Koniec z potem

Pocenie się to proces fizjologiczny, podczas którego przez gruczoły potowe wydalana jest mieszanina składająca się w 99 proc. z wody.

Pocenie się to efekt nieustannie zachodzących procesów termoregulacyjnych, które mają za zadanie utrzymać prawidłową ciepłotę ciała i homeostazę organizmu. W wyniku procesów przemiany materii, w organizmie człowieka nieustannie odbywa się produkcja ciepła. Aby nie dopuścić do przegrzania, stale produkujemy pot. Przeciętnie wydalamy go w ilości około jednego litra na dobę. Jednak ilość ta może znacznie wzrosnąć np. podczas wysokiej gorączki, intensywnego wysiłku fizycznego lub przebywania na terenach nasłonecznionych, gdzie temperatura otoczenia przekracza 30°C, gdy konieczne jest intensywne chłodzenie organizmu. Parujący pot ochładza rozgrzane ciało. Jednocześnie prowadzi do utraty wody i soli mineralnych, które systematycznie trzeba uzupełniać, aby nie dopuścić do groźnego odwodnienia. W sytuacjach kiedy pocimy się intensywniej niż zwykle, zaleca się spożywanie dużej ilości płynów w postaci wód mineralnych, świeżych soków owocowych i warzywnych, a także soczystych owoców, takich jak cytrusy lub arbuz.

Skąd ten pot?
Gruczoły potowe dzielą się na ekrynowe i apokrynowe. Gruczoły ekrynowe rozmieszczone są na całej powierzchni ciała, z największym nagromadzeniem na dłoniach i podeszwach stóp. Ich wydzielina jest rzadka, wodnista, bezwonna. Służą do termoregulacji i wydalania produktów przemiany materii. Aktywność tych gruczołów uzależniona jest także od funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i nasila się w sytuacjach stresowych, prowadząc do pocenia emocjonalnego, którego objawami są mokre, wilgotne dłonie, stopy, czoło.

Gruczoły apokrynowe z kolei uaktywniają się w okresie dojrzewania płciowego. Umiejscowione są one w okolicy pach, pachwin oraz narządów płciowych. Produkowany przez nie pot zawiera znaczne ilości lipidów, jest gęsty, mętny i ma charakterystyczny zapach. Gruczoły apokrynowe nie biorą udziału w termoregulacji, znajdują się pod kontrolą układu hormonalnego, a ich aktywność wydzielnicza jest okresowa.

Najważniejsza higiena
Przestrzeganie podstawowych zasad higieny to podstawowa broń do walki z potem. Zdrowa osoba wydziela pot o praktycznie niewyczuwalnej woni. Jednak długo zalegająca na skórze wydzielina, sprzyja rozwojowi bakterii, co prowadzi do powstawania przykrego zapachu. Skuteczne w tej przypadłości są mydła antybakteryjne z nanosrebrem, które hamuje rozwój drobnoustrojów i działa antyseptycznie. Ponadto w ich składzie nie ma detergentów oraz substancji zapachowych, dlatego idealnie nadają się do stosowania w przypadku delikatnej, wrażliwej skóry. W ciepłe letnie dni należy używać ich jak najczęściej. Ich działanie będzie skuteczniejsze, gdy okolice o zwiększonej potliwości będą pozbawione owłosienia, gdyż gromadzi się na nim wydzielina gruczołów potowych – doskonała pożywka dla bakterii.

Środki wspomagające
Do likwidacji przykrego zapachu potu wykorzystywane są dezo­doranty i antyperspiranty. Pierwsze z nich zawierają substancje bakteriostatyczne, niepozwalające na dalszy rozwój bakterii. Antyperspiranty dodatkowo blokują ujścia gruczołów potowych, uniemożliwiając przedostawanie się wydzieliny na powierzchnię skóry. Powinny być stosowane jedynie przez osoby nadmiernie się pocące, i dokładnie zmywane przed snem w celu otwarcia ujść gruczołów.

Najczęściej składnikiem antyperspirantów są sole glinu. Chlorek glinu, poza działaniem obkurczającym gruczoły potowe, ma dodatkowo właściwości bakteriobójcze. Należy zachować środki ostrożności podczas stosowania kosmetyków, które go zawierają. Przede wszystkim trzeba aplikować je na dokładnie umytą i osuszoną skórę. Skóra uszkodzona lub mokra podatna jest na podrażnienia, a dodatkowo nie stanowi bariery dla glinu, który łatwo przenika do organizmu i może doprowadzić do zatruć.

W celu ograniczenia pocenia się, można stosować pudry sypkie, zawierające w swoim składzie tlenek cynku, alantoinę, kwas borny oraz talk. Chronią one skórę przed podrażnieniami i zaczerwienieniami. Tlenek cynku oraz talk mają właściwości wysuszające, alantoina bierze udział regeneracji i gojeniu się ran uszkodzonej, podrażnionej skóry, a kwas borny ma właściwości bakteriostatyczne, przeciwzapalne i ściągające.

Pomocne są także zioła. Szałwia lekarska (Salvia officinalis), dzięki zawartym w niej garbnikom, kwasom organicznym oraz olejkom eterycznym: cyneolowi i tujonowi, hamuje wydzielanie potu. Osobom cierpiącym na nadmierną potliwość, poleca się picie naparów z szałwii lub przyrządzanie kąpieli leczniczych z dodatkiem naparu ziół. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i skrzyp polny (Equisetum arvense) mają działanie moczopędne. Zwiększają ilość wydalanego moczu, przez co zmniejszają ilość płynów wydalanych przez skórę i ograniczają tym samym pocenie. Zjawisko potu emocjonalnego można skutecznie ograniczyć, stosujące preparaty o działaniu uspokajającym, zawierające w swym składzie: melisę, męczennicę, korzeń kozłka, szyszki chmielu. W walce z potem istotne jest również noszenie ubrań z naturalnych włókien. Syntetyczne tkaniny wzmagają potliwość, zatrzymują zapach potu i sprzyjają powstawaniu odparzeń.

Trudne przypadki
Nadmierna potliwość (hyperhydrosis) może wystąpić także jako jeden z objawów chorób takich jak: nadczynność tarczycy, cukrzyca, zatrucia, otyłość czy menopauza. Poza wymienionymi już sposobami walki z nadmiernym wydzielaniem potu, istnieją metody bardziej specyficzne, polegające na przyjmowaniu preparatów o silnym działaniu, wydawanych z przepisu lekarza. Należą do nich alkaloidy pokrzyku wilczej jagody (Atropa belladonna). Zawierają one atropinę, której jednym z działań jest hamowanie gruczołów wydzielniczych.

Osoby, które nie radzą sobie z nadmierną potliwością przy użyciu dostępnych środków farmakologicznych, mogą zdecydować się na zabieg sympatektomii, polegający na przecięciu włókien nerwowych zaopatrujących gruczoły potowe danego obszaru ciała.

Kolejną dostępną metodą jest łyżeczkowanie tkanki podskórnej, celem pozbycia się gruczołów. Ostatnio coraz większą popularnością cieszą się zastrzyki z botoksu. Jad kiełbasiany, poza działaniem przeciwzmarszczkowym, również skutecznie hamuje wydzielanie potu. Jego miejscowe wstrzyknięcia działają przez około pół roku.

Substancje lecznicze wykorzystywane do ograniczania potliwości

• kwas borny – działanie ściągające i przeciwzapalne
• alkaloidy pokrzyku i sporyszu – silnie rozkurczowe działanie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, uspokajające w nerwicach, hamujące wydzielanie gruczołów; wydawane są wyłącznie na receptę
• talk – właściwości wysuszające, osłaniające
• tlenek cynku – właściwości wysuszające, ściągające, odkażające
• alantoina – działanie łagodzące na podrażnienia i zaczerwienienia skóry
• sole glinu – hamują rozmnażanie bakterii oraz ograniczają aktywność wydzielniczą gruczołów potowych
• nanosrebro – działanie bakteriobójcze, zapobiega rozwojowi infekcji bakteryjnych, co ogranicza powstawanie przykrego zapachu