Wszechstronna aspiryna

Wszechstronna aspiryna


Aspiryna to pierwszy w historii lek wytworzony całkowicie w laboratorium na  drodze syntezy chemicznej. Obecnie, sprzedawana pod różnymi markami, jest jednym z najpopularniejszych preparatów leczniczych na świecie.

Ponad sto lat temu Felix Hoffman opracował i opatentował mechanizm produkcji kwasu acetylosalicylowego (ASA). To wydarzenie uznano za kamień węgielny współczesnego przemysłu farmakologicznego. Od tamtego czasu popularność aspiryny stale rosła. W 1971 roku za odkrycie mechanizmów jej działania przyznano nagrodę Nobla. Prawie 40 lat temu (w roku 1974) po raz pierwszy opisano korzyści wynikające z przyjmowania niskich dawek kwasu acetylosalicylowego w ramach profilaktyki po incydencie zakrzepowym.

Do dziś zastosowanie tego leku, zarówno w ostrym zespole wieńcowym, jak i w udarze, jest częścią standardów postępowania opartych na dobrze udokumentowanych badaniach. W prasie medycznej odnaleźć można setki badań przeprowadzonych na łącznej grupie ponad 100 tys. pacjentów. Wiele wskazuje na to, iż kwas acetylosalicylowy może być pomocny w leczeniu kilku innych schorzeń, takich jak niektóre nowotwory oraz otępienia.

Zakrzepica naczyń wieńcowych
W ostatnim czasie zaczęto się zastanawiać, czy nacisk w prewencji incydentów sercowo-naczyniowych (CVD), zwłaszcza w grupie pacjentów poddanych angioplastyce, nie powinien zostać postawiony na nowoczesne leki przeciwpłytkowe. Clopidogrel, czy ostatnio świętujący sukcesy prasugrel, mają dobrze udokumentowane działanie, jednak ich łączne stosowanie z aspiryną przyczynia się do wzrostu częstości krwawień. Obecnie firmy farmaceutyczne pracują nad lekami charakteryzującymi się mniejszą ilością działań niepożądanych i to niewątpliwie do nich należy przyszłość. Pomimo pewnej niedoskonałości standardów leczenia, nic nie wskazuje na to, żeby preparaty ASA miały zostać wyparte z zaleceń towarzystw kardiologicznych. Są ku temu co najmniej dwa powody.

Po pierwsze kwas acetylosalicylowy ma inny mechanizm działania, niż leki przeciwpłytkowe i wykazuje z nimi działanie addycyjne. Po drugie dostępność preparatów kwasu acetylosalicylowego oraz przede wszystkim ich cena, dają im niezachwianą pozycję. Jonathan Belsey – lekarz z Wielkiej Brytanii – obliczył, że roczny koszt uniknięcia incydentu naczyniowego w grupie 40 pacjentów po OZZ lub udarze, leczonych ASA, to około 320 zł (w przeliczeniu na złotówki). Dla odmiany, aby uzyskać ten sam efekt w grupie leczonej clopidogrelem, trzeba wydać około 42 tys. zł i od 60 do 87 tys. zł dla terapii statyną.

Rak jelita grubego
W prospektywnym badaniu ponad 90  tys. amerykańskich pielęgniarek (przeprowadzonym w latach 1976‑1995) zauważono, że te, które przyjmowały od 4 do 6 tabletek aspiryny tygodniowo, miały zmniejszoną częstość występowania raka jelita grubego.

To odkrycie przyczyniło się do zainteresowania dotąd nieznanymi działaniami kwasu acetylosalicylowego. Pod koniec 2010 roku, na łamach czasopisma „Lancet”, opublikowano wyniki pięciu randomizowanych 20-letnich badań z follow-up’em. Wynika z nich, że aspiryna przyjmowana przez okres kilku lat w dawce co najmniej 75 mg dziennie, zmniejsza zapadalność i śmiertelność z powodu raka jelita grubego. Największy spadek dotyczy raka proksymalnej części okrężnicy, który nie był efektywnie wykrywany w badaniach kolonoskopowych. Jednak mimo tych rewelacji, środowisko lekarskie nie wypowiedziało się jeszcze jednoznacznie na temat wprowadzenia aspiryny do grona leków prewencyjnych w raku jelita grubego.

Cukrzyca
Dyskusje i kontrowersje koncentrują się na określeniu dawki ASA rekomendowanej dla chorych na cukrzycę. Przez długi czas przypuszczano, że profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych u diabetyków powinna opierać się na wyższych dawkach niż u pacjentów bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Aktualne zalecenia w prewencji wtórnej CVD u osób chorych na cukrzycę nie różnią się od zaleceń dla grupy bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Zaleca się więc podawanie kwasu acetylosalicylowego w ilości 75–162 mg/dobę.

Prewencja pierwotna natomiast zakłada stosowanie aspiryny jedynie u diabetyków. Zalecenia dotyczą chorych zarówno na cukrzycę typu 2, jak i typu 1, które ukończyły 40. rok życia i są obciążone dodatkowymi czynnikami ryzyka choroby sercowo-naczyniowej (wywiad rodzinny, zaburzenia gospodarki lipidowej, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, albuminuria). Warto pamiętać, że w przypadku współistnienia wielu czynników ryzyka CVD, należy rozważyć stosowanie ASA już u chorych po 30. roku życia. Stosowanie ASA u osób poniżej 21. roku życia jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a.

Otępienia naczyniopochodne
Pomimo początkowego entuzjazmu związanego z możliwym pozytywnym wpływem kwasu acetylosaloicylowego na leczenie otępień naczyniopochodnych, a także choroby Alzheimera, brakuje obecnie danych na jednoznaczne potwierdzenie takiego działania. Dalsze badania są niezbędne dla oceny wpływu ASA na funkcje poznawcze, zapadalność, śmiertelność, zmiany zachowania czy jakość życia chorych na otępienie.

Przyszłość aspiryny
Niestety kwas acetylosalicylowy stał się ofiarą własnego sukcesu. Efektywność finansowa leczenia w chorobach sercowo-naczyniowych jest tak dobrze udokumentowana, że przeprowadzanie kolejnych badań nie wydaje się w żaden sposób uzasadnione. Być może najbardziej obiecujące są nowe zastosowania ASA – w leczeniu nowotworów okrężnicy, a także przełyku, płuc, czy prostaty. Ponadto kilka dużych kohortowych badań udowodniło znaczące zmniejszenie zapadalności na nowotwory układu pokarmowego u osób przewlekle przyjmujących aspirynę.

Dostępność aspiryny i pow­szechność jej zastosowania sprawiają, że jest ona przez wielu pacjentów traktowana jedynie jako prosty „lek na przeziębienie” i przez to niedoceniana jako istotny element prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Z drugiej strony, trzeba pamiętać, że przyjmowana w nadmiarze prowadzi do wystąpienia groźnych działań niepożądanych i jest przyczyną częstych interwencji lekarskich.


Zmniejszenie częstości występowania incydentów sercowo-naczyniowych w grupie pacjentów przewlekle przyjmujących niskie dawki aspiryny (wyniki ze 145 randomizowanych badań klinicznych)

Podział na grupy kliniczne: Liczba badań / Skuteczność
Pacjenci z przebytym OZZ:11 badań / 25 proc. redukcji
Pacjenci z historią udaru lub TIA: 18 badań / 22 proc. redukcji
Inne grupy wysokiego ryzyka: 104 badania / 32 proc. redukcji

Podział ze względu na punkt końcowy:
Zmniejszenie częstości występowania OZZ niezakończonego zgonem:122 badania / 34 proc. redukcji
Zmniejszenie częstości występowania udaru niezakończonego zgonem:124 badania / 25 proc. redukcji
Zmniejszenie zgonów z przyczyn naczyniowych:144 badania / 17 proc. redukcji
Zmniejszenie ogólnej śmiertelności:144 badania / 16 proc. redukcji


Piśmiennictwo dostępne u autora.

5/5 - (287 votes)

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH