Pacjenci bardzo często pytają w aptekach, jak poradzić sobie z bólem głowy. Można im polecić dostępne na rynku preparaty, jednak należy również ostrzec przed ich długotrwałym i nieracjonalnym stosowaniem.
Ból głowy jest dość powszechną przypadłością. Atakuje z różnym nasileniem, częstotliwością i może mieć bardzo wiele przyczyn. Należy przypominać pacjentowi, że preparaty przeciwbólowe trzeba stosować ostrożnie, ponieważ ból głowy – szczególnie jeśli nawraca regularnie – może być sygnałem poważnych schorzeń. W takiej sytuacji pacjent powinien skonsultować się z lekarzem i wykonać potrzebne badania.
Mechanizm powstawania bólu głowy
Można wymienić wiele przyczyn powstawania bólu głowy. Jakie procesy fizjologiczne stoją za tym objawem?
Oczywiście, mechanizmy są różne, w zależności od bezpośredniej przyczyny powstania bólu. Najczęściej mamy do czynienia z tak zwanym bólem naczyniowym, który powstaje na skutek zmiany średnicy dużych tętnic mózgowych. Poza tym ból może mieć też charakter mięśniowy i jest związany z napięciem, a tym samym niedokrwieniem ważniejszych partii mięśni występujących w obrębie głowy. Pacjent może również cierpieć z powodu nerwobóli wywołanych najczęściej uciskiem, uszkodzeniem lub innym podrażnieniem nerwów czaszkowych. Ból może być też wynikiem patologii w obrębie struktur twarzoczaszki i promieniować na większy obszar. Czasem zdarza się również, że na przykład w wyniku zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego duże naczynia ulegają rozciąganiu lub przemieszczeniu. Ten stan również odczuwany jest jako ból.
Przyczyny bólu głowy
Mechanizmów powstawaniu bólu głowy jest tylko kilka, jednak przyczyn można wymienić niezliczoną ilość. Od zupełnie błahych i niegroźnych, do naprawdę poważnych. Zwykle są one też bardzo zindywidualizowane – bodziec, który jedną osobę przyprawia o ból głowy, dla kogoś innego może być obojętny.
Do najczęstszych przyczyn należą: zmęczenie, przebywanie w hałasie, intensywny zapach unoszący się w powietrzu, poddenerwowanie i stres. Ból głowy pojawia się również w chorobach ogólnoustrojowych o etiologii bakteryjnej lub wirusowej, jak na przykład przy przeziębieniu, grypie, zapaleniu zatok. Wśród cięższych przyczyn powstawania bólu głowy wskazać można zmiany zwyrodnieniowe w szyjnym odcinku kręgosłupa, nadciśnienie tętnicze, mechaniczny uraz głowy oraz krwiaki wewnątrz czaszki. Ból głowy pojawia się również w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zatrucia toksycznymi oparami.
Do najpoważniejszych schorzeń wywołujących ból głowy należą nowotwory mózgu. Istnieją również tak zwane bóle samoistne, w przypadku których nie da się określić jednoznacznej przyczyny ich powstawania. Są jednostką chorobową samą w sobie. W tej grupie wyróżnić należy migrenę, bóle napięciowe oraz klasterowe.
Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?
Z bólem głowy pacjent może walczyć doraźnie, bez pomocy specjalisty, ale powtarzające się epizody bólowe, zwiększające się ich natężenie i częstotliwość powinny być bezwzględnym wskazaniem do konsultacji lekarskiej. Także brak uchwytnej przyczyny zewnętrznej, która je wywołuje, oraz dodatkowe objawy, jak na przykład zawroty, szumy w uszach, wymioty czy fotofobia mogą być powodem do niepokoju. Podczas badania lekarz postara się ustalić czynnik sprawczy, który będzie można wyeliminować i tym samym wpłynąć na poprawę stanu pacjenta.
W przypadku samoistnych bólów głowy niemożliwe jest niestety zlikwidowanie przyczyny ich powstawania. Niemniej jednak lekarz może wprowadzić odpowiednie leczenie, które zmniejszy dolegliwości i pomoże pacjentowi ustrzec się przed zbliżającymi się atakami bólu.
Pomoc doraźna
Warto polecić pacjentowi domowe sposoby na ból głowy, zanim sięgnie on po leki dostępne bez recepty. Oczywiście, na każdy rodzaj bólu skuteczna jest inna metoda. Najważniejszy jest odpoczynek, najlepiej w cichym i ciemnym miejscu, na czoło można położyć zimny okład. Podczas epizodów bólu głowy można również przygotować sobie ciepłą rozluźniającą kąpiel, dobrze też robi masaż skroni. Niektórym osobom pomagają również napary z takich ziół, jak bratek, stokrotka, rumianek, melisa oraz herbata imbirowa. Należy także szeroko otworzyć okno, aby dostarczyć naszemu mózgowi jak największą dawkę tlenu.
Środki przeciwbólowe
Kolejnym krokiem może być podawanie środków przeciwbólowych dostępnych w aptece bez recepty. Do wyboru pacjent ma paracetamol działający przeciwbólowo oraz całą gamę substancji z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak na przykład ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy i meloksykam. Istnieją też preparaty złożone, które w swym składzie mają dodatkowo na przykład kofeinę oraz lek z grupy opioidowych substancji przeciwbólowych – kodeinę.
Paracetamol powinniśmy polecać przede wszystkim dzieciom, osobom starszym, kobietom w ciąży oraz osobom cierpiącym na wrzody żołądka, nadciśnienie tętnicze, astmę oskrzelową. Jest to lek cechujący się wysokim bezpieczeństwem, choć nadużywany może prowadzić do toksycznych zmian w wątrobie.
NLPZ są lekami skutecznymi, jednak powinny być stosowane tylko doraźnie, ponieważ ich długotrwałe przyjmowanie grozi przede wszystkim podrażnieniem i w następstwie chorobą wrzodową żołądka oraz zwiększeniem ciśnienia tętniczego krwi. Wszystkie wymienione preparaty skutecznie znoszą różne rodzaje bólu głowy, dlatego pacjenci bardzo chętnie po nie sięgają. Oczywiście doraźnie jest to metoda jak najbardziej wskazana, ponieważ leki te zostały stworzone właśnie po to, aby zmniejszyć dolegliwości. Jednak bez konsultacji z lekarzem nie powinno się ich przyjmować dłużej niż kilka dni.
Powinniśmy również uczulić pacjenta na to, aby leki przeciwbólowe przyjmowane były razem z jedzeniem, to pozwoli zmniejszyć podrażnienie przewodu pokarmowego. Jeśli lekarz przepisze przewlekłe ich stosowanie, pacjent może dodatkowo zabezpieczyć swój żołądek lekami z grupy inhibitorów pompy protonowej. Nie należy również łączyć leków zawierających różne substancje należące do grupy NLPZ. Nie zwiększy to ich działania przeciwbólowego, natomiast na pewno wpłynie na spotęgowanie działań niepożądanych.