Jak leczyć blizny

Leczenie blizn wciąż stanowi wielkie wyzwanie, choć dostępne dziś metody pozwalają jeśli nie całkiem pozbyć się blizny, to przynajmniej wyraźnie poprawić jej wygląd.

Blizna powstaje, gdy następuje przerwanie ciągłości lub uszkodzenie skóry. Tkanka łączna wypełnia uszkodzone miejsce, które początkowo jest czerwone, a następnie stopniowo blednie. Powrót do pierwotnej barwy jest niemożliwy, gdyż w tkance włóknistej brakuje naturalnego pigmentu skóry. Nie ma w niej również mieszków włosowych, dlatego na bliźnie nie wyrastają włoski.

Wielkość i rodzaj
Są różne rodzaje blizn. Blizny w kształcie linii powstają najczęściej w wyniku skaleczenia się, np. nożem, lub po operacji. Najwięcej trudności w leczeniu i najbardziej szpecące są blizny o nierównej powierzchni i zabarwieniu, niekiedy powodujące napięcia i przykurcze (blizny pooparzeniowe, po ciężkich urazach).
Blizny przerosłe powstają, gdy proces gojenia się rany przebiega nieprawidłowo. Zwykle są czerwone, pogrubione, twarde, mogą swędzieć lub boleć. Najczęściej pojawiają się w ciągu kilku tygodni od uszkodzenia skóry, zwykle u dzieci, osób młodych, po oparzeniach oraz z ciemną karnacją skóry. Blizny przerosłe nie przekraczają granicy rany pierwotnej. Ich wygląd może sam się poprawić, jednak może to trwać nawet rok.

Bliznowce (keloidy) to grube i nieregularne skupiska tkanki bliznowej. Rosną już po zagojeniu się rany i rozszerzają się poza jej obszar. Często są swędzące. Występują głównie u osób młodych oraz o ciemnej karnacji. Pojawiają się u osób, których organizm wytwarza zbyt dużo kolagenu. Leczenie keloidów jest trudne: odnawiają się nawet po wycięciu.
W wyniku bliznowacenia ran pooparzeniowych mogą się wytworzyć tzw. przykurcze bliznowate. Przerastają i ograniczają możliwości ruchowe poprzez przykurcz skóry na brzegach blizny.

Innym rodzajem blizn są blizny zanikowe: powstają najczęściej w przebiegu trądziku lub ospy wietrznej. Są małe, okrągłe. Pojawiają się, gdy proces gojenia rany jest zakłócony przez niewystarczającą produkcję włókien tkanki łącznej. Z kolei blizny rozstępowe zwykle początkowo są czerwone – wtedy można je leczyć miejscowymi retinoidami w kremach lub żelach. Często powstają jako efekt uboczny sterydoterapii, szybkiego wzrostu ciała lub danej okolicy (np. u osób „zdobywających masę” na siłowni), w okresie ciąży, w chorobie Cushiga.

Metody farmakologiczne
Im młodsza blizna, tym łatwiej ją usunąć lub zminimalizować jej widoczność. Leczenie prowadzi się wieloma sposobami, w zależności od rodzaju blizny, jej wieku, miejsca gdzie się znajduje. Bardzo często konieczne jest zastosowanie kilku metod leczenia równocześnie.

Jeśli blizna jest świeża, dobre efekty leczenia można osiągnąć dzięki zastosowaniu preparatów farmakologicznych. Kremy stosowane miejscowo są pomocne w leczeniu różnych rodzajów blizn (pooperacyjne, pourazowe, pooparzeniowe, potrądzikowe, bliznowce), a także w zapobieganiu ich powstawaniu. Zwykle preparaty do stosowania miejscowego zawierają takie substancje czynne, jak wyciąg z cebuli, alantoina, heparyna. Są bezpieczne (także u dzieci), a ich działanie polega na ograniczeniu niekontrolowanej proliferacji komórek tkanki łącznej i syntezy kolagenu, co ogranicza przerastanie blizny. Kremy poprawiają ukrwienie i nawilżenie tkanki, zmniejszając uczucie napięcia i świądu, a także zwiększają elastyczność blizny. Warunkiem skuteczności tego typu preparatów jest m.in. systematyczność ich stosowania: trzeba nimi smarować bliznę przez kilka miesięcy. Ważny jest też sposób stosowania: krem nie tyle nakłada się na skórę, ile w nią wciera, aż do całkowitego wchłonięcia. Masaż powoduje bowiem lepsze ukrwienie chorego miejsca i lepsze odżywienie warstw skóry odpowiedzialnych za przebudowę tkanki bliznowatej. Warto pamiętać, że podczas leczenia należy unikać skrajnych temperatur (słońce, mróz), promieniowania UV, podrażnienia mechanicznego.

W leczeniu blizn stosuje się również preparaty (kremy, plastry) z silikonem. Są one przeznaczone do przyspieszania zaniku blizn zwykłych, pooperacyjnych, przerostowych i keloidów. Nie są polecane w przypadku zmian skórnych po trądziku. Preparaty silikonowe są bezpieczne, także dla dzieci. Konsultacja z lekarzem jest konieczna jedynie w przypadku ciąży i karmienia piersią. W profilaktyce oraz leczeniu blizn przerostowych i bliznowców czasem stosuje się preparaty silikonowe równocześnie z terapią uciskową. Polega ona na zastosowaniu odpowiednio dobranych rękawów lub masek, wykonanych z materiałów elastycznych i przepuszczających powietrze, które wywierają ucisk na bliznę, ograniczając jej rozrost i przyspieszając dojrzewanie.

Metody inwazyjne
Gdy zawiodą prostsze sposoby, w leczeniu bliznowców oraz przerośniętych blizn można stosować wstrzyknięcia z kortykosteroidów. Skuteczność tej metody oceniana jest różnie (50-100 proc.), jednak w 9-50 proc. zmiany powracają, a u około 60 proc. pacjentów mogą występować efekty uboczne (np. w postaci zmian zanikowych skóry, jej nadmiernego zjaśnienia). Zwykle lepsze rezultaty osiąga się przy skojarzeniu tej metody z krioterapią lub leczeniem chirurgicznym.

Krioterapia polega na głębokim zamrażaniu blizn (np. za pomocą specjalnych urządzeń z ciekłym azotem). Po kilku sesjach powoduje to w około 50-75 proc. przypadków spłaszczenie bliznowców i poprawę ich wyglądu. Jednak ta metoda może mieć również skutki uboczne (długotrwałe gojenie, dolegliwości bólowe, trwałe odbarwienie lub przebarwienie skóry albo nawet jej zanik).
Z innych metod poprawy wyglądu przerośniętych blizn i bliznowców czasem stosowana jest laseroterapia. Jej skuteczność oceniana jest różnie, gdyż jest to stosunkowo nowa metoda leczenia. Zwykle lepsze efekty uzyskuje się przy jej połączeniu ze wstrzykiwaniem kortykosteroidów.

Gdy metody leczenia blizn okazują się niewystarczające, można zdecydować się na interwencję chirurgiczną. W trakcje zabiegu uszkodzony fragment tkanki skórnej jest wycinany, a następnie zastępowany nową, zdrową skórą, zwykle pobraną z innej części ciała pacjenta. Innym chirurgicznym rodzajem usuwania blizn jest stosowanie rozciągaczy tkankowych (ekspanderów). Po naciągnięciu skóry można z niej pozyskać materiał potrzeby do zastosowania go na bliznę.

Wskazaniem do chirurgicznego leczenia są blizny przerosłe i bliznowce. Niestety, w wielu przypadkach trzeba się liczyć z ponownym przerostem bliznowca lub przerośniętej blizny. Z tego względu leczenie chirurgiczne zwykle jest kojarzone z innymi formami terapii – profilaktycznym stosowaniem preparatów z wyciągami z cebuli, heparyną, żeli silikonowych, sterydoterapią czy radioterapią.

Zdaniem specjalisty

dr n. med. Andrzej Szmurło
dermatolog z kliniki Nova Derm dr E. Chlebus i dr M. Chlebus

Leczenie blizn stanowi problem, dlatego najlepiej jest nie dopuszczać do ich wytworzenia. Niewielką ranę wystarczy po prostu dobrze wyczyścić, przemyć wodą, ścisnąć jej brzegi i założyć na kilka dni opatrunek. Rana powinna zagoić się sama. Leczenie już istniejących blizn jest trudne, nawet pomimo zastosowania różnorodnych metod. Świeże blizny można smarować preparatami zawierającymi silikon lub wyciągi z cebuli. Jeśli blizna mimo to rośnie, stosuje się sterydy miejscowe. Bardzo ważnym czynnikiem jest masaż: bliznę dobrze jest regularnie rozmasowywać.

Gojenie blizny w dużym stopniu zależy od miejsca, w którym ona się znajduje. Najlepiej blizny goją się na miejscach, które „nie pracują”, np. na twarzy, pośladkach, udach, przedramionach. Trudniej leczy się blizny np. w dekolcie – tam często tworzą się keloidy. Na plecach, barkach, łokciach czy kolanach zwykle blizny rozciągają się, co również utrudnia ich leczenie. Często trzeba je jeszcze raz wyciąć lub spowodować, by zarosły kolagenem, jednak jest to skomplikowany proces.