Pocenie się to proces fizjologiczny, podczas którego przez gruczoły potowe wydalana jest na zewnątrz organizmu mieszanina składająca się w 99 proc. z wody. Pozostałe składniki to sód, chlor, azot, mocznik, kwas moczowy, aminokwasy, a także niektóre leki oraz inne produkty przemiany materii.
Pocenie się to efekt nieustannie zachodzących procesów termoregulacyjnych, które mają za zadanie utrzymać prawidłową ciepłotę ciała i homeostazę organizmu. W wyniku procesów przemiany materii, w organizmie człowieka nieustannie odbywa się produkcja ciepła. Aby nie dopuścić do przegrzania, stale produkowany jest pot. Przeciętnie organizm wydala go w ilości około jednego litra na dobę. Jednak ilość ta może znacznie wzrosnąć np. podczas wysokiej gorączki, intensywnego wysiłku fizycznego lub przebywania na terenach nasłonecznionych, gdzie temperatura otoczenia przekracza 30°C, gdy konieczne jest intensywne chłodzenie organizmu.
Gruczoły ekrynowe i apokrynowe
Gruczoły potowe dzielą się na ekrynowe i apokrynowe. Gruczoły ekrynowe rozmieszczone są na całej powierzchni ciała, z największym nagromadzeniem na dłoniach i podeszwach stóp. Ich wydzielina jest rzadka, wodnista, bezwonna. Służą do termoregulacji i wydalania produktów przemiany materii. Aktywność tych gruczołów uzależniona jest także od funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i nasila się w sytuacjach stresowych, prowadząc do pocenia emocjonalnego, którego objawami są mokre, wilgotne dłonie, stopy, czoło.
Gruczoły apokrynowe z kolei uaktywniają się w okresie dojrzewania płciowego. Umiejscowione są one w okolicy pach, pachwin oraz narządów płciowych. Produkowany przez nie pot zawiera znaczne ilości lipidów, jest gęsty, mętny i ma charakterystyczny zapach. Gruczoły apokrynowe nie biorą udziału w termoregulacji, znajdują się pod kontrolą układu hormonalnego, a ich aktywność wydzielnicza jest okresowa.
Środki wspomagające
Przestrzeganie podstawowych zasad higieny to podstawowa broń do walki z potem. Skuteczne w tej przypadłości są mydła antybakteryjne z nanosrebrem, które hamuje rozwój drobnoustrojów i działa antyseptycznie.
Do likwidacji przykrego zapachu potu wykorzystywane są również dezodoranty i antyperspiranty. Pierwsze z nich zawierają substancje bakteriostatyczne, niepozwalające na dalszy rozwój bakterii. Antyperspiranty dodatkowo blokują ujścia gruczołów potowych, uniemożliwiając przedostawanie się wydzieliny na powierzchnię skóry. Powinny być stosowane jedynie przez osoby nadmiernie się pocące, i dokładnie zmywane przed snem w celu otwarcia ujść gruczołów.
Najczęściej składnikiem antyperspirantów są sole glinu. Chlorek glinu, poza działaniem obkurczającym gruczoły potowe, ma dodatkowo właściwości bakteriobójcze. Należy zachować środki ostrożności podczas stosowania kosmetyków, które go zawierają. Przede wszystkim trzeba aplikować je na dokładnie umytą i osuszoną skórę. Skóra uszkodzona lub mokra podatna jest na podrażnienia, a dodatkowo nie stanowi bariery dla glinu, który łatwo przenika do organizmu i może doprowadzić do zatruć.
W celu ograniczenia pocenia się, można stosować pudry sypkie, zawierające w swoim składzie tlenek cynku, alantoinę, kwas borny oraz talk. Chronią one skórę przed podrażnieniami i zaczerwienieniami. Tlenek cynku oraz talk mają właściwości wysuszające, alantoina bierze udział regeneracji i gojeniu się ran uszkodzonej, podrażnionej skóry, a kwas borny ma właściwości bakteriostatyczne, przeciwzapalne i ściągające.
Pomocne zioła
Szałwia lekarska (Salvia officinalis), dzięki zawartym w niej garbnikom, kwasom organicznym oraz olejkom eterycznym: cyneolowi i tujonowi, hamuje wydzielanie potu. Osobom cierpiącym na nadmierną potliwość, poleca się picie naparów z szałwii lub przyrządzanie kąpieli leczniczych z dodatkiem naparu ziół. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i skrzyp polny (Equisetum arvense) mają działanie moczopędne. Zjawisko potu emocjonalnego można skutecznie ograniczyć, stosujące preparaty o działaniu uspokajającym, zawierające w swym składzie: melisę, męczennicę, korzeń kozłka, szyszki chmielu.
Należy pamiętać, że nadmierna potliwość (hyperhydrosis) może wystąpić także jako jeden z objawów chorób takich jak: nadczynność tarczycy, cukrzyca, zatrucia, otyłość czy menopauza.