Przebarwienia skóry

Występujące na skórze przebarwienia, stanowią defekt kosmetyczny. Dodają skórze lat w podobnym stopniu jak zmarszczki. Zdarza się, że przebarwienia są następstwem miejscowych lub ogólnoustrojowych schorzeń.

Kolor ludzkiej skóry zależy przede wszystkim od rodzaju i ilości zawartego w niej barwnika – melaniny. Na kolor skóry wpływają także: ilość hemoglobiny oraz karotenoidy. Melanina powstaje w komórkach barwnikowych (melanocytach), rozmieszczonych pomiędzy komórkami naskórka w warstwie podstawnej. Wyprodukowana melanina gromadzona jest w melanosomach, które przekazywane są do sąsiadujących z melanocytem komórek za pomocą specjalnych wypustek. Jeden melanocyt dostarcza melaninę do ponad 36 sąsiednich komórek naskórka.
Melanina zawiera dwa barwniki: eumelaninę (brązowoczarny barwnik) i feomelaninę (czerwonożółty barwnik). Ostateczny kolor skóry i włosów zależy od dominacji danego rodzaju melaniny. U osób z ciemniejszą karnacją przeważa eumelanina, zaś feomelanina jest częstsza u osób z jasną karnacją i włosami koloru blond. Za rudy kolor włosów odpowiadają głównie melaniny trójchromowe.

Najbardziej pobudzająco na syntezę melaniny wpływa promieniowanie ultrafioletowe, ale proces produkcji tego barwnika reguluje wiele czynników. Syntezę melaniny przyspieszają: hormony przysadki mózgowej (MSH), hormony płciowe (estrogeny), hormony tarczycy, metale (głównie miedź i żelazo), stany zapalne skóry, niektóre leki i kosmetyki. Hamująco na produkcję melaniny wpływają natomiast hormony sterydowe kory nadnerczy i witamina C. W przypadku przebarwień, kluczowym czynnikiem odpowiedzialnym za ich wystąpienie jest zwykle promieniowanie UV. Każdy rodzaj przebarwień ulega nasileniu w wyniku ekspozycji na słońce.

Zaburzenia barwnikowe
Nie zawsze koloryt skóry jest jednolity. Czasem obserwujemy tak zwane zaburzenia barwnikowe, czyli zmiany pierwotnego kolorytu skóry. Zaburzenia te mogą mieć charakter przebarwień (hiperpigmentacja) lub odbarwień (hipopigmentacja).

Najczęściej przebarwienia definiowane są jako obszary skóry zawierające zwiększoną ilość melaniny w naskórku i/lub skórze właściwej, którym czasem towarzyszy zwiększona liczba melanocytów.
Przebarwienia skórne dzielimy na naskórkowe, skórne i mieszane. Wśród przebarwień naskórkowych wyróżniamy ostudę, plamy soczewicowate, piegi i przebarwienia pozapalne.

Ostuda
To plamy o nieregularnych konturach, najczęściej umiejscowione na czole, policzkach, czasami na brodzie, bez poprzedzającego i towarzyszącego stanu zapalnego. W obrębie tego typu przebarwień stwierdza się zwiększoną ilość melaniny w naskórku (w warstwie podstawnej) i/lub pod naskórkiem w skórze właściwej, a także zwiększoną syntezę tyrozynazy – enzymu odpowiedzialnego za produkcję barwnika.

Ostuda występuje głównie u kobiet, częściej u brunetek niż u blondynek. Pojawia się u kobiet w drugiej połowie ciąży, najczęściej znika po porodzie, lecz nie zawsze. Wykwity mogą nasilić się pod wpływem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne (także solarium). Nasilenie zmian pojawia się więc bardzo często w okresie letnim. Może wystąpić u kobiet stosujących leki hormonalne – antykoncepcję czy hormonalną terapię zastępczą.

Plamy soczewicowate
Występują głównie na grzbiecie dłoni, ramionach, twarzy oraz dekolcie. Są koloru żółtobrunatnego po ciemnobrązowy, zupełnie płaskie lub lekko wypukłe. Mogą być okrągłe lub owalne, wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Długotrwała ekspozycja zmian na słońce powoduje, że plamy ciemnieją i pojawiają się nowe. W obrębie plam soczewicowatych obserwuje się nie tylko zwiększoną syntezę melaniny, ale także większą liczbę melanocytów. Wyróżnia się plamy soczewicowate słoneczne, starcze i uwarunkowane genetycznie. Lokalizują się one dość głęboko i trudno jest je usunąć bez pomocy doświadczonej kosmetyczki czy lekarza dermatologa.

Piegi
Zlokalizowane są na twarzy, dekolcie lub rozsiane na całym ciele. Są to plamki wielkości 1-4 mm. Częściej występują u osób o jasnej karnacji, włosach rudych lub blond, a ich obecność uwarunkowana jest genetycznie. Przybywa ich po opalaniu. Można ograniczyć ich pojawianie się poprzez systematyczne stosowanie preparatów ochronnych o wysokim SPF. Z medycznego punktu widzenia, piegi to zwiększenie ilości melaniny w warstwie podstawnej naskórka, powstające w wyniku przyspieszonej jej syntezy. Z wiekiem ubywa piegów, jednak mogą wtedy pojawiać się plamy soczewicowate.

Przebarwienia pozapalne
Ograniczają się do miejsc, gdzie uprzednio toczył się proces zapalny. Rozwijają się głównie na podłożu stanów potrądzikowych, po urazach skóry, peelingach i zabiegach laserowych. Pojawiają się również po poparzeniach skóry. Najczęściej ustępują samoistnie. Na przebarwienia pozapalne narażone są bardziej osoby z ciemniejszą karnacją, o fototypie III i IV.

Substancje fototoksyczne
Przebarwienia skórne sięgają skóry właściwej. Melanina zlokalizowana jest w warstwie brodawkowej. Z kolei przebarwienia mieszane wykazują cechy zarówno naskórkowych, jak i skórnych przebarwień.

Istotną grupą zaburzeń barwnikowych skóry stanowią przebarwienia, do rozwoju których dochodzi w wyniku ekspozycji na słońce po wcześniejszym zastosowaniu zewnętrznie lub doustnie substancji uwrażliwiającej skórę na działanie UV. Takie zjawisko określa się jako fototoksyczne lub fotouczulające działanie leków i kosmetyków. Leki stanowią przyczynę prawie 20 proc. wszystkich nabytych przebarwień skóry. Do leków uwrażliwiających skórę na działanie słońca należą: przeciwbakteryjne (tetracykliny, sulfonamidy), niesteroidowe leki przeciwzapalne (paracetamol, salicylany), przeciwmalaryczne (doksycyklina), psychotropowe (fenotiazyny, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne), kardiologiczne (amiodaron), przeciwcukrzycowe (sulfonylomocznik), moczopędne (furosemid), przeciwpadaczkowe. Klasycznym przykładem odczynu fototoksycznego jest tak zwane Berloque dermatitis, czyli stopniowo powstające przebarwienia w miejscach częstej aplikacji perfum zawierających olejek bergamotowy.

Niebezpieczne przebarwienia
Od opisanych powyżej zaburzeń barwnikowych należy odróżnić znamiona dysplastyczne (zespół znamion dysplastycznych) ze względu na odmienne postępowanie profilaktyczne i lecznicze. W przeciwieństwie do znamion zwykłych, są one liczne i większe (5-15 mm), mają nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie, mogą być płaskie lub nierównomiernie wypukłe. Są zlokalizowane głównie na owłosionej skórze głowy. – Ze znamienia dysplastycznego może rozwinąć się czerniak złośliwy. Osoby z tym rodzajem znamion muszą być objęte regularną kontrolą dermatologiczną i poinformowane o konieczności zgłoszenia się do lekarza w przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian w obrębie znamienia lub wokół niego. Opalanie się jest bezwzględnie przeciwwskazane – przestrzega dermatolog dr hab. n. med. Stanisława Bielecka-Grzela.

Melanocyty są również punktem wyjścia dla czerniaka złośliwego. W rozwoju tego nowotworu bardzo ważny udział ma promieniowanie słoneczne, a także promienie UV emitowane przez sztuczne źródła światła. Czerniak może się wywodzić z plamy soczewicowatej złośliwej, tj. o nieregularnym kształcie i nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika. Objawem zezłośliwienia są wyczuwalne guzki w obrębie plamy. Ten typ czerniaka częściej występuje u osób w starszym wieku i lokalizuje się głównie w obrębie skóry odsłoniętej. Z plam soczewicowatych wywodzi się również czerniak umiejscowiony na kończynach dolnych. – Czerniak szerzący się powierzchownie rozwija się zazwyczaj ze znamion barwnikowych i występuje w 60-70 proc. przypadków. Również czerniak guzkowy może się rozwijać ze znamion barwnikowych – dodaje dermatolog dr hab. n. med. Adam Klimowicz.

Profilaktyka i pielęgnacja domowa
W walce z przebarwieniami niezwykle istotne jest określenie i wyeliminowanie czynnika przyczynowego. Niestety, w wielu przypadkach okazuje się to trudne lub wręcz niemożliwe. Niewątpliwie w powstawaniu wszystkich typów przebarwień ważną rolę odgrywa pobudzające melanogenezę promieniowanie UV. Dlatego niemożliwe jest zapobieganie powstawaniu przebarwień bez odpowiedniej codziennej pielęgnacji, a przede wszystkim ochrony przeciwsłonecznej. Najodpowiedniejsze są kosmeceutyki zawierające aktywne substancje hamujące produkcję i wydzielanie melaniny oraz filtry UV o wysokich faktorach.

Cały rok należy chronić skórę filtrami nie niższymi niż 25 SPF, a latem powyżej 30 SPF. Kobiety stosujące antykoncepcję doustną powinny pamiętać o wysokiej ochronie przeciwsłonecznej i unikaniu opalania się. Należy zwracać uwagę na preparaty fotouczulające: leki, kosmetyki kolorowe, olejki zapachowe, perfumy, preparaty do pielęgnacji zawierające w swym składzie alkohol.

Stosując kremy na przebarwienia, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Przed przystąpieniem do kuracji trzeba dokładnie przeczytać ulotkę dołączoną do danego preparatu. Jeśli skóra jest wrażliwa, powinno się wykonać test, aby sprawdzić, czy nie wystąpi reakcja alergiczna. Kremy na przebarwienia aplikuje się najczęściej dwa razy dziennie, przez sześć miesięcy. Podczas całej kuracji należy pamiętać o stosowaniu kremów z filtrem UV nie mniejszym niż SPF 15 i unikaniu gwałtownych zmian temperatur.

Zabiegi w gabinecie kosmetycznym
Peeling kawitacyjny wykonywany jest za pomocą ultradźwięków, które w połączeniu z płynną warstwą na zwilżonej skórze wywołują zjawisko kawitacji, czyli rozbicia komórek warstwy rogowej. Zabieg likwiduje płytkie przebarwienia i należy go wykonać w serii 6-8 co 10 dni. Jest bezbolesny i można go przeprowadzać o każdej porze roku.

Peeling glikolowy to złuszczanie kwasem glikolowym, który otrzymuje się z trzciny cukrowej. Zabieg ma na celu rozklejenie spoiwa łączącego komórki zewnętrznej warstwy naskórka, dzięki czemu dochodzi do złuszczenia. Najczęściej wykonuje się 4-10 zabiegów. Do zabiegu należy się przygotować, stosując kilkanaście dni wcześniej kremy z niewielką zawartością kwasów owocowych. Peeling rozjaśnia skórę i płytkie przebarwienia. Zabiegom z kwasami należy poddawać się w okresie jesienno-zimowym lub wczesną wiosną.

Peeling azjatycki (green peeling) polega na średnio głębokim złuszczaniu skóry za pomocą preparatu mineralno‑ziołowego, przy jednoczesnym wykonywaniu odpowiedniego ucisku. W czasie zabiegu można odczuwać dyskomfort.

Mikrodermabrazję powinna przeprowadzać doświadczona kosmetyczka lub lekarz dermatolog. Jest to peeling mechaniczny, polegający na mechanicznym ścieraniu górnych warstw naskórka za pomocą kryształków korundu. Poprzez regulację przepływu podciśnienia kryształków można kontrolować głębokość złuszczania. Zabieg jest bezbolesny i nie utrudnia wykonywania codziennych czynności. Poleca się wykonanie 4-6 zabiegów.

Zabiegi u dermatologa
Krioterapia jest skuteczna, bo melanocyty są wrażliwe na niską temperaturę. Ich rozpad następuje już przy -7°C. Po zabiegu bardzo ważna jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym.
IPL emituje światło intensywnie pulsujące, o różnej długości fal. Lekarz dobiera długość fali, jaka jest potrzebna do terapii przebarwień.

Peeling GlyKoPeel wykorzystuje substancję silnie złuszczającą (kwas glikolowy), depigmentującą (kwas kojowy), związki łagodzące podrażnienia oraz witaminy A, C i E. Na tydzień przed zabiegiem nie powinno się wykonywać depilacji, elektrolizy, dermabrazji ani stosować preparatów drażniących skórę. Mężczyźni nie powinni się golić bezpośrednio przed zabiegiem. Należy wykonać serię 3-6 zabiegów co 10-14 dni.

Peeling Yellow Peel zawiera kwasy: retinolowy, kojowy, fitowy, azelainowy oraz witaminę C. Zabieg stosuje się przy przebarwieniach, nierównościach skóry, bliznach potrądzikowych. Peeling wykonuje się co miesiąc, aż do uzyskania oczekiwanego efektu.

Laserowe usuwanie przebarwień polega na tym, że melanina pochłania energię świetlną, która zamieniana jest w ciepło. Podnosząca się temperatura komórek barwnikowych niszczy je, nie uszkadzając przy tym otaczającej zdrowej skóry.

#Przyczyny powstawania przebarwień
• promieniowanie słoneczne, solarium
• ciąża
• menopauza
• hormonalna terapia zastępcza
• doustna antykoncepcja
• choroby wątroby
• nadczynność tarczycy
• niewydolność nadnerczy
• zapalenie przydatków
• stosowanie leków i ziół fotouczulających
• zmiany zapalne skóry, np. trądzik
• używanie kosmetyków zawierających alkohol