Zioła w chorobach układu moczowego

Jednymi z najczęstszych i najboleśniejszych chorób są dolegliwości układu moczowego.
Lekarze wciąż próbują znaleźć skuteczne lekarstwa na te dokuczliwe schorzenia. Skutecznymi środkami stosowanymi od wieków zarówno profilaktycznie, jak i leczniczo są między innymi zioła.

Stany zapalne dróg moczowych
Najczęstszymi dolegliwościami, szczególnie u kobiet, są stany zapalne dróg moczowych. Przyczyną ich powstawania są infekcje wywołane przez różne drobnoustroje (najczęściej bakterie Escherichia coli). Mogą one zasiedlać cewkę moczową, pęcherz, moczowody, a nawet nerki. Stany te mogą mieć postać ostrą lub przewlekłą.

Stosowane w tego typu dolegliwościach leki ziołowe są najczęściej preparatami złożonymi o wielokierunkowym działaniu. W skład takich mieszanek wchodzą przede wszystkim leki zawierające związki o działaniu przeciwbakteryjnym. Najczęściej są to glikozydy fenolowe, które hydrolizują w moczu i uwalniają hydrochinon – związek o działaniu przeciwbakteryjnym. Hydroliza ta zachodzi tylko w moczu o podwyższonym pH, co wywołane jest zwykle obecnością bakterii w drogach moczowych.

Surowcami zawierającymi takie związki są liść brusznicy (Folium Vitis idaeae) i liść mącznicy (Folium Uvae ursi). Innymi substancjami o działaniu przeciwbakteryjnym są olejki eteryczne zawarte na przykład w zielu tymianku pospolitego (Herba Thymi) czy owocu jałowca (Fructus Juniperi). Często w celu przyspieszenia oczyszczania dróg moczowych z drobnoustrojów stosuje się surowce o działaniu moczopędnym, np. ziele skrzypu (Herba Equiseti), owocnię fasoli (Pericarpium Phasolei), korzeń perzu (Rhizoma Agropyri), liść brzozy (Folium Betulae) czy liść pokrzywy (Folium Urticae). Substancjami czynnymi tych surowców są zawarte w nich flawonoidy, choć nie tylko. Coraz częściej stosuje się też preparaty z owoców żurawiny (Fructus Vaccinium) zawierające składniki, które utrudniają przyleganie bakterii do nabłonka układu moczowego (działanie antyadhezyjne). Ułatwia to wypłukiwanie bakterii z dróg moczowych. Żurawina zawiera również wiele kwasów organicznych obniżających pH moczu, co dodatkowo utrudnia rozwój drobnoustrojów. Pomocniczo stosuje się surowce o działaniu przeciwzapalnym i przeciwwysiękowym, np. kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci), koszyczek rumianku (Anthodium Chamomillae). Łagodzą one przebieg choroby i zmniejszają dolegliwości odczuwane przez pacjenta. Wszystkie te zioła łączy się w różnych kombinacjach i przygotowuje się z nich mieszanki do zaparzania, wyciągi płynne lub ekstrakty w postaci tabletek.

Leki ziołowe sprawdzają się w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych i często pozwalają na ich całkowite wyleczenie bez stosowania chemioterapii. W przypadku ostrych infekcji konieczne jest jednak zastosowanie chemioterapeutyków, a leki ziołowe nabierają wtedy znaczenia pomocniczego. Należy pamiętać, że długotrwałe stosowanie mieszanek ze składnikami moczopędnymi prowadzi do wymywania elektrolitów z organizmu i może wywołać poważne zaburzenia w ich gospodarce.

Kamica nerkowa
Inną częstą dolegliwością ze strony układu moczowego jest kamica nerkowa. Polega ona na odkładaniu się złogów soli mineralnych w drogach moczowych. W zapobieganiu tej chorobie z powodzeniem stosuje się zioła o łagodnym działaniu moczopędnym i saluretycznym (nasilającym wydalanie sodu z organizmu). Powodują one przemywanie nerek i dróg moczowych większą ilością płynów zawierających sód, który tworzy łatwo rozpuszczalne w wodzie sole. Zapobiega to powstawaniu lub prowadzi do zmniejszenia złogów soli mineralnych. Do surowców o takim działaniu należą: korzeń mniszka (Radix Taraxaci), ziele połonicznika (Herba Herniariae) oraz liście brzozy i pokrzywy. Dodatkowo stosuje się czasem surowce „oczyszczające organizm” i uszczelniające naczynia krwionośne, takie jak ziele fiołka trójbarwnego (Herba Violae tricoloris) czy kwiat bzu czarnego.

W przypadku powstania większych złogów lub kamieni w drogach moczowych leczenie uzależnione jest od ich wielkości, położenia i rodzaju. Większe rozbija się za pomocą litotryptora lub usuwa się chirurgicznie. Jeżeli są mniejsze, można liczyć na ich samoistne wydalenie. W tym celu podaje się silne leki rozkurczowe i przeciwbólowe. Stosuje się też inne specjalistyczne preparaty. Niezwykle ważne jest utrzymanie pH moczu odpowiedniego dla danego rodzaju kamicy.

Preparaty ziołowe uzupełniają leczenie tej choroby. W ich skład wchodzą wymienione wcześniej surowce o działaniu moczopędnym i saluretycznym oraz surowce roślinne o działaniu rozkurczowym i przeciwzapalnym, np. ziele glistnika (Herba Chelidonii), owoc kopru włoskiego (Fructus Foeniculi) i ziele krwawnika (Heerba Millefolii). Jeżeli kamica przebiega z zakażeniem dróg moczowych, warto włączyć do jej leczenia – oprócz obowiązkowej chemioterapii – preparaty ziołowe wzbogacone o surowce o działaniu przeciwbakteryjnym.

Prostata
U mężczyzn po 50. roku życia dość często występują zaburzenia w funkcjonowaniu prostaty. Ich najczęstszymi objawami są często- lub/i skąpomocz. Jeśli występują takie symptomy, pacjent powinien udać się do urologa. W przypadku rozpoznania łagodnego przerostu prostaty zaleca się leczenie zachowawcze, które może być oparte na środkach ziołowych. Są to najczęściej preparaty takich surowców, jak kora śliwy afrykańskiej (Cortex Pygei africani), nasiona dyni (Semen Cucurbitae peponis), kiełki kukurydzy (Embrium Zeae maidis) czy owoce palmy sabałowej (Fructus Serenoae repens). Zawierają one fitosterole – substancje będące analogami ludzkich hormonów. Ich wprowadzenie do organizmu człowieka powoduje zmniejszenie napięcia włókien mięśniowych gruczołu krokowego i sterczowego odcinka cewki moczowej. Poprawia to przepływ moczu i powoduje złagodzenie lub cofniecie objawów. Leki te powodują niewiele działań niepożądanych. Należy jednak pamiętać, że stosowanie tych preparatów nie zwalania z obowiązku okresowych kontroli u specjalisty.