Staż pracy a stanowisko kierownika apteki

Czy do stażu pracy wymaganego do objęcia stanowiska kierownika apteki wliczają się umowy cywilnoprawne (np. umowa zlecenie, praca „na godziny”)?
Mirek z Katowic

Podstawową regulację prawną w zakresie wymagań niezbędnych do pełnienia funkcji kierownika apteki określają przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne oraz przepisy ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich. Zgodnie z art. 88 ust. 1 i 2 ustawy Prawo farmaceutyczne:
1. W aptece ogólnodostępnej musi być ustanowiony farmaceuta, o którym mowa w art. 2b ust. 1 pkt 1, 2 i 5-7 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich…, odpowiedzialny za prowadzenie apteki, zwany dalej „kierownikiem apteki”; można być kierownikiem tylko jednej apteki.
2. Kierownikiem apteki może być farmaceuta, o którym mowa w ust. 1, który nie przekroczył 65. roku życia i ma co najmniej 5-letni staż pracy w aptece lub 3-letni staż pracy w aptece, w przypadku, gdy posiada specjalizację z zakresu farmacji aptecznej.
Zgodnie natomiast z aktualnym brzmieniem art. 2b ust. 1 ustawy o izbach aptekarskich:
1. Kwalifikacje do wykonywania zawodu farmaceuty posiada osoba, która:
1) ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5-letnie studia na kierunku farmacja w szkole wyższej, obejmujące co najmniej 6-miesięczną praktykę zawodową w aptece, i uzyskała tytuł magistra farmacji, albo
2) ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej przed dniem 1 maja 2004 r. 4-letnie lub 5-letnie studia na kierunku farmacja w szkole wyższej i uzyskała tytuł magistra farmacji, albo
3) posiada dyplom wydany przez państwo inne niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, potwierdzający ukończenie co najmniej 5-letnich studiów na kierunku farmacja w szkole wyższej, obejmujących co najmniej 6-miesięczną praktykę zawodową w aptece, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z odrębnymi przepisami, za równoważny z dyplomem i tytułem magistra farmacji uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, albo
4) posiada kwalifikacje uzyskane w państwie członkowskim Unii Europejskiej potwierdzające ukończenie kształcenia spełniającego wymagania określone w przepisach prawa Unii Europejskiej) oraz potwierdzone dokumentami, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie ust. 2 albo w ust. 3, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równoważne z dyplomem i tytułem magistra farmacji uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarówno orzecznictwo sądowe, jak i doktryna prawna dopuszczają możliwość świadczenia pracy nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale także na podstawie umów cywilnoprawnych. Ograniczenie możliwości wykonywania zawodu farmaceuty wyłącznie na podstawie umowy o pracę musiałoby wynikać wprost z wyraźnego przepisu prawa, np. tak jak to ma miejsce w przypadku praktyki odbywanej przez technika farmaceutycznego w aptece.

Brak zakazu wykonywania zawodu farmaceuty na podstawie umowy cywilnoprawnej nie oznacza, że jest to korzystna dla farmaceuty forma wykonywania zawodu. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę, że farmaceuta pracujący na podstawie umowy cywilnoprawnej nie korzysta z całego wachlarza ochrony pracownika przewidzianego przepisami prawa pracy. Ponadto w przypadku umów cywilnoprawnych podstawowym problemem jest takie określenie warunków tej umowy, aby nie zachodziły podstawy do uznania, że w rzeczywistości mamy do czynienia z ukrytą formą umowy o pracę. Obowiązujące przepisy kodeksu pracy wprowadzają zakaz zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną, gdy osoba świadczy prace w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy (art. 22 § 3 Kp). W praktyce istotnym problemem jest również ustalenie wymiaru czasu pracy farmaceuty świadczonej na podstawie umowy cywilnoprawnej, tak aby można było ustalić, czy dana osoba rzeczywiście zdobyła odpowiednią praktykę umożliwiającą pełnienie funkcji kierownika apteki.

Żeby dany stosunek prawny nie został zakwalifikowany jako ukryta umowa o pracę, warto uwzględnić następujące warunki konstruowania umowy cywilnoprawnej:
• samodzielność działania – unikanie określeń, iż farmaceuta działa pod kierownictwem przełożonych,
• unikanie określeń „pracownik”, „pracodawca” (lepiej „zatrudniony”, „zleceniobiorca”, „wykonawca”),
• unikanie określania stałego czasu i miejsca pracy. Nie wyklucza to jednak konieczności podania czasu wykonywania przez farmaceutę czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej w celu ustalenia rzeczywistego stażu pracy,
• odesłanie w sprawach nieuregulowanych do Kodeksu cywilnego, a nie do Kodeksu pracy,
• przewidzenie możliwości powierzenia wykonywania umowy innej osobie na czas usprawiedliwionej nieobecności wykonawcy,
• potwierdzanie faktu świadczenia pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej w inny sposób niż poprzez codzienną listę obecności.

Spełnienie powyższych warunków z jednej strony pozwoli zabezpieczyć się przed ewentualnym zarzutem zawarcia ukrytej umowy o pracę, a z drugiej powinno pozwolić ustalić staż pracy niezbędny do stwierdzenia, czy dana osoba spełnia w tym zakresie wymogi do objęcia funkcji kierownika apteki.

Punktem odniesienia w przypadku sprawdzania stażu pracy farmaceuty, wykonującego zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej, będzie bowiem odniesienie się do wymiaru czasu pracy osoby zatrudnionej na pełnym etacie w ramach stosunku pracy. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 listopada 2007 r.: W procesie wykładni wymogu 5-letniego stażu pracy określonego w art. 88 ust. 2 Prawa farmaceutycznego organy samorządu aptekarskiego mogą posiłkować się niektórymi normami prawa pracy. (sygn. akt. VII SA/Wa 1389/07).

Podstawy prawne:
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.)