Co twoje dziecko wie o… seksie?

W większości polskich domów seks jest nadal tematem tabu. Rodzice unikają takich rozmów, a w szkołach brakuje zajęć z edukacji seksualnej. Skąd więc młodzież czerpie informacje na ten temat?

Napływ kultury z Zachodu, bezkrytycznie przyjmowanej przez młodzież, powoduje zainteresowanie seksem w coraz młodszym wieku. Młodym ludziom brakuje jednak podstawowych informacji z zakresu fizjologii, seksualności i antykoncepcji. Wiedzę czerpią z internetu, kolorowych magazynów lub od rówieśników. Często te wiadomości są albo niepełne, albo nieprawdziwe, oparte na mitach i stereotypach.

Porozmawiaj ze mną
Kto powinien wprowadzić młodzież w dorosłe życie, aby 15-latki nie wkroczyły w nie zbyt gwałtownie? – Dobrze by było, gdyby wiedzę na temat seksu młodzi ludzie otrzymywali zarówno w szkole, jak i w domu – uważa Jakub Lesiak, psycholog z Pracowni Psychologicznej Ego. – Jeśli chodzi o dom, to równie ważny, jak rozmowa o seksie, jest cały proces wychowania: kształtowanie postawy szacunku do siebie, swojego ciała i do drugiego człowieka. Istotna jest też postawa akceptacji rodziców wobec dziecka, kształtowanie jego pozytywnej samooceny i poczucia atrakcyjności interpersonalnej. Mam tu na myśli nie tylko atrakcyjność seksualną.

Równie ważną rzeczą jest umiejętne i stanowcze stawianie granic przez rodziców. Mimo że może budzić to sprzeciw dziecka, to jednak buduje poczucie oparcia (najpierw w rodzicach, a później – poprzez uwewnętrznianie tego doświadczenia – w sobie), umiejętności stawiania granic (sobie i innym), kontroli impulsów i dbania o swoje dobro. Nie sposób rozdzielić rozmowy o seksie z całością relacji rodzic-dziecko. Rodzic, który ma słaby kontakt z dzieckiem, prawie go nie zna i nie rozumie, nie może liczyć na otwartą rozmowę o seksie.

Postawa rodzica
– Innym ważnym aspektem w kwestii rozmowy z dzieckiem o seksie jest postawa samego rodzica wobec seksu, jego doświadczenie, takt, granice – podkreśla psycholog. Trudno wyobrazić sobie, żeby dorosła osoba, która na samo słowo „seks” rumieni się i gubi wątek, była w stanie porozmawiać na ten temat z nastolatkiem. Trudno też wyobrazić sobie, że dziecku przyniesie korzyść rozmowa z rodzicem, który będzie wyrażał się wulgarnie. Trzeba pamiętać, że rodzice mogą odczuwać dużą trudność i opór przed taką rozmową. Dobrze, jeśli dostrzegą ten problem i będą chcieli mu zaradzić.

– Dziecko, które jest świadkiem na przykład przemocy, braku szacunku i bliskości między rodzicami, może mieć trudności w nawiązywaniu satysfakcjonujących, opartych na zaufaniu relacji seksualnych – uważa Jakub Lesiak. Rola szkoły, która w Polsce jest, niestety, zupełnie pomijana, polega na dostarczaniu wiedzy na temat życia seksualnego, wzmacnianiu postaw opartych na tolerancji i szacunku dla drugiego człowieka. Szkoła powinna uzupełniać wiedzę na temat bezpiecznego seksu. A tych informacji nie wszyscy rodzice przecież udzielają dzieciom. Na pewno jednak rówieśnicy nie powinni być jedynym źródłem wiedzy o życiu seksualnym.

Potrzeba wiedzy
O tym, że młodym ludziom bardzo brakuje normalnych rozmów i edukacji seksualnej świadczą pytania, które kierowali do Wakacyjnego Telefonu Zaufania zorganizowanego w 2008 roku przez Grupę Edukatorów Seksualnych Ponton. Jest to nieformalna grupa wolontariuszy działająca przy Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. W gimnazjach i liceach organizują pogadanki na temat dojrzewania, antykoncepcji i chorób przenoszonych drogą płciową. W lipcu już po raz trzeci zostanie uruchomiony Wakacyjny Telefon Zaufania dla młodzieży.

– W czasie codziennego trzygodzinnego dyżuru telefonicznego edukatorzy otrzymywali nawet ponad 100 SMS-ów* – podaje Aleksandra Józefowska, koordynatorka Grupy Edukatorów Seksualnych Ponton. Nastolatki wolały w ten sposób zadać pytanie, niż zadzwonić. Czuły się wtedy anonimowo i bezpiecznie. Ogólnie wiedzą, że seks wiąże się z ciążą, ale poziom ich wiedzy jest znikomy. Dlatego zadają pytania, takie jak: Czy mogę być w ciąży przez połknięcie spermy? Czy od całowania w ubraniu można zajść w ciążę? Kochałam się z chłopakiem bez zabezpieczenia, ale to był pierwszy raz, czy mogę nie obawiać się ciąży?

Podczas ubiegłorocznego dyżuru telefonicznego zgłosiło się 15 nastolatek (pięć z nich miało 15 lat i mniej) w nieplanowanej ciąży. Liczba ta nie zmieniła się w porównaniu z raportem z Wakacyjnego Telefonu Zaufania w 2007 roku.

Często dziewczęta dopytywały, czy powinny zgodzić się na seks. Wolontariusze informowali, że zawsze można odmówić. To pokazuje, że młode osoby nie potrafią stawiać granic i mogą być nakłaniane do czynności, na które nie mają ochoty.

– Pozytywnym aspektem jest fakt – podkreśla Aleksandra Józefowska – że z telefonicznych porad edukatorów korzystali chłopcy, którzy w odpowiedzialny sposób podchodzili do współżycia seksualnego i pytali o skuteczne metody antykoncepcji.

Ten pierwszy raz
O rozpoczęciu współżycia w młodym wieku decyduje czasem presja w grupie rówieśników, czasem przekonanie, że przeżywane uczucie warte jest takiego poświęcenia. Z raportu Grupy Edukatorów Seksualnych Ponton wynika, że zarówno dziewczyny, jak i chłopcy przyznają, że w przełamywaniu granic w sferze pierwszych kontaktów seksualnych towarzyszył im alkohol. Wiele nastolatek mówiło jednak, że wolałoby pozostać tylko przy pocałunkach.

Jak powinien zareagować rodzic, gdy zorientuje się, że nastoletnie dziecko ten pierwszy raz ma już za sobą? – Dobrze jest, jeżeli zauważy ten fakt, zainteresuje się, zaprosi do rozmowy – wyjaśnia Jakub Lesiak. – Na pewno rodzic nie powinien karać dziecka za rozpoczęcie współżycia, może to bowiem zaważyć na dalszym życiu seksualnym młodego człowieka.

Niewątpliwie wakacje sprzyjają kontaktom seksualnym. Często nastolatki mają ochotę na wspólny wyjazd z chłopakiem np. pod namiot. Czy zgadzać się na taki wyjazd? – Wiele zależy od wieku dziecka, dopóki nie jest pełnoletnie, prawo nakłada zapewnienie opieki przez osobę dorosłą podczas wyjazdu – przypomina psycholog. – Rodzic musi dbać o bezpieczeństwo dziecka. Warto pamiętać, że nastolatek to wciąż dziecko. Jednak gdy skończy 18 lat, to oczywiście można rozważyć taki wyjazd. 

• Informacje z Raportu Wakacyjnego Telefonu Zaufania 2008 zorganizowanego przez Grupę Edukatorów Seksualnych Ponton (www.ponton.org.pl)