Dolegliwości ciążowe

Wywiad z dr. n. med. Tomaszem Makowskim, ordynatorem Oddziału Ginekologiczno-Położniczego w Międzyleskim Szpitalu Specjalistycznym w Warszawie.

Jaki jest schemat postępowania ginekologicznego w czasie ciąży?

Początek ciąży to podstawowe badania: grupa krwi, morfologia, mocz, poziom glukozy, odczyn Wassermanna, choroby odzwierzęce, cytomegalowirus. Potem co miesiąc kontrola ginekologiczna, po 30. tygodniu ciąży co 2 tygodnie. Jeżeli jest taka potrzeba, to przed rozwiązaniem pacjentka powinna zgłaszać się na kontrolę do swojego ginekologa co tydzień. Obligatoryjne podczas ciąży są trzy badania USG. Bardzo ważne jest badanie na przełomie 12. i 13. tygodnia ciąży – bada się wtedy tzw. przezierność karkową, sprawdza, czy jest widoczna kość nosowa. To badanie wskazuje, czy ewentualnie będziemy mieć do czynienia z jakąś wadą czy nie. Szalenie ważne jest także przesiewowe badanie morfologii płodu. Pozwala ono stwierdzić, czy nie ma jakiejś ukrytej wady, np. centralnego układu nerwowego czy serca. Trzecie badanie USG wykonuje się dwa tygodnie przed terminem porodu.

Ważne jest, aby pacjentki przyjmowały kwas foliowy w czasie ciąży, a najlepiej 3 miesiące przed zajściem w ciążę. Zapobiega on wadom ośrodkowego układu nerwowego. Skuteczność takiej profilaktyki potwierdzają badania. Liczba wad i poronień u kobiet, które stosowały suplementację kwasem foliowym, jest zdecydowanie niższa.

Ciąża to nie zawsze błogostan. Często towarzyszą jej różne dolegliwości typu zgaga, nudności, zaparcia. Jak kobieta ciężarna powinna sobie z tym radzić?

Wiele kobiet w ciąży czuje się dobrze. Jeżeli jednak te dolegliwości występują, to lekarz prowadzący ciążę z pewnością pomoże je złagodzić. Należy jednak przyjąć zasadę, że w okresie ciąży pacjentka nie zażywa żadnych leków, nawet witamin, bez konsultacji ze swoim lekarzem ginekologiem. Nie wiadomo, jaki czynnik może uszkodzić płód, więc w tym okresie staramy się zalecać kobietom jak najmniej leków, chyba że są ku temu wskazania.

Przyczyną większości dolegliwości ciążowych są zmiany hormonalne, jakie zachodzą w tym okresie w organizmie kobiety. To hormony ponoszą winę za poranne mdłości, problemy ze snem. Mają też ogromny wpływ na psychikę kobiety, która może czuć się rozdrażniona i miewać zmienne nastroje.

Jeśli chodzi o dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, to nie możemy stosować typowych leków gastrologicznych. Raczej staramy się te sprawy regulować odpowiednią dietą. Zalecam takim pacjentkom, by spożywały w ciągu dnia 5-6 posiłków, za to w małych ilościach, a także piły dużo wody niegazowanej z dodatkiem cytryny. Do potraw można dodać imbir, który stanowi naturalny środek przeciwwymiotny. Leki alkalizujące nie są szkodliwe, ale trzeba zawsze mieć świadomość, że nadużywanie ich powoduje upośledzenie wchłaniania żelaza, czego skutkiem może być anemia.

O niedoborach żelaza mówi się coraz częściej i to nie tylko w odniesieniu do kobiet ciężarnych…

Bez konsultacji z lekarzem żadnych preparatów zawierających żelazo nie powinno się przyjmować. Można natomiast dostarczać organizmowi zwiększonej ilości żelaza z pożywieniem. Składnik ten występuje nie tylko w wątróbce czy kaszance, ale także np. w natce pietruszki. Do farmakologicznego uzupełniania niedoborów żelaza uciekamy się wtedy, gdy są one klinicznie potwierdzone.

Czy obecnie anemia jest częstą przypadłością ciężarnych?

Anemia występuje w grupie pacjentek ciężarnych, które cierpią na upośledzenie wchłaniania żelaza. Jest to trudny problem, gdyż często mało skuteczna jest suplementacja preparatami żelaza. W drastycznych sytuacjach takie pacjentki są hospitalizowane, niekiedy niedobory trzeba uzupełniać krwią.

A zatrucie ciążowe?

Takie pojęcie w nowoczesnym położnictwie już nie funkcjonuje. Pacjentki, które mają nakładające się na ciążę podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, muszą być pod ścisłą kontrolą i przejść dodatkowe badania. Niekiedy konieczna jest hospitalizacja. Jest to groźna grupa schorzeń, gdyż prowadzi do poważnych konsekwencji, np. stanów przedrzucawkowych, rzucawkowych.

Profilaktyka skupia się na identyfikacji kobiet z grupy dużego ryzyka, a następnie na ścisłym klinicznym i laboratoryjnym monitorowaniu ich w celu wykrycia procesu chorobowego w jego wczesnym stadium, co umożliwi podjęcie decyzji o bardziej intensywnym monitorowaniu lub zakończeniu ciąży.

A jak sobie poradzić z dolegliwościami, takimi jak częste oddawanie moczu czy obrzęki?

Częste oddawanie moczu to problem pojawiający się na początku ciąży, a także w jej trzecim trymestrze. Może być to spowodowane zwiększoną objętością płynu w organizmie, lepszą sprawnością nerek, które szybciej pozbywają się szkodliwych produktów przemiany materii, a także powiększającą się macicą, która uciska na pęcherz. Sposobem na tę dolegliwość może być jedynie ograniczenie spożycia płynów wieczorem, aby uniknąć częstego wstawania w nocy. W ciągu dnia nie należy ograniczać picia, ponieważ niedostateczna ilość płynów, a także wstrzymywanie moczu mogą prowadzić do infekcji układu moczowego.

Obecnie obrzęków podczas ciąży nie uważa się za patologię. Jest to objaw wyrównawczy, jeśli chodzi o płyny w organizmie. Jeszcze nie tak dawno pacjentkom z obrzękami podawano środki odwadniające. Dziś jest to błąd w sztuce lekarskiej, gdyż zaburza się w ten sposób parametry hemodynamiczne w krążeniu. Jeżeli pacjentka traci płyny na obwód, to znaczy, że czegoś ma za mało: albo białka, albo ma anemię itp. Błędem jest także ograniczanie takim pacjentkom spożycia płynów. W celu poprawy krążenia zaleca się odpoczynek, odpowiednią dietę. Jeżeli są jakieś odchylenia potwierdzone badaniami biochemicznymi, to wtedy stosujemy właściwe leczenie wyrównujące płyny.

Niektórym ciężarnym dokuczają też zaparcia…

W ciąży jelita się rozciągają i pracują mniej wydajnie, co powoduje, że trawienie i wydalanie przebiega wolniej. Sytuacja może pogarszać się w miarę jak dziecko rośnie w macicy. Ponadto powodem nasilenia tej dolegliwości może być stosowanie preparatów żelaza. Jedynym sposobem przeciwdziałania bądź zapobiegania zaparciom jest właściwa dieta, picie dużej ilości wody oraz soków owocowych i warzywnych, najlepiej świeżo wycis­kanych. Ponadto, w diecie powinno znaleźć się dużo produktów zawierających błonnik: owoce (także suszone), pełnoziarniste pieczywo, otręby pszenne, surówki. Również ćwiczenia, codzienne spacery, pływanie wpływają na zmniejszenie tych dolegliwości.

Konkluzja brzmi, że ciężarna nie powinna niczego przyjmować na własną rękę?

Tak. Dlatego tak ważny jest stały lekarz ginekolog. To taki dokooptowany członek rodziny na czas ciąży i porodu. Trzeba też pamiętać o dobrej kondycji fizycznej. Od 19.-20. tygodnia ciąży ciężarna powinna chodzić do szkoły rodzenia, ale też po konsultacji ze swoim lekarzem.

Dziękuję za rozmowę.