Porozmawiaj z pacjentem

Na samopoczucie pacjenta olbrzymi wpływ ma postawa lekarza – stopień jego troski i zainteresowania sprawami zdrowia chorego. I czas, jaki mu poświęca.

Z godnie z kodeksem etyki lekarskiej, lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów. Relacje między pacjentem a lekarzem powinny opierać się na wzajemnym zaufaniu. Komunikat musi być sformułowany zrozumiale, dostosowany do możliwości intelektualnych. Informacja powinna zawierać dane o ewentualnym ryzyku zabiegów diagnostycznych i leczniczych oraz spodziewanych korzyści, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego.

Właściwie poinformowany pacjent jest bardziej zaangażowany w proces leczenia, czuje się lepiej, w większym stopniu akceptuje rozpoznanie lekarza i jego plany terapeutyczne.

NADZIEJA MA ZNACZENIE
W razie niepomyślnej diagnozy lekarz powinien poinformować o tym pacjenta taktownie i z ostrożnością. Odstąpienie od tej informacji może być uzasadnione przekonaniem lekarza, że wpłynie ona negatywnie na stan pacjenta. Ważne jest, aby lekarz umiał przyznać się przed pacjentem do ewentualnej pomyłki czy wystąpienia nieprzewidzianych powikłań. Niezależnie od przepisów prawa, każdy lekarz powinien wypracować sobie własny styl kontaktów z pacjentem.

Stresujące sytuacje życiowe, brak wsparcia i negatywne myślenie doprowadzić mogą do przeciążenia organizmu i choroby. U osób, które w obliczu stresujących zmian życiowych czują się bezradne, doznają uczuć lęku, niepokoju i depresji dochodzi do obniżenia odporności. Nadzieja, pozytywne nastawienie i wsparcie mogą mieć zbawienny wpływ na leczenie. Pozytywne postawy i emocje są bowiem istotą dobrego samopoczucia i efektu leczenia. Chorzy, którzy mają dobry kontakt z lekarzem, znacznie rzadziej wymagają interwencji psychologicznej. Poziom lęku i niepokoju jest bowiem u nich niższy, mają większe poczucie bezpieczeństwa i zaufania do swojego lekarza, a tym samym większą motywację do leczenia. Jest to szczególnie istotne, gdy przewidywana terapia jest długotrwała i wiąże się z cierpieniem.

JASNY KOMUNIKAT
Pacjenci zapamiętują maksymalnie 30 proc. treści przekazanych przez lekarza. Co drugi pacjent po wyjściu z gabinetu nie wie, o czym lekarz do niego mówił przed chwilą. Niejasny, niejednoznaczny, skomplikowany komunikat lekarza powoduje wzrost napięcia emocjonalnego u pacjenta do takiego poziomu, który uniemożliwia mu właściwą percepcję. Ważne, aby podczas jednej rozmowy przekazać tylko podstawowe i niezbędne informacje, akcentując nie tylko negatywne zmiany, jakie niesie choroba, ale także możliwości poprawy i zalety stosowanej kuracji.

Komunikacja to znacznie więcej niż słowa. Tylko 7 proc. całego przekazu to komunikaty werbalne. Badania wskazują, że efekt wypowiedzi uzyskuje się przede wszystkim „mową ciała”, która jest nośnikiem aż 55 proc. treści informacji. Pozostała część to ton głosu (38 proc.). Ma więc znaczenie nie tylko to, co mówimy, ale przede wszystkim, jak mówimy. Dlatego jeśli lekarz kontaktuje się ze starszym pacjentem, warto pamiętać, że jest on szczególnie wrażliwy na oznaki zainteresowania i szacunku. Wszelkie uchybienia w tej materii odbierać będzie nadzwyczaj boleśnie, a niekiedy nawet z irytacją. Jego konkluzją będzie przekonanie, że trafił do niewłaściwego lekarza, nie obdarzy go zaufaniem, zamknie się w sobie, utrudni diagnostykę i terapię. Jeśli lekarz praktykuje prywatnie, może stracić w ten sposób pacjenta.

DOBRY KONTAKT
Warto się zastanawiać, czy system, w którym przeciętnie lekarz pierwszego kontaktu ma około 7 minut na jednego pacjenta, nie jest powodem, że wszystkie wymienione postulaty są nierealistyczne? Jednakże lekarz musi znaleźć odpowiednią ilość czasu dla każdego chorego.

Pacjenta należy traktować uprzejmie, tak jak gościa w domu. Dobrze jest wstać, podać rękę, przedstawić się. Można zainteresować się jego pracą, osiągnięciami, życiem rodzinnym. Lekarz ma cierpliwie wysłuchać skarg, wyjaśnić wątpliwości. Nie wolno mu okazywać zniecierpliwienia, pośpiechu czy nerwowości.

Starsze osoby, zwłaszcza odczuwające niepokój, dobrze reagują na dotknięcie. Można wtedy potrzymać pacjenta za rękę. Okazją będzie mierzenie tętna. Będzie to owo symboliczne „podanie serdecznej dłoni”. Pacjent powinien wierzyć nie tylko w kompetencje, ale być przekonany o życzliwości i bezinteresowności lekarza.

Każdy chory człowiek czuje się zagrożony, pełen lęku i niepewności. Dlatego też należy uzgadniać podejmowane decyzje dotyczące badań i zabiegów.

Na koniec przytoczę cytat z „Dekalogu lekarza” autorstwa Aliny i Aleksandra Skotnickich: „Nie oczekuj od pacjentów wdzięczności – to miłe, jeśli ją wyrażają, ale pamiętaj, że obdarowanie chorych zdrowiem jest przywilejem, którego nie posiada żadna inna profesja. W tym sensie lekarz jest równy królom i prezydentom – może darować innym życie…”

Prawo medyczne
Relacje pomiędzy lekarzem a pacjentem są tak ważne, że kwestia ta znalazła swoje miejsce w regulacjach prawnych wszystkich krajów. Zbiór przepisów określających zasady udzielania świadczeń zdrowotnych nazywany jest prawem medycznym. Spójny zamysł prawodawcy wartościuje dobra osobiste, takie jak prawo do życia, prawo do ochrony zdrowia, wolności, autonomii czy godności. Są one przynależne pacjentowi, a lekarz, realizując proces terapeutyczny, stoi na ich straży.