z lekarzem. Być może konieczne będzie zastosowanie leków sterydowych oraz przeciwbakteryjnych, które zabezpieczą przed rozwojem zakażenia.