Profilaktyka i leczenie osteoporozy

Czym skorupka za młodu nasiąknie… Czyli o profilaktyce i leczeniu osteoporozy

Osteoporoza zajmuje trzecie miejsce – po chorobach układu krążenia i nowotworach – wśród przyczyn zgonów dorosłych osób. Niestety wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z tego, jak poważne mogą być skutki tej choroby. Na osteoporozę cierpi co trzecia kobieta po 50-tym roku życia. Chorują także mężczyźni. Na szczęście możliwe jest skuteczne zahamowanie rozwoju osteoporozy i zminimalizowanie ryzyka złamań kości. Poza odpowiednim leczeniem, ważna jest również profilaktyka. Od najmłodszych lat warto stosować odpowiednią dietę bogatą w wapń i witaminę D, a także regularnie uprawiać aktywność fizyczną.
Profilaktyka osteoporozy obejmuje zarówno zapobieganie i zapewnienie właściwej masy kostnej, jak i ograniczanie ryzyka złamań i upadków, kiedy masa kostna uległa już znacznemu obniżeniu.

Bardzo ważną rolę odgrywa optymalna dieta, od której zależy ostateczna, szczytowa masa kostna. Dlatego od dzieciństwa należy spożywać produkty bogate w wapń stanowiący główny budulec kości. Jego źródła to przede wszystkim mleko i jego przetwory, sardynki, a także niektóre warzywa np. fasola, szczypiorek, czy natka pietruszki. Wskazane dzienne dawki wapnia wynoszą:

• 800 mg dla dzieci
• 1200 mg dla młodzieży, kobiet do 25 r. ż. i kobiet karmiących
• 1100 mg dla pozostałych osób

Aby pokryć średnie dobowe zapotrzebowanie na wapń, należy zjeść np.: 200 g twarogu i 200 g sardynek lub wypić szklankę kefiru, szklankę jogurtu naturalnego, zjeść 100 g soi i 2 plasterki żółtego sera. Takie menu odpowiada 3 szklankom mleka.

Jaka dieta?

Co jeść?
* Produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu (ze względu na niższą zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych) . Nie zaleca się nadmiernego spożycia serów żółtych, śmietany, które mogą mieć wpływ na poziom cholesterolu we krwi.
* Mleczne napoje fermentowane np. jogurty, kefiry – również u osób z nietolerancją laktozy
* Mleko kozie i jego przetwory, szczególnie ważne w żywieniu osób uczulonych na białka mleka krowiego
* Sardynki w oleju i pomidorach jedzone wraz ze szkieletem
* Warzywa zielone (szpinak, brokuły, natka pietruszki)
* Warzywa strączkowe (nasiona soi i fasoli).
* Ryby – cenne źródło witaminy D.

Czego unikać?

• produktów zwiększających wydalanie wapnia z moczem m.in. soli, mocnej kawy, herbaty i coca-coli.
• nadmiernego spożycia białka zwierzęcego, ponieważ nadmiar białka w diecie powoduje wzmożone wydalanie wapnia z moczem
• spożywania produktów zawierających duże ilości fosforanów, np. żywności typu fast-food.

Podstawowe zalecenia profilaktyczne to nie tylko odpowiednia dieta, ale również systematyczna aktywność fizyczna, niepalenie papierosów, ograniczenie spożycia alkoholu i ekspozycja przez 15-30 minut każdego dnia na słońce, która umożliwia odpowiednią produkcję witaminy D. Ważne jest również utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Niedowaga (BMI poniżej 20) zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Groźne upadki
Upadki i urazy to bardzo poważne zagrożenie dla pacjentek chorujących na osteoporozę. To właśnie w ich następstwie często dochodzi do niebezpiecznych złamań. Warto wyeliminować jak najwięcej czynników ryzyka z najbliższego otoczenia. Dotyczy to zarówno zabezpieczenia śliskiej podłogi w łazience, usunięcia luźnych kabli, umocowania dywanów w mieszkaniu, jak i poprawy oświetlenia i odpowiedniego, ergonomicznego ustawienia sprzętów domowych.
Osoby narażone na osteoporozę powinny szczególnie zadbać również o systematyczny wysiłek fizyczny, ponieważ poprawia on ogólną sprawność, eliminuje zaburzenia równowagi i wzmacnia mięśnie. Ćwiczenia mogą zapobiec urazom związanym z ewentualnymi upadkami.

Szukanie dziury w kościach
Osteoporoza to nie jest oznaka starości, to choroba, która może dotyczyć każdej z nas. Dlatego warto raz na 2-3 lata wykonać badanie gęstości kości. Kobiety, dbajcie o siebie, bo nikt nie zrobi tego tak dobrze, jak wy same! – apeluje aktorka Bożena Dykiel.

Densytometria, czyli badanie gęstości kości jest najważniejszym badaniem diagnostycznym pod kątem osteoporozy. Pozwala ono określić gęstość i stan kości z dokładnością nawet do 1%. Inne badania takie jak np. zdjęcie rentgenowskie (Rtg) wykrywają dopiero zaawansowane ubytki kostne, przekraczające 30%.

Okazuje się jednak, że wiele złamań (55-70%) występuje u osób, które mają prawidłową masę kostną. Dlatego znacznie ważniejsze, niż określenie gęstości kości i zdiagnozowanie tą metodą osteoporozy, jest obliczenie ryzyka złamania i wdrożenie odpowiedniego postępowania klinicznego.Do tego celu służy FRAX®, czyli nowa metoda szacowania ryzyka złamań..

Jak nie dać się złamać
W naszych aptekach dostępnych jest wiele leków na osteoporozę. W większości są one pełnopłatne. Od 40 lat na świecie osteoporozę leczy się przede wszystkim bisfosfonianami. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje dwa z nich – alendronian i risedronian – bisfosfoniany stosowane doustnie raz w tygodniu. Innym refundowanym przez NFZ lekiem jest kalcytonina.

Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym pacjenci mają ograniczony dostęp do innych leków m.in.: bisfosfonianów stosowanych raz w miesiącu (ibandronianu), raz na 3 miesiące, czy dożylnie raz w roku (zolendronianu). Chorzy na osteoporozę nie mają również dostępu do ranelinianu strontu czy parathormonu, podawanego codziennie podskórnie. Koszt rocznej terapii (np. w przypadku parathormonu ok. 24 tys. PLN) jest na tyle wysoki, że bez refundacji stanowi on bardzo skuteczną barierę w dostępie do leku dla chorych.

W Polsce refundowane są tylko bisfosfoniany stosowane doustnie. Mają bardzo niski współczynnik wchłaniania (0,5 do 2 % przyjętej dawki), dlatego należy je zażywać rano, na czczo, popijając przegotowaną wodą. W przeciwnym wypadku, jeśli na przykład popijemy je mlekiem, nie zostaną właściwie wchłonięte.

Leki te mają wiele skutków ubocznych. Przeciwwskazaniem są problemy jelitowe, choroba wrzodowa żołądka, czy refluks. Chorzy, którzy nie mogą stosować alendronianu i risedronianu, a nie stać ich na droższe, nierefundowane leki, są skazani na powikłania nieleczonej osteoporozy, czyli złamania kości.

Szansą dla wszystkich pacjentów dotkniętych osteoporozą, również dla tych, którzy ze względu na przeciwwskazania nie powinni stosować bisfosfonianów, jest denozumab. Lek ten jest już dostępny Polsce. Nie jest on refundowany.
Denozumab jest to w pełni ludzkie, monoklonalne przeciwciało, które skutecznie wzmacnia kość, redukując proces resorpcji. Ta nowoczesna alternatywa terapeutyczna znacznie zwiększa skuteczność leczenia i poprawia komfort życia pacjentów. Lek powstrzymuje białka aktywujące niszczenie kości i skutecznie zapobiega złamaniom u kobiet z osteoporozą pomenopauzalną.
Denozumab podawany w warunkach ambulatoryjnych, raz na pół roku w iniekcji podskórnej w dawce 60 mg, pozwala na co dzień nie myśleć o chorobie.

Lek naśladuje naturalny mechanizm obronny kości. Już w pierwszym miesiącu zastosowania znacznie poprawia się gęstość mineralna kości (BMD – Bone Mineral Density), która sukcesywnie wzrasta przez kolejne miesiące terapii. Kości pacjentów odzyskują prawidłową architekturę i jakość, co owocuje zmniejszeniem liczby złamań.

Skuteczność działania denozumabu, została udowodniona w badaniach klinicznych. Międzynarodowe badanie randomizowane z grupą kontrolną przyjmującą placebo tzw. FREEDOM (Fracture Reduction Evaluation of Denosumab In Osteoporosis Every 6 Months) pokazało, że denozumab w istotny statystycznie sposób zmniejszył ryzyko złamań osteoporotycznych w obrębie całego szkieletu.

W porównaniu z placebo denozumab zredukował złamania:

• kręgowe o 68%,
• bliższego końca kości udowej (BKKU) o 40%
• pozakręgowe o 20%

W porównaniu z aledronianem – refundowanym w Polsce, terapia denozumabem przynosi znacznie lepsze efekty. Międzynarodowe, randomizowane, podwójnie ślepe i podwójnie pozorowane badanie porównawcze tzw. DECIDE wykazało, że terapia denozumabem zwiększa BMD o:

• 83% w przypadku 1/3 dalszego końca kości promieniowej
• 35% w przypadku BKKU
• 26% w przypadku odcinka lędźwiowego kręgosłupa

w porównaniu z terapią aledronianem. Również u kobiet, które poprzednio stosowały bisfosfoniany, leczenie denozumabem przyniosło znacznie lepsze rezultaty.

Unikalny mechanizm działania i sposób podawania leku znacznie poprawia skuteczność terapii.
Terapia denozumabem była oceniana w badaniach klinicznych obejmujących ponad 10 000 pacjentek po menopauzie z osteoporozą lub małą masą kostną. Lek jest dobrze tolerowany, nie wchodzi w interakcję z innymi przyjmowanymi farmaceutykami i nie stwarza ryzyka działań niepożądanych w przewodzie pokarmowym. Ma to szczególne znaczenie u osób starszych, które zażywają wiele innych leków. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest takie samo jak w grupie placebo.