Żylaki nóg – profilaktyka i leczenie

Wraz z postępem cywilizacyjnym, wzrasta liczba ludzi cierpiących na żylaki kończyn dolnych. Nie jest to choroba groźna, ale bardzo uciążliwa. Należy zatem zawczasu zadbać o profilaktykę, by uniknąć inwazyjnego leczenia.

Jeżeli na nogach widoczne są sine linie żył, tworzące pajączki i wybrzuszające skórę, towarzyszy temu obrzęk i swędzenie, to mamy do czynienia z żylakami. Z punktu widzenia medycyny, żylaki to wydłużenie i poszerzenie żył powierzchniowych, które jednocześnie są poskręcane.

Wraz z postępem cywilizacyjnym, wzrasta liczba ludzi cierpiących na żylaki kończyn dolnych. Nie jest to choroba groźna, ale bardzo uciążliwa. Należy zatem zawczasu zadbać o profilaktykę, by uniknąć inwazyjnego leczenia.

Jeżeli na nogach widoczne są sine linie żył, tworzące pajączki i wybrzuszające skórę, towarzyszy temu obrzęk i swędzenie, to mamy do czynienia z żylakami. Z punktu widzenia medycyny, żylaki to wydłużenie i poszerzenie żył powierzchniowych, które jednocześnie są poskręcane. Zmienione chorobowo naczynia nie są w stanie efektywnie pompować krwi, więc jej ciśnienie miejscowo wzrasta. Zastawki żylne są niewydolne, nieskutecznie przeciwdziałają cofaniu się krwi. Skutkuje to zastojem krwi w naczyniach, które pod wpływem zwiększonej ilości płynu patologicznie się rozszerzają, wydłużają i skręcają. Zaleganie krwi stanowi ponadto przyczynę obrzęków, stanów zapalnych oraz często niebezpiecznych zakrzepów.

Przyczyny

Pojawienie się żylaków może być efektem działania wielu różnych czynników. Modne w ostatnich latach przypisywanie chorób posiadanym genom tylko częściowo wyjaśnia przyczynę powstawania żylaków. Dużą rolę odgrywa styl życia, higiena pracy i odpowiednie odżywianie. Czynnikami ryzyka są zatem: brak ruchu, długotrwała praca w pozycji stojącej lub (rzadziej) siedzącej, praca siłowa obciążająca nogi, nadwaga. Powstawaniu żylaków sprzyja także ciąża oraz podeszły wiek, kiedy to spada wydolność układu krwionośnego. Choroba może rozwinąć się również jako następstwo innych schorzeń: miażdżycy, cukrzycy, nadciśnienia, a także jako skutek zwiększonej krzepliwości krwi, np. przy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Zapobieganie

Osoby o stwierdzonych predyspozycjach do występowania żylaków (przypadki choroby w najbliższej rodzinie) oraz te, które są narażone na żylaki ze względu na wykonywaną pracę (np. aptekarze, fryzjerzy, pracownicy biurowi), powinny stosować odpowiednią profilaktykę jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów. Polega ona m.in. na noszeniu obcisłych rajstop, pończoch, podkolanówek lub opasek uciskowych ułatwiających przepływ krwi żylnej. Istotne jest także masowanie łydek oraz wykonywanie prostych, ale bardzo pomocnych ćwiczeń, takich jak unoszenie nóg w pozycji leżącej.

Kolejnym elementem profilaktyki jest umiarkowany, systematyczny ruch. Warto codziennie przez 20-30 minut spacerować, uprawiać nordic walking, biegać, pływać lub jeździć na rowerze. Korzyści będą ogromne. Istotne jest także zapobieganie nadwadze poprzez stosowanie zbilansowanej diety (przede wszystkim należy unikać nadmiaru tłuszczów i soli). Zbędne kilogramy stanowią bowiem dodatkowe obciążenie dla naczyń krwionośnych nóg. W pracy natomiast należy pamiętać o odciążaniu nóg: przestępowaniu z nogi na nogę, wstawaniu co jakiś czas sprzed komputera, niezakładaniu nogi na nogę. Ponadto należy ograniczyć wizyty w saunie i solarium, ponieważ wysoka temperatura rozszerza naczynia krwionośne i dolegliwości nasilą się. Niewskazane jest również noszenie butów na wysokim obcasie.

Samoleczenie

Jeżeli pomimo zastosowanej profilaktyki pojawił się problem niewydolności żylnej w kończynach dolnych (wyraźnie widoczne są żyły, pojawia się ból lub ciężkość nóg, nogi są opuchnięte, zdarzają się skurcze łydek), należy zastosować produkty lecznicze dostępne w aptece bez recepty. Zawierają one substancje czynne o działaniu uszczelniającym naczynia, przeciwzapalnym, przeciwbólowym, przeciwobrzękowym, przeciwzakrzepowym. Do najważniejszych substancji leczniczych stosowanych w lekkich lub umiarkowanych zmianach chorobowych należą: wyciąg z nasion kasztanowca, izolowana escyna, bioflawonoidy, dobesylan wapnia i inne sole wapnia, heparyna i jej pochodne, tribenozyd, niesteroidowe leki przeciwapalne.

Terapia inwazyjna

Zaawansowana niewydolność żylna, a zwłaszcza nagłe zaostrzenia choroby, wymagają wizyty lekarskiej. Lekarz zadecyduje, który z kilku możliwych zabiegów medycznych będzie odpowiedni dla konkretnego pacjenta. Najmniej inwazyjna jest metoda zwana skleroterapią. Polega ona na miejscowej obliteracji żylaków poprzez wstrzyknięcie do zmienionego chorobowo naczynia związku (np. oleinianu monoetanoloaminy, polidokanolu, cukru inwertowanego) powodującego zwłóknienie i zamknięcie żyły. Metoda ta jest stosunkowo najmniej uciążliwa dla chorego, jednakże ma ograniczoną skuteczność. W cięższych przypadkach konieczne jest podjęcie leczenia operacyjnego. Może być to stripping, a więc wycięcie niewydolnego odcinka żyły poprzez sondę wewnątrznaczyniową wprowadzoną przez pachwinę, lub kriostripping, w którym sonda wtłacza do naczynia ciekły azot. Możliwe są różne procedury medyczne, w tym tworzenie by-passów omijających chorobowo zmienione odcinki żył.

Podsumowanie

Żylaki kończyn dolnych są schorzeniem społecznym i występują u około połowy populacji osób dorosłych. Częstość występowania choroby rośnie z wiekiem. Żylaki częściej występują u kobiet niż u mężczyzn, panie mają bowiem delikatniejsze naczynia krwionośne. Ściany żył tracą dodatkowo elastyczność i twardość w okresie ciąży.

W zwalczaniu żylaków mamy do dyspozycji wiele preparatów o sprawdzonej skuteczności. Lepiej stosować profilaktykę i leczyć drobne zmiany żylakowe, niż narażać się na poważne konsekwencje zaawansowanej choroby.

Substancje zawarte w preparatach OTC

Do najważniejszych substancji leczniczych stosowanych w lekkich lub umiarkowanych zmianach chorobowych należą:

• wyciąg z nasion kasztanowca lub izolowana escyna – uszczelniają naczynia żylne, działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo

• bioflawonoidy (m.in. rutyna, trokserutyna, diosmina, hesperydyna, hidrosmina, piknogenol) – zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych i poprawiają ich elastyczność

• dobesylan wapnia i w mniejszym stopniu inne sole wapnia – podobnie jak flawonoidy uszczelniają ściany naczyń i poprawiają ich elastyczność; dobesylan wapnia zmniejsza lepkość krwi usprawniając jej przepływ, poprawia mikrokrążenie

• heparyna i jej pochodne – blokując biochemiczną kaskadę krzepnięcia krwi, zmniejszają krzepliwość krwi; zapobiega to najgroźniejszym powikłaniom żylaków, tj. zakrzepom i zatorom żylnym

• tribenozyd – wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe.

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. diklofenak, naproksen, ketoprofen) – stosowane miejscowo przy dokuczliwym bólu, stanie zapalnym i obrzęku.