Stopa cukrzycowa, jeśli nie jest leczona, może prowadzić do wielu powikłań. Aby im zapobiec, konieczna jest pilna obserwacja stóp przez samego chorego, a także staranna ich pielęgnacja.
Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje ok. 4 proc. całego społeczeństwa. Liczba ta będzie rosnąć wraz ze starzeniem się społeczeństwa oraz wzrostem występowania otyłości. Cukrzyca może zatem być nazwana chorobą społeczną.
O traktowaniu jej jako problemu społecznego przesądza nie tylko liczba chorych, ale także fakt, że choroba ta prowadzi do groźnych powikłań będących przyczyną inwalidztwa i znacznego pogorszenia jakości życia chorych, a także obciążenia systemu opieki zdrowotnej olbrzymimi kwotami wydawanymi na ich leczenie. Do szczególnie ważnych powikłań należą:
- cukrzycowa choroba nerek (nefropatia), prowadząca do ich niewydolności i w końcu do konieczności zastosowania sztucznej nerki lub innych metod dializoterapii,
- choroba siatkówki (retinopatia), mogąca prowadzić do ślepoty,
- stopa cukrzycowa.
Postacie stopy cukrzycowej
Przyczyną powstania stopy cukrzycowej są uszkodzenia spowodowane nadmiernym poziomem cukru w organizmie. Uszkodzenia te dotyczą m.in. naczyń krwionośnych zaopatrujących kończyny dolne oraz włókien nerwowych. W zależności od stopnia ich uszkodzenia rozróżnia się stopę cukrzycową niedokrwienną, neuropatyczną lub mieszaną. Niedokrwienie kończyny prowadzi do jej oziębienia i bólu, a także do zmian martwiczo-zgorzelinowych palców. Neuropatia z kolei jest przyczyną zaburzeń czucia i owrzodzeń. Postać mieszana łączyć może wszystkie wymienione objawy kliniczne.
Pierwsze objawy stopy cukrzycowej mogą być bardzo niewielkie, powinno się jednak zwracać na nie uwagę i w razie ich wystąpienia zgłosić się jak najszybciej do lekarza.
Jak dbać o stopę cukrzycową?
Stopa cukrzycowa, jeśli nie jest leczona, może prowadzić do wielu powikłań, takich jak owrzodzenia, zakażenia bakteryjne i zgorzel, zapalenia stawów i kości, wreszcie posocznica (sepsa). Aby im zapobiec, konieczna jest przede wszystkim pilna obserwacja stóp przez samego chorego, a także staranna ich pielęgnacja.
Stopy powinny być często myte, a po umyciu dokładnie wytarte i osuszone. Chory powinien unikać urazów – także tych drobnych – spowodowanych uciskającymi butami, a nawet szwami skarpetek lub rajstop. Nie powinien też chodzić boso, ponieważ zaburzenia czucia sprzyjać mogą nieświadomemu narażeniu na urazy. Najlepszym rozwiązaniem jest dobranie specjalnego, wykonanego na miarę obuwia ortopedycznego.
Inną przyczyną urazów może być obcinanie paznokci. Najlepiej byłoby, gdyby chory poddawał się zabiegom pedicure (informując pedikiurzystkę o cukrzycy). Jeśli to jednak niemożliwe, powinien pamiętać, aby obcinać paznokcie prosto.
Jeśli chory zauważy jakiekolwiek skaleczenia, zadrapania, pęcherze, owrzodzenia, a w szczególności czarne zmiany zgorzelinowe (zwykle palców stóp) lub poczuje przykry zapach, powinien jak najszybciej zgłosić się do poradni diabetologicznej.
Leczenie
Leczenie stopy cukrzycowej może odbywać się w przychodni, jednak często konieczna jest hospitalizacja chorego. W leczeniu szczególnie ważne jest dobre wyrównanie cukrzycy. Jeżeli chory jest leczony jedynie lekami doustnymi, zazwyczaj konieczne jest rozpoczęcie terapii insuliną (zastrzyki podskórne). Jednak w niektórych przypadkach udaje się uzyskać poprawę wartości stężenia cukru we krwi dzięki stosowaniu się chorego do zaleceń dietetycznych lub zmianie sposobu leczenia doustnego.
Innym ważnym elementem leczenia jest antybiotykoterapia. Stopa cukrzycowa często ulega zakażeniu, co po pierwsze upośledza proces gojenia, po drugie powoduje pogorszenie się wyników cukru, po trzecie zaś, może być źródłem sepsy. Antybiotykoterapia musi być czasem długotrwała i kosztowna. Nie zawsze jednak odnosi ona dobry skutek. Antybiotyk może nie dochodzić do słabo ukrwionych, martwych tkanek. Jedynym ratunkiem w takich sytuacjach bywa chirurgiczne usunięcie martwych, często czarno zabarwionych i nieprzyjemnie pachnących części kończyny dolnej.
Ostatecznym środkiem stosowanym w leczeniu stopy cukrzycowej jest amputacja kończyny, wykonywana przede wszystkim po to, aby nie dopuścić do sepsy, zatrucia organizmu i zgonu chorego.
#Dolegliwości sugerujące stopę niedokrwienną
- Uczucie „zimnych nóg”.
- Chromanie przestankowe: dolegliwości bólowe zlokalizowane w okolicy łydki, odczuwane w czasie chodzenia, a ustępujące po odpoczynku.
- Bóle spoczynkowe zazwyczaj występujące w nocy, ale także w ciągu całej doby. Dolegliwości te źle rokują, oznaczają obecność znacznego niedokrwienia.
- Stopa niedokrwienna jest bolesna, różowa, zimna, bez wyczuwalnego tętna.
- Dolegliwości sugerujące stopę neuropatyczną
- Osłabienie lub zmniejszenie czucia bólu.
- Parestezje: nieprzyjemne odczucia przypominające np. chodzenie po nierównej powierzchni, mrowienie skóry.
- Drętwienie / cierpnięcie: pacjent może nie zauważyć utraty czucia, natomiast skarży się np. na uczucie „zimnych stóp” zwłaszcza po położeniu się do łóżka.
- Stałe bóle stóp o charakterze piekącym, przeszywającym.
- Nieprzyjemne odczucia (czasem ból) spowodowane kontaktem z pościelą, ubraniem (allodynia).
- Kurcze mięśni nóg: zwykle w czasie spoczynku nocnego.
- Zaburzenia czucia prowadzące do potykania się, niepewnego chodu.
- Stopa neuropatyczna charakteryzuje się suchością skóry, dobrym uciepleniem i wyczuwalnym tętnem, obecnością modzeli, owrzodzeń oraz zniekształceniem stóp.
dr hab. n. med. Edward Franek
dr n. med. Krystyna Jedynasty
Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA