Wymienniki węglowodanowe służą do obliczenia ilości węglowodanów, jaka znajduje się w zaplanowanym przez ciebie posiłku. Musisz to wiedzieć, by dobrze wyliczyć ilość insuliny, którą należy przyjąć.
Opanowanie systemu wymienników węglowodanowych, choć początkowo wydaje się dość skomplikowane (i wymaga częstego używania wagi kuchennej), pozwala jednak na samodzielne komponowanie urozmaiconej diety. Przede wszystkim zaś umożliwia dokładne dopasowanie ilości insuliny do posiłku i dobrą kontrolę cukrzycy.
1 wymiennik węglowodanowy
– to porcja produktu (w gramach), która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych. Węglowodany przyswajalne to węglowodany obecne w danym produkcie po odjęciu błonnika pokarmowego (który nie jest trawiony, a więc nie dostarcza energii).
Węglowodany przyswajalne = węglowodany ogółem – błonnik pokarmowy
Jak policzyć, ile wymienników węglowodanowych potrzebuję dziennie?
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, węglowodany powinny stanowić około 45-50 proc. przyjmowanych kalorii. Po to, by obliczyć, ile WW dziennie potrzebujesz, najpierw policz, jaką część twojego zapotrzebowania kalorycznego powinny stanowić węglowodany.
Przykładowo, jeśli potrzebujesz dziennie 2100 kcal, to zapotrzebowanie na węglowodany wynosi: 2100 x 0,5 = 1050. Ponieważ 1 g węglowodanów to 4 kcal, tak więc: 1050 : 4 = 262,5 g węglowodanów. Ponieważ 1 WW odpowiada takiej ilości produktu, w jakiej jest zawarte 10 g węglowodanów, tak więc 262,5 g = 26,25 WW na dobę. Osoba ważąca 70 kg o prawidłowym BMI, prowadząca siedzący tryb życia, powinna zjeść dziennie ok. 26 WW na dobę.
Tę ilość trzeba rozplanować na poszczególne posiłki, np:
- Śniadanie (7:00) 7 WW
- Drugie śniadanie (10:00) 2 WW
- Obiad (13:00) 7 WW
- Podwieczorek (16:00) 2 WW
- Kolacja (19.00) 6 WW
- Dodatkowy posiłek przed snem 2 WW
RAZEM: 26 WW
Opanowanie systemu wymienników węglowodanowych pozwala na samodzielne komponowanie urozmaiconej diety.
Wymienniki węglowodanowe – zawartość w produktach
Produkt | Ilość w gramach | Miara domowa | Ilość WW w porcji | Ilość produktu zawierająca 1 WW | |||||
Mleko i produkty mleczne | |||||||||
Mleko 2% tłuszczu | 200 | 1 szklanka | 1 WW | 200 g – 1 szklanka | |||||
Śmietana 12% tłuszczu | 15 | 1 łyżka | 0 WW | 250 g – 1 kubek | |||||
Jogurt naturalny | 120 | 1 małe opakowanie | 0,7 WW | 160 g | |||||
Jogurt trusk. 1,5% tł. | 120 | 1 małe opakowanie | 1 WW | 120 g | |||||
Kefir 2% tłuszczu | 200 | 1 szklanka | 0,9 WW | 210 g | |||||
Maślanka | 200 | 1 szklanka | 0,9 WW | 210 g | |||||
Ser Camembert | 120 | 1 krążek | 0 WW | ||||||
Ser Edamski | 25 | 1 plaster | 0 WW | ||||||
Ser twarogowy chudy | 20 | 1 łyżka stołowa | 0 WW | 300 g | |||||
Ser typu „Feta” | 130 | pół opakowania | 0 WW | 1000 g | |||||
Serek homog. pełnotł. | 200 | 1 opakowanie | 0,6 WW | 340 g | |||||
Lody śmietankowe | 50 | 1 kulka | 0,9 WW | 56 g | |||||
Jaja | |||||||||
Jajko kurze | 50 | 1 sztuka | 0 WW | ||||||
Mięso i produkty mięsne | |||||||||
Wątroba wieprzowa | 100 | 0,3 WW | 340 g | ||||||
Wątroba wołowa | 100 | 0,4 WW | 250 g | ||||||
Wątróbka z kurczaka | 100 | 0 WW | |||||||
Pasztet pieczony | 20 | 1 cienki plasterek | 0,2 WW | 100 g | |||||
Kotlet schabowy panier. | 120 | 1 średni | 1,8 WW | 67 g – 1/2 kotleta | |||||
Produkty rybne | |||||||||
Śledź w śmietanie | 100 | 0,5 WW | 200 g | ||||||
Produkty zbożowe | |||||||||
Mąka pszenna | 100 | 2/3 szklanki | 7,1 WW | 14 g – 1 łyżka | |||||
Mąka żytnia | 100 | 2/3 szklanki | 7,1 WW | 14 g – 1 łyżka | |||||
Kasza gryczana | 100 | 2/3 szklanki | 6,3 WW | 16 g – 1 łyżka | |||||
Kasza jęczmienna | 100 | 2/3 szklanki | 6,8 WW | 15 g – 1 łyżka | |||||
Kasza manna | 100 | 2/3 szklanki | 7,4 WW | 13 g – 1 płaska łyżka | |||||
Ryż biały | 100 | niepełna szklanka | 7,6 WW | 13 g – 1 płaska łyżka | |||||
Ryż brązowy | 100 | niepełna szklanka | 6,8 WW | 14 g – 1 łyżka | |||||
Makaron dwujajeczny | 70 | Szklanka | 5WW | 15 g – pół szklanki (zależy od rodzaju makaronu) | |||||
Płatki pszenne | 30 | 3 łyżki | 2,1 WW | 14 g – 1 i 1/2 łyżki | |||||
Płatki kukurydziane | 25 | 2/3 szklanki | 1,9 WW | 13g – 4 łyżki | |||||
Płatki owsiane | 30 | 3 łyżki | 1,9 WW | 16 g – 1 i 1/2 łyżki | |||||
Płatki jęczmienne | 30 | 3 łyżki | 2,1 WW | 14 g – 1 i 1/2 łyżki | |||||
Chrupki kukurydziane | 100 | 1 łyżka | 7 WW | 15 g – 3 garście | |||||
Otręby pszenne | 7 | 0,1 WW | 50 g | ||||||
Musli z susz. owocami | 45 | 3 łyżki | 2,9 WW | 15 g – 1 łyżka | |||||
Musli z rodzynk. i orzech. | 45 | 3 łyżki | 2,4 WW | 18 g – 1 czub. łyżka | |||||
Pieczywo | |||||||||
Chleb żytni pełnoziarn. | 35 | 1 średnia kromka | 1,6 WW | 22g – cienka kromka | |||||
Chleb żytni jasny | 30 | 1 średnia kromka | 1,6 WW | 20 g (kromka 10x7x1 cm) | |||||
Chleb żytni staropolski | 30 | 1 średnia kromka | 1,4 WW | 21 g – cienka kromka | |||||
Pumpernikiel | 40 | 1 średnia kromka | 2 WW | 20 g – pół kromki | |||||
Chleb graham | 30 | 1 średnia kromka | 1,3 WW | 25 g (kromka 9,5x10x1 cm) | |||||
Chleb pszenny | 25 | 1 średnia kromka | 1,3 WW | 20g (kromka 8x11x0,5 cm) | |||||
Bagietki | 50 | 1/4 sztuki | 2,9 WW | 20g – 5×4,5×6 cm | |||||
Bułki grahamki | 50 | 1 mała sztuka | 2,5 WW | 20g – 1/3 sztuki | |||||
Kajzerka | 50 | 1 sztuka | 2,7 WW | 18 g – około 1/3 sztuki | |||||
Ciabatta | 100 | 1 średnia sztuka | 5,7 WW | 18 g – 1/5 sztuki | |||||
Pieczywo tostowe | 30 | 1 kromka | 1,7 WW | 17g – 2/3 sztuki | |||||
Chałka | 30 | 1 średnia kromka | 1,8 WW | 16 g – 1 cienka kromka | |||||
Warzywa | |||||||||
Bakłażan | 300 | 1 szt. długości dłoni | 1,1 WW | 280 g | |||||
Bób | 80 | 1 garść | 0,7 WW | 120 g – ok. 1 szklanki | |||||
Brokuły | 500 | 1 szuka | 1,4 WW | 370 g | |||||
Brukselka | 17 | 1 sztuka | 0 WW | 300 g | |||||
Burak | 140 | 1 średnia sztuka | 1 WW | 140 g – 1 sztuka | |||||
Cebula | 120 | 1 sztuka duża | 0,6 WW | 200 g – 2 sztuki średnie | |||||
Chrzan | 100 | 1 WW | 100 g | ||||||
Cukinia | 700 | 1 duża sztuka | 1,5 WW | 450 g | |||||
Cykoria | 80 | 1 sztuka | 0,2 WW | 320 g – 4 sztuki | |||||
Dynia | 100 | 0,5 WW | 200 g | ||||||
Fasolka szparagowa | 100 | 0,4 WW | 270 g | ||||||
Groszek zielony | 100 | 1,1 WW | 90 g | ||||||
Groszek konserwowy | 150 | 1 szklanka | 1,5 WW | 100g | |||||
Kalafior | 500 | 1/2 sztuki | 1,3 WW | 380 g | |||||
Kalarepa | 250 | 1 średnia sztuka | 1,1 WW | 230 g | |||||
Kapusta biała | 250 | 1/4 główki 1 kg | 1,2 WW | 200 g – 1/5 główki 1 kg | |||||
Kapusta czerwona | 250 | 1/4 główki 1 kg | 1 WW | 250 g – 1/4 główki 1 kg | |||||
Kapusta pekińska | 50 | 1 liść | 0 WW | 770 g – 1 duża sztuka | |||||
Kapusta kiszona | 120 | 1 szklanka | 0,1 WW | 770 g | |||||
Kukurydza w kolbach | 100 | 1 sztuka | 2 WW | 50 g – 1/2 sztuki | |||||
Kukurydza konserwowa | 170 | 1 szklanka | 3,3 WW | 50 g – około 3 łyżki | |||||
Marchew | 50 | 1 średnia sztuka | 0,2 WW | 200 g – 2 d. lub 4 śr. szt. | |||||
Ogórek | 50 | 1 średni | 0,1 WW | 400 g – 8 sztuk | |||||
Ogórki kiszone | 60 | 1 średni | 0,1 WW | 700 g | |||||
Papryka czerwona | 270 | 1 duża sztuka | 1,2 WW | 220 g | |||||
Pietruszka | 80 | 1 średnia sztuka | 0,4 WW | 180 g | |||||
Pieczarka | 100 | 5 sztuk | 0 WW | 1,6 kg | |||||
Pomidor | 250 | 1 sztuka duża | 0,6 WW | 420 g | |||||
Rzodkiewka | 15 | 1 sztuka | 0 WW | 520 g | |||||
Seler korzeniowy | 200 | 1 sztuka | 0,5 WW | 400 g – 2 sztuki | |||||
Soczewica czerwona | 90 | 1/2 szklanki | 4,4 WW | 20 g – 1 i 2/3 łyżki | |||||
Szparagi | 40 | 1 sztuka | 0,1 WW | 450 g -około 11 sztuk | |||||
Szpinak | 200 | 1 szkl. mielonego | 0,1 WW | 2,5 kg | |||||
Ziemniaki | 100 | 1 średnia sztuka | 1,7 WW | 60 g – 1 mała sztuka | |||||
Owoce | |||||||||
Ananas | 80 | 1 plaster świeżego | 1 WW | 80 g – 1 plaster | |||||
Arbuz | 100 | 0,8 WW | 120 g | ||||||
Awokado | 200 | 1 sztuka | 0,8 WW | 240 g | |||||
Banan | 200 | 1 średnia sztuka | 4,3 WW | 45 g – 1/4 sztuki | |||||
Brzoskwinia | 100 | 1 średnia sztuka | 1 WW | 100 g – 1 średnia sztuka | |||||
Cytryna | 120 | 1 sztuka | 0,9 WW | 135 g | |||||
Czereśnie | 80 | 12 szt. (1/2 szklanki) | 1 WW | 80 g – 12 sztuk | |||||
Grejpfrut | 300 | 1 sztuka ze skórką | 2,4 WW | 130 g – 1/2 szt. ze skórką | |||||
Gruszki | 120 | 1 średnia sztuka | 1,5 WW | 80 g – około 2/3 sztuki | |||||
Jabłko | 150 | 1 średnia sztuka | 1,5 WW | 100 g – 2/3 sztuki | |||||
Jagody | 130 | 1 szklanka | 1,2 WW | 110 g – niep. szklanka | |||||
Kiwi | 90 | 1 sztuka | 1 WW | 90g – sztuka | |||||
Maliny | 120 | 1 szklanka | 0,6 WW | 190 g | |||||
Mandarynki | 90 | 1 sztuka ze skórką | 0,8 WW | 110 g | |||||
Mango | 400 | 1 sztuka | 6 WW | 65 g | |||||
Melon | 700 | 1/2 sztuki | 5,1 WW | 135 g | |||||
Morele | 50 | 1 sztuka | 0,5 WW | 100 g – 2 sztuki | |||||
Nektarynki | 120 | 1 sztuka | 1,2 WW | 100 g | |||||
Pomarańcza | 300 | 1 sztuka duża | 2,8 WW | 105 g | |||||
Porzeczki czerwone | 160 | 1 szklanka | 1,1 WW | 140 g | |||||
Poziomki | 170 | 1 szklanka | 1 WW | 170 g – 1 szklanka | |||||
Śliwki | 15 | 1 sztuka | 0,1 WW | 100 g – około 6 sztuk | |||||
Truskawki | 150 | 1 szklanka | 0,8 WW | 185 g – około 18 sztuk | |||||
Winogrona | 30 | 5 sztuk | 0,4 WW | 60 g – około 10 sztuk | |||||
Wiśnie | 40 | 10 sztuk | 0,4 WW | 100 g – 25 sztuk | |||||
Owoce suszone | |||||||||
Suszone banany | 30 | 2 łyżki | 2,5 WW | 12 g – 1 niepełna łyżka | |||||
Figi suszone | 15 | 1 sztuka | 1 WW | 15 g – 1 sztuka | |||||
Jabłka suszone | 10 | 2 plast. suszonego | 0,5 WW | 20 g – 4 plast. susz. | |||||
Morele suszone | 15 | 2 sztuki | 1 WW | 15 g – 2 sztuki | |||||
Rodzynki | 15 | 1 łyżka | 1 WW | 15 g – 1 łyżka | |||||
Śliwki suszone z pestką | 15 | 2 sztuki | 0,9 WW | 16g | |||||
Orzechy i nasiona | |||||||||
Migdały | 15 | 1 łyżka | 0,1 WW | 126 g | |||||
Orzechy laskowe | 15 | 1 łyżka | 0,1 WW | 170 g | |||||
Orzechy włoskie | 40 | 10 sztuk | 0,4 WW | 87 g | |||||
Pestki dyni | 10 | 1 łyżka | 0,1 WW | 78 g | |||||
Pestki słonecznika | 10 | 1 łyżka | 0,2 WW | 50g | |||||
Słodycze i ciastka | |||||||||
Cukier | 10 | 2 łyżeczki | 1 WW | 10 g – 2 łyżeczki | |||||
Miód | 14 | 1 łyżeczka | 1 WW | 14 g – 1 łyżeczka | |||||
Żelki | 8 | 3 sztuki | 0,5 WW | 13 g – około 5 sztuk | |||||
Kakao | 5 | 1 łyżeczka | 0,2 WW | 22 g – około 4 łyżki | |||||
Mars | 42 | 1 baton | 2,8 WW | 14 g – 1/3 sztuki | |||||
Snickers | 51 | 1 baton | 2,5 WW | 20g | |||||
Twix | 51 | 2 paluszki | 3,2 WW | 15 g | |||||
Czekolada deserowa | 12 | 2 kostki | 0,7 WW | 16 g – 2,5 kostki | |||||
Czekolada gorzka | 12 | 2 kostki | 0,65 WW | 18 g – 3 kostki | |||||
Herbatniki | 10 | 1 sztuka | 0,7 WW | 13g | |||||
Delicje | 15 | 1 sztuka | 0,8 WW | 20 g | |||||
Pierniczki alpejskie | 12 | 1 sztuka | 0,8 WW | 15 g | |||||
Ciasto drożdżowe | 20g | ||||||||
Karpatka | 25 g | ||||||||
Napoleonka | 23 g | ||||||||
Eklerki z bita śmietaną | 50 | 1 sztuka | 1,7 WW | 28 g | |||||
Jagodzianka | 100 | 1 sztuka | 6 WW | 16 g | |||||
Pączek | 70 | 1 sztuka | 4,2 WW | 16 g | |||||
Faworki | 15 | 1 sztuka | 0,7 WW | 20 g | |||||
Napoje | |||||||||
Sok grejpfrutowy | 220 | 1 szklanka | 2 WW | 110 g -1/2 szklanki | |||||
Sok jabłkowy | 220 | 1 szklanka | 2,2 WW | 100 g – < pół szklanki | |||||
Sok marchwiowy | 220 | 1 szklanka | 2,2 WW | 100 g – < pół szklanki | |||||
Sok pomarańczowy | 220 | 1 szklanka | 2,1 WW | 100 g – < pół szklanki | |||||
Sok pomidorowy | 220 | 1 szklanka | 0,5 WW | 450 g – 2 szklanki | |||||
Sok wielowarzywny | 220 | 1 szklanka | 1 WW | 220 g – 1 szklanka | |||||
Coca – cola | 220 | 1 szklanka | 2,2 WW | 100 g – < pół szklanki | |||||
Kawa bez cukru | 220 | 1 szklanka | 0 WW | ||||||
Herbata | 220 | 1 szklanka | 0 WW | ||||||
Alkohol | |||||||||
Piwo pełne | 300 | 1 mały kufel | 1,1 WW | 260 g | |||||
Szampan | 100 | 1 kieliszek | 0,1 WW | 700 g | |||||
Wino białe wytrawne | 100 | 1 kieliszek | 0 WW | ||||||
Wino białe, słodkie | 100 | 1 kieliszek | 0,6 WW | 170 g | |||||
Wino czerwone | 100 | 1 kieliszek | 0 WW | ||||||
Wódka | 40 | 1 kieliszek | 0 WW |
Dzisiaj leczenie to prawie bajka…
Wypowiedź Alicji Nyziak
25 maja 1984 r.
6:00. Pobudka. Najważniejsza czynność: mimo że mam 15 lat, muszę odrobinę nasiusiać do nocnika i mogę zacząć sprawdzać mocz na obecność cukru oraz ciał ketonowych. Wpuszczam do probówki kilka kropel moczu, dodaję kilka kropel wody i wrzucam tabletkę. Zawartość pieni się, wrze, szkło robi się gorące – uaaaa, znowu się oparzyłam! Biorę kartkę z tabelą kolorów, porównuję z tym, co w probówce i odczytuję zawartość cukru w moczu. Opcji mam pięć: zero, ślad, plus, dwa plusy i ponad dwa plusy.
Jest plus, co oznacza, że wczoraj zawaliłam z dietą i poziom cukru w ciągu dnia był podniesiony. Jak bardzo, tego nie wiem.
Teraz trzeba sprawdzić ciała ketonowe. Na kawałek papieru toaletowego nakładam malutką łyżeczkę proszku (silnie żrący, trzeba uważać!). Na środek porcji wpuszczam pipetką kroplę moczu. Wynik: niestety, jest ślad ciał ketonowych.
Wynik zapisany w zeszycie, mogę sobie podać insulinę. Dobrze, że mama zdobyła trochę jednorazowych insulinówek, to nie trzeba sterylizować szklanych strzykawek. Dzięki temu mogę trochę później wstawać. Poza tym, jednorazówki mają cieniutkie igiełki, więc zastrzyk tak nie boli.
6:25. Głodna jestem, ale zanim sięgnę po kanapkę, musi minąć pół godziny od podania insuliny. Dobrze, że podaję ją tylko raz dziennie… Ostatnio na wizycie pani doktor wspominała o przejściu na dwa wkłucia. Koszmar!
6:55. Nareszcie śniadanie. Dwie kanapki z wędliną i pomidorem.
7:30. Ruszam do szkoły. W tornistrze mam dwie obowiązkowe kanapki na drugie śniadanie. Przede mną dziś jeszcze dwa badania cukru w moczu – przed obiadem i kolacją. Poziom cukru sprawdzam raz w miesiącu w laboratorium.
O glukometrach, penach, przeliczaniu WW, insulinie bazowej nawet nie śnię.
Październik 2012 r.
Ranek: jak zwykle pomiar cukru. Nie problem, to tylko kilka sekund. Od wyniku zależy dawka insuliny i korekta WW, na jakie mogę sobie pozwolić.
Dwie godziny po śniadaniu. Kolejne mierzenie cukru. Jeśli jest w granicach 100 mg/%, zjadam jabłko lub małą kanapkę. Jeśli więcej niż 150 mg/%, nie podjadam.
Przed obiadem. Kolejny pomiar. Dawkę insuliny szybko działającej ustalam na podstawie wyniku, tego, co zamierzam robić po południu oraz ilości WW, które zamierzam spożyć. Jeśli czeka mnie intensywny marsz, mogę sobie pozwolić na deser (banan), bez zwiększania dawki insuliny. Tylko muszę pamiętać, że im bardziej dojrzały, tym ma wyższy IG.
Podwieczorek. Kolejne badanie cukru i przekąska: zależna od wyniku lub ochoty na coś dobrego. Jeśli świadomie zdecyduję się na dojadanie, mimo dobrego poziomu glikemii, muszę pamiętać o korekcie dawki Insuliny. I o tym, że dodatkowa iniekcja może mieć wpływ na wieczorny lub nocny poziom cukru.
Kolacja. Kolejny pomiar cukru, obliczanie dawki insuliny i WW.
22:00. Ostatni pomiar. Wysokość decyduje, czy muszę zjeść kanapkę (najlepiej z wędliną). Jeśli wykonuję profil, muszę wstać ok. 3 w nocy, by sprawdzić cukier.
Dzisiaj leczenie cukrzycy to bajka… Chociaż muszę częściej kontrolować pomiar cukru, podawać insulinę przed każdym posiłkiem, obliczać WW, to najważniejsze: nie muszę bać się powikłań.
Alicja Nyziak od ponad 30 lat choruje na cukrzycę typu 1, pracuje, prowadzi aktywny tryb życia