Farmakoterapia w łagodnym przeroście stercza

Łagodny przerost gruczołu krokowego jest powszechną przyczyną dolegliwości i zaburzeń w oddawaniu moczu u mężczyzn powyżej 50. roku życia. Częstość występowania tego schorzenia wzrasta wraz z wiekiem, co jest naturalną konsekwencją starzenia się organizmu.

W wyniku powiększenia stercza dochodzi do narastającego utrudnienia oddawania moczu, a to z kolei może spowodować patologiczne zmiany czynnościowe oraz morfologiczne w obrębie zarówno dolnych dróg moczowych (cewka, pęcherz), jak i górnych (moczowody, nerki). Stan ten znacząco obniża jakość życia chorego i często zmusza go do gruntownej zmiany dotychczasowego trybu życia.

Objawy i dolegliwości
Tylko 10 proc. mężczyzn między 50. a 80. rokiem życia nie zgłasza żadnych zaburzeń w oddawaniu moczu. W Polsce objawy łagodnego przerostu stercza (BPH, ang. benign prostatic hyperplasia) dotyczą ponad dwóch milionów mężczyzn. Uważa się, że blisko połowa z nich nie radzi sobie z objawami tego schorzenia ani pod względem psychicznym, ani fizycznym.

Z powodu naglących parć na mocz i konieczności natychmiastowego jego oddawania ograniczają oni przyjmowanie płynów, unikają wychodzenia z domu lub przebywania w miejscach, gdzie nie ma toalety. W ten sposób rezygnują z wielu przyzwyczajeń i hobby. Ze względu na spadek poziomu libido degradacji ulega również ich życie seksualne.

Na obraz łagodnego przerostu gruczołu krokowego składają się: powiększenie gruczołu krokowego; przeszkoda podpęcherzowa, którą tworzy powiększony stercz; osłabienie lub zaburzenie czynności skurczowej mięśnia wypieracza pęcherza; dolegliwości i objawy z dolnych dróg moczowych. Te ostatnie są zasadniczym klinicznym wyrazem łagodnego przerostu stercza. Występują pod postacią podrażnieniową i/lub przeszkodową (patrz tabela).

Do leczenia chirurgicznego z powodu łagodnego przerostu gruczołu krokowego kwalifikuje się niecałe 10 proc. chorych. Pozostali są leczeni zachowawczo.

Farmakoterapia
W ostatnich latach wyraźnie wzrasta liczba chorych poddawanych leczeniu farmakologicznemu. Wpływ na to zjawisko mają m.in.: wzrost świadomości zdrowotnej społeczeństwa, zwiększona wykrywalność choroby, podjęcie leczenia we wczesnych jej stadiach oraz szeroka gama coraz bardziej skutecznych i bezpiecznych leków. Stosuje się je również wtedy, gdy chorzy z różnych powodów nie kwalifikują się do leczenia chirurgicznego.

Farmakoterapia ma na celu wyeliminowanie lub złagodzenie dolegliwości i objawów schorzenia, a także zmniejszenie ryzyka wystąpienia całkowitego zatrzymania moczu oraz konieczności leczenia operacyjnego.

Alfa-blokery
Lekami stosowanymi obecnie w farmakoterapii BPH są: leki blokujące receptory alfa-1-adrenergiczne (alfa-blokery, alfa-adrenolityki), leki modyfikujące środowisko hormonalne stercza oraz preparaty pochodzenia roślinnego (fitoterapeutyki).

Mechanizm działania alfa-blokerów polega, jak sama nazwa wskazuje, na blokowaniu receptorów alfa zlokalizowanych w dnie pęcherza, w cewce sterczowej oraz w miąższu gruczołu krokowego. Zablokowanie tych receptorów powoduje złagodzenie dolegliwości związanych m.in. z przepływem cewkowym i zaleganiem moczu w pęcherzu. Najszerzej stosowanymi alfa-blokerami są: alfuzosyna, doksazosyna, tamsulosyna oraz terazosyna.

Alfuzosyna jest skuteczna w łagodzeniu objawów przerostu stercza, a także zmniejsza ryzyko wystąpienia całkowitego zatrzymania moczu. Zarejestrowana jest w dwóch wskazaniach: w leczeniu zaburzeń czynnościowych w przebiegu łagodnego przerostu stercza oraz w leczeniu wspomagającym u pacjentów z ostrym zatrzymaniem moczu. Skuteczność i wysoki profil bezpieczeństwa alfuzosyny, również u pacjentów w podeszłym wieku i z nadciśnieniem, potwierdza jej uroselektywne działanie. Konstrukcja tabletki 10 mg wykonanej w opatentowanej technologii Geomatrix® zapewnia powolne, równomierne wchłanianie oraz 24-godzinną aktywność leku.

Tamsulosyna odznacza się z kolei wysoce selektywnym wpływem na receptory alfa1-A (obecne w obrębie stercza) i alfa1-D (zlokalizowane w pęcherzu). Nie powoduje ortostatycznych spadków ciśnienia tętniczego obserwowanych przy stosowaniu mniej uroselektywnych alfa-blokerów. Nowa postać tamsulosyny – tabletka żelowa w technologii OCAS – wyróżnia się szczególnie korzystnym profilem farmakokinetycznym.

Doksazosyna, poza leczniczym działaniem w BPH, zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i ma korzystny wpływ na gospodarkę lipidową. Znajduje zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2 skojarzonej z hiperlipidemią. Postać doksazosyny w formule GITS umożliwia powolne i kontrolowane wchłanianie leku.

Zasadnicze zalety alfa-blokerów to m.in.: dobrze poznany mechanizm działania, szybka skuteczność (zauważalna niekiedy już po tygodniu stosowania) oraz możliwość terapii długoterminowej. Leki te nie wpływają jednak na wielkość gruczolaka.

Leczenie hormonalne
Redukcję masy gruczolaka powodują stosowane przewlekle leki modyfikujące środowisko hormonalne gruczołu krokowego. Najważniejszym preparatem o działaniu hormonalnym jest finasteryd. Blokuje on przemianę testosteronu (T) w aktywną względem stercza postać – dihydrotestosteron (DHT). Terapia finasterydem może przyczynić się do zmniejszenia liczby przypadków ostrego całkowitego zatrzymania moczu oraz w wielu przypadkach odroczyć konieczność leczenia operacyjnego.

Fitoterapeutyki
Stosowanie popularnych, znanych już od starożytności preparatów pochodzenia roślinnego przynosi ulgę zwłaszcza w początkowym stadium choroby. Przypisuje się im działanie przeciwobrzękowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, zmniejszające napięcie mięśni gładkich pęcherza i cewki, a także przeciwandrogenowe i przeciwestrogenowe.

Najpopularniejszymi substratami do produkcji fitoterapeutyków są: owoc palmy karłowatej, kora śliwy afrykańskiej, owoc boczni piłkowanej, nasiona dyni, zarodki kukurydzy oraz korzeń pokrzywy.

Mechanizm działania leków roślinnych zależy od poszczególnych składników zawartych w wymienionych surowcach. Swą popularność preparaty te zawdzięczają minimalnej liczbie działań ubocznych, przystępnej cenie i naturalnemu pochodzeniu.

Oceniając wartość leczenia farmakologicznego łagodnego przerostu stercza, można postawić tezę, że zgodnie z obecnym stanem wiedzy zastosowane w odpowiednim stadium choroby jest wielce użyteczne dzięki łagodzeniu dolegliwości subiektywnych oraz poprawie w zakresie parametrów obiektywnych.

#Najczęściej występujące objawy i dolegliwości towarzyszące BPH