Dolegliwości bólowe w urologii

Jednym z objawów towarzyszących schorzeniom urologicznym jest ból.
Jego przyczyna powinna być zawsze zdiagnozowana przez lekarza specjalistę – urologa.

Kolka nerkowa (moczowodowa)
Jednym z ostrych stanów chorobowych układu moczowego jest kolka nerkowa (moczowodowa) w przebiegu kamicy. Dochodzi wówczas do zablokowania przez kamienie nerkowe naturalnej drogi odpływu moczu z nerek. Blokada ta powoduje silne, napadowe, kurczowe, jednostronne bóle. Pojawiają się one nagle, gdy pacjent ogólnie czuje się dobrze. Są to bóle nawracające, umiejscowione w okolicy lędźwiowej. Promieniują w dół (zgodnie z kierunkiem przemieszczania się kamienia), wzdłuż moczowodu do podbrzusza, krocza i wewnętrznych powierzchni uda, aż do warg sromowych lub jąder. Zdarza się, że chory odczuwa ból całej jamy brzusznej.

Dolegliwościom tym może towarzyszyć bolesne parcie na mocz, częste oddawanie moczu kroplami i pieczenie w cewce moczowej. Chorzy często skarżą się na ból głowy, nudności oraz wymioty. W przypadkach zranienia błony śluzowej moczowodu lub cewki moczowej przez wydalany kamień oraz w przypadkach współistniejącego stanu zapalnego (np. pęcherza moczowego) u chorego może pojawić się krwiomocz.

Leczenie w ostrym okresie jest głównie objawowe (zwalczanie bólu, nawadnianie chorego), natomiast ostateczną decyzję o sposobie dalszego postępowania podejmuje się dopiero po ustaleniu przyczyny kolki, wielkości i rodzaju złogu oraz opanowaniu ewentualnych powikłań (np. zakażenia).

Zwalczanie bólu polega na podawaniu pacjentowi leków przeciwbólowych (nieopioidowe leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz rozkurczowych. Mogą mieć one postać leków jednoskładnikowych (paracetamol, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen) lub złożonych leków przeciwbólowych (różne skojarzenia nieopioidowych leków przeciwbólowych o działaniu przeciwzapalnym). Leki rozkurczowe (papaweryna, drotaweryna) znoszą stany skurczowe narządów jamy brzusznej i powodują zwiotczenie mięśni gładkich dróg moczowych.

W przypadku wystąpienia powikłania w postaci zakażenia układu moczowego konieczna jest terapia antybiotykami, najlepiej zgodna z wynikiem bakteriologicznego badania moczu.

Należy pamiętać, aby nie podawać leków pochodnych morfiny ze względu na ich obkurczające działanie na mięśniówkę gładką moczowodów.

Zakażenia układu moczowego
Zakażenia układu moczowego (ZUM) obejmują wiele stanów chorobowych spowodowanych przeniknięciem drobnoustrojów do dróg moczowych. Z zakażeniem układu moczowego mamy do czynienia w przypadku reakcji zapalnej błony śluzowej dowolnego odcinka dróg moczowych. Jest ona następstwem bakteryjnego zakażenia dróg moczowych.

Najczęstszą postacią tych zakażeń są zapalenia pęcherza moczowego oraz odmiedniczkowe zapalenia nerek.

Właściwa terapia ZUM powinna prowadzić do szybkiego zahamowania wzrostu i całkowitej eradykacji patogenu. Niewłaściwie dobrany czy niewłaściwie stosowany lek może być przyczyną komplikacji i nawrotu zakażenia. Rodzaj zastosowanego leku zależy przede wszystkim od stanu klinicznego.

W przebiegu zakażeń dolnego odcinka układu moczowego zmiany zapalne obejmują błonę śluzową cewki oraz pęcherza moczowego. Ostre zapalenie pęcherza jest najczęstszą chorobą urologiczną u kobiet. Przejawia się częstym i bolesnym oddawaniem moczu, któremu towarzyszy pieczenie, bolesne parcie na pęcherz, bóle w okolicy łonowej.

Podstawą leczenia tej dolegliwości są chemioterapeutyki. Lekami pierwszego rzutu są fluorochinolony oraz trimetoprim-sulfametoksazol. Poza tym stosuje się środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W celu właściwego dobrania leku powinno się wykonać badanie bakteriologiczne moczu z oznaczeniem wrażliwości bakterii na antybiotyki (antybiogram).

W trakcie leczenia należy unikać współżycia seksualnego, zrezygnować z nasiadówek oraz irygacji pochwy. Zaleca się picie dużej ilości płynów. Wspomagające i profilaktyczne znaczenie mają ziołowe preparaty przeciwbakteryjne zakwaszające mocz (żurawina).

Nieleczone zakażenia mogą przejść w postać utajoną, bezobjawową lub przewlekłą.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Dolegliwość ta powstaje w wyniku procesu zapalnego obejmującego tkankę śródmiąższową nerek oraz układy kielichowo-miedniczkowe. W stanie ostrym pojawiają się wysoka gorączka (do 40oC), dreszcze oraz tępe bóle odczuwane w okolicach lędźwiowych. Dolegliwości te zazwyczaj pojawiają się nagle.

Leczenie ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek leczy się antybiotykami. Terapię ustala się w oparciu o wyniki posiewów moczu, na których jest określony zarówno rodzaj szczepów bakteryjnych powodujących zakażenie, jak i ilość bakterii w mililitrze oraz ich wrażliwość na antybiotyki.

W leczeniu stosuje się chemioterapeutyki lub antybiotyki oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wśród chemioterapeutyków zaleca się kotrimoksazol, trimetoprim, nitrofurantoinę i furazydynę, kwas pipemidowy, kwas nalidyksowy, fluorochinolony. Jeśli chodzi o antybiotyki, należy wymienić penicyliny półsyntetyczne (np. amoksycylina), cefalosporyny (np. cefaleksyna, aksetyl cefuroksymu), fosfomycynę oraz antybiotyki aminoglikozydowe (np. gentamycyna czy tobramycyna). Natomiast do uśmierzania bólu zaleca się nieopioidowe leki przeciwbólowe (paracetamol).

Leki o działaniu przeciwzapalnym mogą korzystniej od paracetamolu działać w stanach o komponencie zapalnej. Podstawowe leki o takim działaniu to: kwas acetylosalicylowy (działa najsłabiej przeciwbólowo), naproksen (działa najsilniej), ibuprofen (ma najmniej działań niepożądanych). Najważniejszymi działaniami niepożądanymi leków przeciwbólowych o działaniu przeciwzapalnym są reakcje ze strony przewodu pokarmowego.

Postać przewlekła odmiedniczkowego zapalenia nerek rozwija się najczęściej w wyniku nawrotów infekcji dróg moczowych, w tym ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Konsekwencją tego stanu może być przewlekła niewydolność nerek. W tym przypadku prowadzone jest specjalistyczne leczenie w ośrodkach nefrologicznych lub urologicznych.

#Ostrzeż pacjenta

Poinformuj pacjenta, że leki przeciwbólowe wydawane bez zalecenia lekarza można stosować nie dłużej niż przez kilka dni. Jeśli dolegliwości bólowe nie ustępują, nie wolno zwlekać i należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem w celu postawienia właściwej diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

#Badanie moczu
Prawidłowy kolor moczu powinien być słomkowy, przejrzysty. Aby wynik badania można było uznać za prawidłowy, osad może zawierać w polu widzenia: do 5 leukocytów, do 2 erytrocytów, pojedyncze wałeczki szkliste. Zawartość białka nie powinna przekraczać 150 mg/dobę, pH moczu może się wahać od 4,8 do 7,6.

Jeśli doszło do zakażenia układu moczowego, w wyniku badania ogólnego moczu zauważalne może być jego zmętnienie, zmieniony kolor lub krew w moczu. W badaniu laboratoryjnym stwierdza się zwiększoną liczbę leukocytów i erytrocytów oraz obecność białka.

Ogólne badanie moczu powinno się wykonywać przynajmniej raz w roku (kobiety w ciąży – raz w miesiącu). (red.)