Kwasy omega dla mam

Co i jak jeść, aby urodzić inteligentne i spokojne dzieci? To pytanie zadaje sobie wiele matek, a kluczem do odpowiedzi jest zróżnicowana i dobrze zbilansowana dieta bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Nienasycone kwasy tłuszczowe zawierają wiązania podwójne w łańcuchu węglowym. Od liczby i rodzaju wiązań zależą właściwości biochemiczne kwasu tłuszczowego, a tym samym jego rola w organizmie człowieka. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe mogą być szkodliwe, np. kwas erukowy hamuje wzrost i zmiany czynnościowe komórek mięśnia sercowego. Inaczej jest w przypadku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT). Są one niezbędne dla prawidłowego rozwoju i budowy ludzkiego organizmu. Niestety nie potrafi on ich wytworzyć, dlatego niezbędną ilość tych kwasów musimy dostarczyć do ustroju wraz z pokarmem. Przynależą one do grupy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), którą podzielono na kwasy omega-3 oraz omega-6.

Zapotrzebowanie na WNKT
Niezbędne substancje odżywcze płód otrzymuje wyłącznie za pośrednictwem matki. Z tego powodu jej dieta musi być dobrze zbilansowana i różnorodna. Powinna być też bogata we wszystkie substancje, które w szczególny sposób wpływają na rozwój dziecka. A do takich zaliczają się niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.

NNKT są niezbędne do budowy błon otaczających każdą komórkę układu nerwowego. Stanowią ponad 20 proc. suchej masy mózgu oraz ponad 30 proc. suchej masy siatkówki oka. Kwasy te są dostarczane do organizmu dziecka przez łożysko, a po porodzie wraz z mlekiem matki.

W ostatnim trymestrze ciąży, gdy płód rozwija się szczególnie szybko, zapotrzebowanie na WNKT gwałtownie wzrasta. Szacuje się, że dziecko wykorzystuje 400 mg/kg/dzień kwasów tłuszczowych omega-6 i 50 mg/kg/dzień kwasów omega-3. W trakcie całej ciąży matka traci na rzecz płodu około 50 proc. nagromadzonych kwasów tłuszczowych, a podczas karmienia piersią od 50 do 80 mg dziennie. Jeśli jej dieta nie zapewnia odpowiedniej podaży WNKT, to są one czerpane z jej własnych tkanek. Z badań wynika, że niedobory WNKT w organizmie matki mogą być przyczyną przedwczesnego porodu, a także depresji okołoporodowej.

Dieta matki a sen dziecka
Układ nerwowy rosnącego płodu, który nie otrzymuje niezbędnych kwasów tłuszczowych w odpowiedniej ilości, rozwija się znacznie wolniej. Jedno z badań wykazało, że czterolatki, których matki suplementowały kwasy omega-3 w trakcie całej ciąży i karmienia, miały wyższy iloraz inteligencji, lepszą koordynację psychomotoryczną oraz koordynację ręka-oko niż ich rówieśnicy, których matki w tym samym czasie przyjmowały placebo. Co ciekawe, niemowlęta bez niedoborów kwasu omega-3 lepiej (spokojniej) sypiają, co tłumaczy się tym, że dobrze rozwinięty układ nerwowy lepiej radzi sobie ze stresem i nauką. Dostateczna ilość WNKT w diecie matki w trakcie ciąży i karmienia piersią ma wpływ na prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka cukrzycy typu 1, różnego rodzaju alergii oraz zmniejszenie ryzyka nadciśnienia tętniczego w wieku dorosłym.

Źródła w diecie
Znanym, choć nieco przereklamowanym źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie, takie jak: łosoś, tuńczyk, makrela, śledź, dorsz oraz halibut. Kwasy te zawarte są także w żółtku jaja, nasionach soi oraz olejach: lnianym, sojowym i rzepakowym. Natomiast bogatym źródłem omega-6 są oleje: kokosowy, słonecznikowy, kukurydziany, arachidowy, sezamowy, sojowy oraz z pestek winogron.

Jednak nawet największe ilości powyższych produktów poddane niewłaściwej obróbce przestają być źródłem NNKT. Pod wpływem wysokiej temperatury (na przykład podczas smażenia) nienasycone kwasy tłuszczowe mogą zostać utlenione. Wówczas przestają być one wartościowe, a czasem mogą być nawet szkodliwe. Dlatego najlepiej spożywać jak najmniej przetworzone produkty, a oleje zużywać raczej do sałatek niż do smażenia.

Aby zapobiec utlenieniu kwasów tłuszczowych, dobrze jest także wzbogacić dietę w warzywa liściaste. Dostarczą one tokoferolu, który jest naturalnym antyutleniaczem. Jeśli nie mamy możliwości wzbogacenia diety w powyższe produkty, na rynku aptecznym jest dostępnych wiele suplementów diety zawierających kwasy omega-3 i omega-6.

Teoria i  rzeczywistość
Badania przeprowadzone w Polsce wykazały duże niedobory nienasyconych kwasów tłuszczowych w mleku kobiet karmiących w stosunku do poziomu uznawanego za optymalny przez WHO/FAO i ISSFAL.

Warto podkreślić, że zapewnienie odpowiedniego po­­zio­mu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w trakcie ciąży i karmienia piersią jest niezbędne zarówno dla zdrowia matki, jak i prawidłowego rozwoju dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby nie dopuścić do deficytu nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie.