Biegunka podróżnych

Co roku około 500 tys. Polaków wyjeżdża do egzotycznych krajów. Takie wyjazdy wiążą się z odmiennym sposobem żywienia i innym poziomem higieniczno-sanitarnym, a także z obecnością patogenów niewystępujących na terenie naszego kraju.

Według klasycznej definicji, biegunkę podróżnych rozpoznaje się wtedy, gdy chory oddaje w ciągu doby trzy (lub więcej) płynne lub półpłynne stolce i towarzyszy temu co najmniej jeden z następujących objawów: gorączka, nudności, wymioty, bóle brzucha, bolesne parcie na stolec i/lub obecność krwi w kale. Zwykle objawy występują w ciągu pierwszych dwóch tygodni podróży.

Przyczyny
Ryzyko zachorowania w trakcie podróży jest duże i wiąże się nie tylko z możliwością kontaktu z chorobami zakaźnymi i pasożytniczymi, występującymi w danym rejonie świata, ale także z niebezpieczeństwem związanym z samą podróżą oraz z innymi warunkami klimatycznymi. Istotny jest również poziom warunków sanitarno-higienicznych oraz zwyczaje kulturowe lokalnych społeczności. Zachorowaniom sprzyja również stres, zmęczenie oraz przebywanie w dużych skupiskach ludzkich.

Biegunka podróżnych może być wywołana przez liczne drobnoustroje chorobotwórcze, przede wszystkim bakterie, a także wirusy, grzyby i pasożyty. Należy zaznaczyć, że odpowiedzialny za tę chorobę czynnik etiologiczny zależy od rejonu, w którym odbywa się podróż. Za około 80-85 proc. przypadków biegunki podróżnych odpowiedzialne są enterotoksyczne szczepy E. coli, Campylobacter jejuni, Salmonella spp., Shigella spp., Aeromonas hydrophila, Vibrio spp., za 10 proc. – pierwotniaki, np. Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium parvum, natomiast za 5 proc. rotawirusy i norowirusy.

Profilaktyka
Aby ustrzec się przed biegunką podróżnych, należy przestrzegać trzech zasad: higieny osobistej, higieny żywienia oraz profilaktyki przeciwsłonecznej. Higiena osobista to częste mycie rąk wodą z mydłem, zwłaszcza przed jedzeniem, mycie zębów w wodzie przegotowanej lub oryginalnie zamkniętej, używanie jednorazowych ręczników, noszenie bawełnianej bielizny i pełnego obuwia.

Higiena żywienia polega na piciu przegotowanej wody, napojów puszkowanych lub kapslowanych oryginalnie zamkniętych, jedzeniu produktów pakowanych fabrycznie, spożywaniu mięsa, ryb, owoców morza, jarzyn poddanych wcześniejszej obróbce termicznej, unikaniu lodu w kostkach, świeżych warzyw liściastych, a także unikaniu jedzenia surowych owoców, chyba że zostały obrane ze skórki.

Należy również pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej oraz o unikaniu przegrzania organizmu. Trzeba zawsze pamiętać o nakryciu głowy, unikaniu opalania w południe oraz o stosowaniu kremów ochronnych z wysokim filtrem.

Leczenie
Postępowanie w leczeniu biegunki obejmuje: przeciwdziałanie odwodnieniu, zwalczanie choroby odpowiednią dietą, leczenie objawowe oraz empiryczną antybiotykoterapię. Podstawą leczenia zespołów biegunkowych jest jak najwcześniejsze uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych.

Przy niewielkim odwodnieniu wymagane jest doustne podawanie płynów (około 2 l na dobę), np. niegazowanej wody mineralnej, napojów izotonicznych, lub doustnych preparatów elektrolitowych. Przedłużająca się biegunka wymaga podawania płynów dożylnie.

Przez pierwsze trzy dni trwania biegunki nie należy stosować leków hamujących perystaltykę jelit, ponieważ w tym okresie organizm wraz ze stolcem eliminuje czynnik toksyczny. Jako środki profilaktyczne zaleca się probiotyki. Zawarte w nich bakterie, kolonizując przewód pokarmowy, zabezpieczają organizm przed rozwojem patogenów.
Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana. Jednak w szczególnych przypadkach lekarz może zalecić antybiotyki o szerokim spektrum działania. Zalecane leki to: fluorochinolony, co-trimazole, azithromycin. Przy czym fluorochinolony, ze względu na ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych, nie są zalecane przez ekspertów Stowarzyszenia Medycyny Podróży jako leki pierwszego rzutu.

Od 2007 roku w Polsce dostępna jest również rifaksymina. Antybiotyk ten wchłania się z przewodu pokarmowego, uzyskując wysokie stężenie w jelitach, co zapewnia skuteczne działanie przeciwbakteryjne oraz niewielkie ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych.

W większości sytuacji chory turysta jest w stanie samodzielnie prowadzić leczenie (oprócz antybiotykoterapii). Obecnie uważa się, że zastosowanie leków przeciwbakteryjnych łącznie z preparatami hamującymi perystaltykę przewodu pokarmowego najskuteczniej skraca okres dolegliwości.