Cukrzyca – Życie z insuliną

Większość osób cierpiących na cukrzycę typu 2 uparcie broni się przed koniecznością stosowania insuliny. Czy jednak ten opór jest słuszny i uzasadniony, a stosowanie leków z grupy insulin tak uciążliwe, jak się wydaje?

Insulina jest jednym z najważniejszych hormonów. Odgrywa podstawową rolę w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Jednocześnie insulina to chyba najbardziej znienawidzony lek przez pacjentów chorujących na cukrzycę. Głównym powodem tej niechęci jest sposób podawania insuliny – wyłącznie w postaci iniekcji. Niektórym kojarzy się to z braniem narkotyków. Pokutuje też niesłuszny osąd, że jak raz weźmie się insulinę, to nie można jej odstawić, bo uzależnia.
Na pocieszenie mogę wspomnieć, że prowadzone są już zaawansowane badania kliniczne nad insuliną wziewną. Jednak na razie jest to pieśń przyszłości. Chociaż trzeba przyznać, że niezwykle piękna – zwłaszcza dla pacjentów.

Kiedy jest konieczna?
Odpowiedź z pozoru wydaje się bardzo prosta, są ustalone kryteria medyczne. Do wprowadzenia insuliny skłania brak (mimo stosowania diety cukrzycowej) wyrównania metabolicznego w samokontroli pacjenta, maksymalne dawki leków doustnych, hemoglobina glikozylowana od 8 proc. w górę, obecność późnych powikłań, wyniszczenie organizmu, stany nagłe czy planowane zabiegi operacyjne.

I cóż z tego, że my – lekarze – to wiemy. W stosowaniu insuliny nie ma przymusu. To pacjenci wyrażają zgodę na proponowane leczenie. Jedni na decyzję potrzebują pięć minut, a inni kilku wizyt.

Ludzka i analogowa
Od kilku lat właściwie nie stosuje się insulin pochodzenia zwierzęcego. Ich miejsce zajęły tzw. insuliny ludzkie. Można podzielić je – w zależności od szybkości i czasu działania – na dwie zasadnicze grupy: szybkodziałające oraz o wydłużonym działaniu. Osobną grupę stanowią preparaty będące mieszanką tych dwóch rodzajów insulin.

Przy rozpoczynaniu leczenia insuliną lub wyrównywaniu zdekompensowanej cukrzycy, najpowszechniej stosuje się model tzw. intensywnej insulinoterapii. Polega on na podawaniu hormonu w czterech iniekcjach na dobę: w ciągu dnia trzy razy insulinę szybkodziałającą do głównych posiłków oraz czwarty raz (na noc) insulinę o wydłużonym czasie działania. Iniekcje w ciągu dnia mają zabezpieczyć chorego przed nadmiernym wzrostem poziomu cukru, który może nastąpić dwie godziny po jedzeniu. Szybkodziałającą insulinę ludzką powinno się stosować zwykle pół godziny przed posiłkiem. Natomiast analogi insuliny ludzkiej, czyli insulinę syntetyczną (Humalog, NovoRapid), tuż przed jedzeniem, ponieważ zaczyna działać właściwie od momentu wstrzyknięcia. Daje to większy komfort choremu, który nie musi czekać pół godziny do posiłku.

Dodatkowe posiłki
Nie powinno też dziwić to, że pacjent cierpiący na cukrzycę zjada drugie śniadanie, podwieczorek, czy nawet drugą kolację. Te dodatkowe posiłki zabezpieczają go przed występowaniem niedocukrzeń w okresach przedposiłkowych oraz w nocy.
Ma to istotne znaczenie, zwłaszcza przy wykonywaniu wysiłku fizycznego, nawet tak niewielkiego, jak spacer albo prace domowe. Trzeba pamiętać, że niedocukrzenia nocne mogą występować również jako opóźniona reakcja na wysiłek fizyczny wykonany w ciągu dnia. Druga kolacja bywa konieczna w związku z końcowym efektem działania insuliny szybkodziałającej branej do pierwszej kolacji, a nie z powodu podania insuliny o wydłużonym czasie działania. Bo ta zaczyna działać około półtorej godziny od wstrzyknięcia. Insulina długodziałająca ma na celu utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi przez całą noc. Podaje się ją zwykle około godziny 21-22 (również później, jeżeli glikemia w nocy jest prawidłowa, a rośnie nad ranem).

Istnieje też grupa chorych, u których występuje poważny problem z porannymi hyperglikemiami. Można to skutecznie korygować. Wystarczy nad ranem, około godziny 5 czy 6, podać kilka jednostek insuliny szybkodziałającej. Jest też inny sposób. W ostatnich latach pojawił się na rynku tzw. bezszczytowy analog długodziałający (Lantus lub Levemir). Lek ten jest niezwykle skuteczny, zwłaszcza w opanowywaniu porannych hyperglikemii. Niestety, wciąż nie jest refundowany.

Skuteczne mieszanki
Niezwykle ważne miejsce wśród preparatów insulinowych zajmują tzw. mieszanki insulinowe. Są to połączenia insuliny ludzkiej szybkodziałającej lub analogu szybkodziałającego z insuliną ludzką o wydłużonym czasie działania. Nazwy tych preparatów zawierają liczby od 10 do 50 lub od 1 do 5. Każda z podanych wartości oznacza procent zawartości w mieszance insuliny szybkodziałającej. Leki z tej grupy są bardzo często stosowane w praktyce diabetologicznej. Ich wstrzykiwane jest mało uciążliwe dla chorego – zwykle wystarczają dwie iniekcje na dobę, przed śniadaniem i kolacją. Ten sposób leczenia, również w połączeniu z lekami doustnymi, pozwala bardzo często w zadowalającym stopniu kontrolować cukrzycę.

Warianty i kombinacje podawania insuliny mogą być bardzo różne. Wspomnę choćby o takich: trzy razy mieszanka przed głównymi posiłkami, dwa razy mieszanka rano i wieczorem, a szybkodziałająca do obiadu, lub cztery razy szybkodziałająca w dzień z długodziałającą na noc. Bywa też, że wystarczy podać tylko raz insulinę szybkodziałającą do śniadania, obiadu lub kolacji. Bo w stosowaniu tego hormonu chodzi o to, żeby osiągnąć jak najlepszy efekt w wyrównaniu poziomu cukru w organizmie chorego i jednocześnie uniknąć stanów niedocukrzenia.

Wygodne pompy
Na koniec nie sposób pominąć leczenia cukrzycy przy pomocy pomp insulinowych. Metoda ta jest bardzo wygodna dla chorego, ale niestety też dość droga. Najczęściej stosuje się ją u dzieci oraz u kobiet ciężarnych.
W pompie używa się insuliny szybkodziałającej. Podawana jest poprzez wkłucie podskórne, które wymienia się co kilka dni. Urządzenie ma zdolność ciągłego uwalniania niewielkich ilości hormonu po to, by pokryć tzw. zapotrzebowanie podstawowe organizmu chorego. Natomiast do posiłku pacjent sam musi ustawić sobie dawkę insuliny i czas, w jakim ona będzie podana. Dlatego korzystanie z pompy insulinowej wymaga przede wszystkim dobrego wzroku oraz umiejętności oceny (dokładnego wyliczenia) zapotrzebowania na insulinę.