Interakcje leków z pożywieniem

Przyjmując leki przepisane przez lekarza, warto wiedzieć, że spożywanie niektórych pokarmów, stosowanie preparatów witaminowych oraz suplementów diety zawierających składniki roślinne lub zioła, może powodować występowanie wzajemnych oddziaływań substancji czynnych i składników pokarmowych.

Interakcje z pokarmami są często bardzo złożone i mogą mieć miejsce na różnych etapach, np. podczas wchłaniania leku, jego przemian biochemicznych czy też wydalania z organizmu. W związku z tym, efekt terapeutyczny przepisanego przez lekarza środka może być nie do końca przewidywalny, a co więcej – mogą w związku z takim wzajemnym oddziaływaniem wystąpić bądź nasilić się działania niepożądane.

Czym popijać leki?
Istotną kwestią jest to, czym leki popijamy, jaki wpływ na przyjmowane preparaty mają określone używki, oraz które produkty spożywcze osłabiają działanie leku, a które je wzmacniają. Wielu pacjentów stale zażywających leki oraz stosujących preparaty bez recepty, nie zdaje sobie sprawy z możliwych interakcji pomiędzy lekami a żywnością. Tymczasem kliniczne następstwa takich interakcji mogą być bardzo różne – od pozornie mało szkodliwych, które mają wpływ na obniżenie skuteczności leku, do bardzo niebezpiecznych, prowadzących nawet do zgonów.

Najczęściej w przypadku interakcji leków z pożywieniem dochodzi na etapie wchłaniania leku. Dzieje się to, gdy lek przyjmowany jest w trakcie jedzenia lub tuż przed posiłkiem. Ponadto ryzyko inter­akcji wzrasta w przypadku źle zbilansowanej diety.

Błonnik pokarmowy, zawarty m.in. w płatkach owsianych lub otrębach, hamuje wchłanianie leków, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia skuteczności ich działania. Zjawisko to dotyczy m.in. leków przeciwdepresyjnych czy glikozydów naparstnicy. Natomiast produkty mleczne bogate w jony wapnia, mogą uniemożliwić wchłanianie niektórych antybiotyków stosowanych w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych. W przypadku antybiotykoterapii, nie należy także popijać tabletek sokami czy innymi płynami o kwaśnym odczynie, ponieważ w tym środowisku mogą one ulec rozkładowi.

Innym przykładem interakcji, w trakcie której dochodzi do zmniejszenia wchłaniania leku, jest zażywanie preparatów żelaza tuż przed wypiciem lub po wypiciu kawy czy herbaty. Szczególnie silne zahamowanie wchłaniania żelaza zachodzi po wypiciu herbaty, ponieważ zawarte w niej taniny tworzą z żelazem bardzo trudno wchłaniające się związki chemiczne. Nawyk popijania leków herbatą – w przypadku leczenia niedokrwistości preparatami żelaza – może być więc przyczyną braku efektów terapeutycznych i przez to narazić pacjenta na wykonywanie dodatkowych badań diagnostycznych oraz wydłużyć cały proces leczenia.

Interakcje z tłuszczami
Szybkość wchłaniania niektórych leków zależy od zawartości tłuszczów w posiłkach, ponieważ powodują one zwiększone wchłanianie leków łatwo rozpuszczalnych w tłuszczach. Posiłki z dużą zawartością tłuszczu, zwiększając wchłanianie preparatów teofiliny, mogą narażać pacjenta na wystąpienie zaburzeń rytmu serca czy też spadku ciśnienia, bólów głowy oraz zaburzeń snu. Z kolei przyjmowanie niektórych beta-blokerów przed jedzeniem, w czasie jedzenia lub tuż po spożyciu posiłku z dużą zawartością tłuszczu, może być przyczyną wielu groźnych dla zdrowia objawów, takich jak: nadmierne zwolnienie czynności serca, niedociśnienie tętnicze, blok przedsionkowo-komorowy czy też niewydolność serca. Niektóre leki przeciwdepresyjne również wchodzą w tego typu interakcje, co może objawiać się zaburzeniami świadomości, napadami drgawek, zaburzeniami snu oraz spadkiem ciśnienia tętniczego krwi.

W przypadku przyjmowania leków, które mogą wchodzić w interakcje z tłuszczami, należy unikać ich zażywania w trakcie posiłków, tuż przed jedzeniem (1 godzina) lub tuż po jedzeniu (2 godziny) z dużą zawartością tłuszczów.

Interakcje z sokiem grejpfrutowym
Odrębnym zagadnieniem w kontekście interakcji leków z pożywieniem, są interakcje z sokiem grejpfrutowym. Interakcje te zachodzą na etapie metabolizmu leku w wątrobie. Efekty tych oddziaływań są bardzo trudne do przewidzenia, a zarazem bardzo groźne w skutkach. Zahamowanie czynności enzymów wątrobowych prowadzi do tego, że niektóre leki nie mogą być metabolizowane, co z kolei przekłada się na duży wzrost ich stężenia we krwi i, w konsekwencji, do wystąpienia objawów klinicznych przedawkowania substancji czynnej leku.

Spożywanie soku grejpfrutowego oraz grejpfrutów w przypadku, gdy przyjmujemy leki na nadciśnienie tętnicze z grupy blokerów kanału wapniowego, takie jak amlodypina, nifedypina, amiodaron czy felodypina, może spowodować nawet dziesięciokrotny wzrost stężenia leku we krwi i narazić pacjenta na znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, a także bóle głowy.

Sok grejpfrutowy i grejpfruty nie powinny być także spożywane wraz z niektórymi lekami przeciwhistaminowymi, ponieważ mogą one powodować występowanie zaburzeń rytmu serca, które są groźne dla życia.

Również leki z grupy benzodiazepin o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i nasennym (diazepam, midazolam, triazolam) wchodzą w interakcje z sokiem grejpfrutowym. Ich konsekwencje mogą być bardzo niebezpieczne i prowadzić do zaburzeń układu oddechowego i krążenia.

Statyny stosowane do obniżenia poziomu cholesterolu to kolejna grupa leków, która wchodzi w interakcje z sokiem grejpfrutowym. W rezultacie dochodzi do obniżenia stężenia tych leków we krwi, co prowadzi do obniżenia efektywności leczenia.

Zanim zaczniesz terapię
Aby uniknąć tego typu interakcji, nie należy pić soku grejpfrutowego przez co najmniej 4 godziny przed zażyciem i 4 godziny po przyjęciu leku. Zalecenia te dotyczą także spożycia grejpfrutów oraz preparatów z wyciągiem z grejpfruta. Należy pamiętać, że nawet niewielkie spożycie soku grejpfrutowego (1 szklanka) może prowadzić do wystąpienia interakcji z lekiem. Trzeba również pamiętać, że soki z niektórych gatunków pomarańczy mogą wywoływać podobne działanie jak sok grejpfrutowy.

Najlepszą metodą jest niespożywanie soku i owoców grejpfruta podczas trwania terapii. Warto także zawsze przed przyjęciem leku zapytać swojego lekarza lub farmaceutę o możliwe interakcje, w które może wchodzić przepisany lek.