Zdrowa dieta w cukrzycy

Czy wiadomość o chorobie przewlekłej, jaką jest cukrzyca, oznacza definitywną zmianę sposobu odżywiania? Nie. Analiza standardów leczenia wymaga jedynie wprowadzenia kilku modyfikacji w diecie.

Dieta w cukrzycy to podstawa procesu leczenia. Odpowiednie odżywianie zmniejsza ryzyko rozwoju niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań choroby.

Osoba chora na cukrzycę powinna spożywać sześć objętościowo małych i urozmaiconych posiłków w regularnych odstępach czasowych, co 2-3 godziny. Dodatkowym posiłkiem jest kolacja na 2 godziny przed snem w celu zapobiegnięcia hipoglikemii rannej.

Energia
Zapotrzebowanie energetyczne, jak również zawartość podstawowych składników odżywczych (białka, tłuszcze i węglowodany), w diecie osoby z cukrzycą nie ulega zmianie w stosunku do osoby zdrowej. Z całej puli energetycznej pożywienia 12 proc. powinny stanowić białka, 25-30 proc. tłuszcze, 58-63 proc. węglowodany.

Białka
Zapotrzebowanie na białka wynosi 0,8-1 g/kg należnej masy ciała. W diecie osoby dorosłej białka roślinne powinny przeważać nad zwierzęcymi (w stosunku 3:2). èródłem białka w diecie powinny być głównie produkty zbożowe (pieczywo, kasze, ryż), ale także mięso drobiowe, ryby, mleko i jego przetwory oraz nasiona roślin strączkowych.

Tłuszcze
W diecie osoby chorej na cukrzycę powinny przeważać Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (NNKT), których źródło stanowią oleje i margaryny. Zaleca się wyeliminowanie z jadłospisu tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, takich jak smalec, wędliny i mięso wieprzowe. Główną przyczyną tych ograniczeń jest wysoka zawartość cholesterolu, który ma wpływ na wzrost insulinooporności. Nie powinno się eliminować spożycia tłuszczy, zwłaszcza roślinnych, ze względu na wysoką zawartość witamin rozpuszczalnych, czyli witaminy A, D, E i K. Tłuszcze powinny stanowić dodatek do pieczywa czy sałatek.

Węglowodany
Najtrudniejszym elementem w diecie osoby chorej na cukrzycę są węglowodany. W Polsce obowiązują zalecenia oparte o wymienniki węglowodanowe (WW), czyli taką ilość pożywienia, która zawiera 10 g węglowodanów. Ilość spożywanych WW zależy od sposobu leczenia i dawek przyjmowanej insuliny. Nie wolno lekceważyć tych zaleceń, gdyż może to doprowadzić zarówno do hipoglikemii (niedoborów cukru we krwi), jak i hiperglikemii (nadmiernej ilości glukozy we krwi).

Pomocny w realizowaniu zaleceń na węglowodany wydaje się zaproponowany przez prof. Jana Tatonia podział na węglowodany biegnące, maszerujące i czołgające się. W diecie najmniej powinno być węglowodanów biegnących, których źródło stanowi sacharoza, czyli cukier, owoce, soki owocowe, dżemy, miód i słodycze. Węglowodany maszerujące to te zawarte w mleku i jego przetworach. Dieta osoby z cukrzycą powinna zawierać najwięcej węglowodanów czołgających się zawartych w warzywach, nasionach roślin strączkowych, produktach zbożowych oraz sokach warzywnych.

Błonnik pokarmowy
Najlepszym źródłem błonnika są surowe warzywa, nasiona roślin strączkowych, produkty zawierające całe ziarna zbóż i owoce. Błonnik reguluje pracę jelit, ogranicza wchłanianie cukrów biegnących i cholesterolu. Zapotrzebowanie na błonnik wynosi 35-40 g na dzień.

Witaminy i składniki mineralne
W tym wypadku zapotrzebowanie nie ulega zmianie w porównaniu do osoby zdrowej. Warto jednak dodać, że osoby z nadwagą, otyłością lub charakteryzujące się błędnymi nawykami żywieniowymi są w grupie ryzyka narażonej na niedobory witamin i składników mineralnych. Warto wykonać badania i przy głębokich niedoborach wspomóc się odpowiednimi preparatami.

Suplementy z apteki
W aptekach dostępne są w postaci gotowych preparatów specjalnie opracowane zestawy witamin i składników mineralnych dla osób chorych na cukrzycę. Nie powinny one jednak zastępować diety opartej na naturalnych źródłach tych składników, a jedynie stanowić uzupełnienie przy ich niedoborach. Preparaty tego typu zawierają: witaminy z grupy B, witaminę C i E, biotynę, niacynę, kwas foliowy, magnez, cynk, chrom, selen i magnez.

Warto wspomnieć o niedawno wprowadzonym na nasz rynek suplemencie diety opartym na wyciągu z cynamonu. Zalecany jest on osobom z cukrzycą typu 2 w celu wspomagania obniżania poziomu glukozy. Zastosowanie cynamonu w terapii cukrzycy wymaga jednak przeprowadzenia szczegółowych badań klinicznych.

Kilka porad
Należy spożywać od 2,5 do 3 litrów płynów w ciągu dnia, najlepiej niegazowaną wodę mineralną. Soki, zwłaszcza owocowe, powinno się rozcieńczać wodą w celu redukcji kaloryczności, jak i zawartości węglowodanów. Należy ograniczyć picie herbaty i kawy. Nie zaleca się chorym spożywania alkoholu i słodzonych napojów.

Jeżeli istnieje potrzeba posłodzenia napoju, polecam słodziki, ale warto pamiętać, że ich nadmierne spożycie może wywoływać biegunki, nudności czy zawroty głowy. Najlepiej więc polubić napoje niesłodzone.

Jeżeli chory musi zjeść kawałek ciasta lub ciasteczko, to niech one będą jedynie własnego wypieku (z margaryną, czyli tłuszczami nienasyconymi, oraz fruktozą bądź słodzikiem zamiast sacharozy).

Należy dostosować ilość pożywienia do należnej – a nie aktualnej – masy ciała. Z badań wynika, że 60 proc. osób chorych na cukrzycę (zwłaszcza typu 2) cierpi na nadwagę lub otyłość. Dlatego warto skorzystać z porad dietetyka i zredukować masę ciała, a później stosować prawidłowy jadłospis.

Należy czytać etykiety opakowań w celu uniknięcia pułapek dotyczących zawartości cukrów prostych i tłuszczy w diecie. W obecnych czasach praktycznie każdy produkt ma swój odpowiednik zwany light. Należy jednak pamiętać, że często produkt tradycyjny jest bardziej wartościowy od typu light.

Rodzinna dieta
Nie jest prawdą, że osoba chora musi spożywać coś innego niż osoba zdrowa. Członkowie rodzin, realizując
zalecenia diety dla osoby chorej, na pewno będą odżywiać się prawidłowo i nie będą narażeni na ryzyko wystąpienia nadwagi czy otyłości. Warto pamiętać, że choroba to zmiana pewnych warunków codziennej egzystencji, do których człowiek musi się przystosować i może potrzebować pomocy rodziny.