W trosce o odporność

Latem znaczna część dziennego zapotrzebowania na witaminy dostarczana jest do organizmu z dietą. Dlatego przy wyborze preparatów witaminowych warto zwrócić uwagę, czy uwzględniają one zróżnicowane zapotrzebowanie na suplementację.

Jednym z najczęstszych problemów, z jakimi zwracają się pacjenci do farmaceutów, są nawracające infekcje. Najczęściej występują one w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną. Jednak przypadki przeziębionych pacjentów w czerwcu, lipcu czy sierpniu wcale nie są rzadkością. Duże wahania temperatury, np. podczas wsiadania do klimatyzowanego pojazdu i wysiadania z niego w gorące dni czy też zimny prysznic po długiej kąpieli słonecznej, wystawiają na próbę naszą odporność. W profilaktyce przeziębień czy też stanów zapalnych dróg oddechowych pomocne mogą być różnego rodzaju zestawy witaminowe.

Wybór preparatów
Niedobór lub brak witamin może prowadzić do wystąpienia hipowitaminozy lub awitaminozy. Wówczas niezbędne jest uzupełnienie tych składników, np. poprzez przyjmowanie preparatów witaminowych. W wyborze preparatów witaminowo-mineralnych kierujemy się głównie kompleksowym zestawem składników. Taka suplementacja w niektórych wypadkach może jednak doprowadzić do wystąpienia hiperwitaminozy. Dlatego powinno się wzbogacać dietę preparatami witaminowymi, jednak zachowując umiar i rozsądek. Dotyczy to przede wszystkim preparatów złożonych, które są tak skonstruowane, aby jedna dawka w pełni zaspokajała dzienne zapotrzebowanie każdego człowieka na witaminy. Z tego względu warto polecać pacjentom stosowanie preparatów zawierających odpowiednio zbilansowane ilości składników oraz umożliwiających dostosowanie suplementacji do indywidualnych potrzeb.

O odporność należy dbać przez cały rok, jednak wzmacnianie i ochrona organizmu inaczej powinny wyglądać zimą, a inaczej latem. Suplementacja witamin w okresie letnim powinna uwzględniać to, iż znaczna część dziennego zapotrzebowania na witaminy (choć nie wszystkie) dostarczana jest do organizmu z dietą. Jednak większość preparatów zawiera zestawy witamin w pełnych jednorazowych dawkach dziennych, przez co łatwo można doprowadzić do ich nadmiaru, zwłaszcza przy regularnym stosowaniu. W związku z tym zalecane są te składy, które uwzględniają zróżnicowane zapotrzebowanie na suplementację, ze względu na stosowaną dietę, porę roku czy wiek. Takimi składami wydają się być zbilansowane zestawy składników, uwzględniające podział dawki dziennej na dwie porcje (maksymalnie 2 tabletki dziennie), co umożliwia, w zależności od potrzeb, stosowanie połowy lub pełnego zalecanego dziennego spożycia witamin i minerałów.

Witamina C a odporność
Wśród witamin wpływających na odporność organizmu króluje witamina C, czyli kwas askorbinowy. Pełni ona w organizmie szereg istotnych funkcji. Stymuluje wytwarzanie kolagenu oraz karnityny, bierze udział w syntezie hormonów i transmiterów, zwiększa przyswajalność żelaza niehemowego, usprawnia procesy detoksykacji w organizmie, jest najbardziej aktywnym antyoksydantem w osoczu krwi, redukuje utlenioną witaminę E, przez co wpływa stabilizująco na błony komórkowe oraz wzmaga jej działanie przeciwutleniające, a także wspiera odporność organizmu. Podwyższone stężenia witaminy C w leukocytach oraz szybkie wykorzystywanie jej puli zaobserwowano m.in. w przebiegu infekcji, co sugeruje jej udział w procesach immunologicznych. Badania wskazują na udział kwasu askorbinowego w migracji leukocytów i makrofagów, przebiegu fagocytozy oraz ujawnianiu się nadwrażliwości typu późnego.

W dzisiejszych czasach dość często spotyka się tzw. niedobory biochemiczne witaminy C. Mogą one powodować ogólne osłabienie organizmu, podatność na zmęczenie i infekcje, zmniejszać zdolności adaptacyjne organizmu oraz wydolność fizyczną. Przewlekle występujące niedobory kwasu askorbinowego mogą potęgować zmiany miażdżycowe oraz nowotworowe. Na niedobory witaminy C najbardziej narażone są osoby palące, alkoholicy oraz ludzie w podeszłym wieku, a także przyjmujący niektóre leki (np. aspirynę, barbiturany, sulfonamidy). Zwiększonych dawek witaminy C mogą również potrzebować mieszkańcy dużych miast ze względu na duże stężenia tlenku węgla w powietrzu, a także destrukcyjne działanie metali ciężkich na tę witaminę.

Badania Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie wskazują, że Polacy nie przyjmują z pożywieniem wystarczających dawek witaminy C. Choć jest jej dużo w pożywieniu, to należy ona do najmniej trwałych witamin. Jest bardzo wrażliwa na ogrzewanie, suszenie i inne procesy wykorzystywane podczas obróbki produktów żywnościowych. Mając to na uwadze, warto rozpatrzyć możliwości, jakie dają leki i suplementy diety zawierające w swym składzie witaminę C.

Witamina P
Preparaty witaminowe, opracowane z myślą o podnoszeniu odporności organizmu, często zawierają związki o charakterze flawonoidów, określane niegdyś mianem witaminy P. Najczęściej dodawana jest rutyna (rutozyd) – bioflawonoid działający ochronnie na witaminę C. Rutynie przypisuje się szereg korzystnych działań, w tym działanie antyoksydacyjne, przeciwzakrzepowe, uszczelniające naczynia krwionośne, przeciwzapalne (m.in. pobudza fagocytozę) oraz przeciwdrobnoustrojowe.

Witaminy B
Witaminy z grupy B pełnią bardzo zróżnicowane funkcje w organizmie. Są niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych, wątroby, układu krążenia, układu pokarmowego, a także dla zdrowia skóry i włosów oraz narządu wzroku. Niektóre, jak na przykład witamina B5, mogą również wpływać na odpowiedź immunologiczną organizmu wpływając na syntezę przeciwciał.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Znaczącą rolę w procesach obronnych organizmu odgrywają także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak A i E. Witaminy te uniemożliwiają wniknięcie drobnoustrojów do wnętrza komórek, wzmacniając np. śluzówkę gardła czy nosa. Dowiedziono, że niedobory tych witamin obniżają odporność.

Minerały
Składniki mineralne, poprzez wpływ na budowę i aktywność enzymów zaangażowanych w ochronę organizmu, również wpływają na jego odporność. Jednym z przykładów jest cynk – mikroelement, który wchodzi w skład przede wszystkim mięśni szkieletowych i kości. Jest on nieodzownym składnikiem około 200 enzymów. Niedobory tego pierwiastka obserwuje się przede wszystkim u alkoholików, osób narażonych na przewlekły stres, pacjentów onkologicznych oraz pacjentów z chorobą wrzodową. Podobnie jak w przypadku witaminy C, okazuje się, że nie przyjmujemy wystarczających dawek tego mikroelementu wraz z dietą. Niedobór cynku prowadzi do zaburzeń smaku i węchu, utraty apetytu, łysienia, zmian rumieniowych na skórze, kurzej ślepoty, upośledzenia gojenia się ran, a także zmniejszenia odporności typu komórkowego.

Na odporność organizmu wpływa również miedź. Niedobór tego pierwiastka powoduje obniżenie odporności komórkowej i humoralnej. Podobnie działa selen, który wykazuje właściwości antyoksydacyjne. Jego niedobory wpływają negatywnie na funkcjonowanie układu immunologicznego, zwiększając tym samym podatność organizmu na infekcje wirusowe i bakteryjne.