Skóra w stanie zapalnym

Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą, nawracającą chorobą spowodowaną patologiczną reakcją organizmu na czynniki zewnętrzne. Główne objawy to rumień, wysypka, świąd i łuszczenie się skóry, najczęściej w okolicach twarzy i szyi oraz w zgięciach stawów łokciowych i kolanowych.

Astma alergiczna, alergiczny nieżyt nosa oraz atopowe zapalenie skóry (AZS) tworzą triadę chorób alergicznych. Są to tzw. choroby atopowe, związane z natychmiastowym mechanizmem alergii, w którym odczyn występuje szybko po kontakcie z alergenem, najczęściej po 10-15 minutach.

Chorych przybywa
Atopowe zapalenie skóry jest jednym z najpowszechniejszych schorzeń dermatologicznych. Częstość występowania tej choroby w populacji dziecięcej w Europie ocenia się na 16 proc., w Stanach Zjednoczonych na 18 proc., a w Japonii na ponad 25 proc. Według przeprowadzonych badań zachorowalność na AZS wśród dzieci wzrosła o ponad 30 proc. w ciągu ostatnich 30 lat. Przyczyny to: postępujące zanieczyszczenie środowiska, wzrost ekspozycji na roztocze kurzu domowego, coraz częstsze stosowanie substancji dodatkowych w produktach spożywczych, skrócenie czasu karmienia piersią.

W ponad 60 proc. przypadków choroba ujawnia się w wieku niemowlęcym. U większości pacjentów symptomy zanikają w dzieciństwie lub najpóźniej pod koniec okresu dojrzewania. Tylko niewielki odsetek populacji walczy z AZS do końca życia.

W powstawaniu atopowego zapalenia skóry biorą udział czynniki genetyczne i środowiskowe. Sposób dziedziczenia jest jednak niejasny. Wiadomo tylko, że choroba atopowa u jednego z rodziców zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia AZS u dziecka do 30 proc., a u obydwojga rodziców – nawet do 70 proc. Wśród najbliższych członków rodziny u prawie 60 proc. pacjentów stwierdza się występowanie chorób z kręgu alergii: AZS, pokrzywki atopowej, alergicznego nieżytu nosa lub spojówek, astmy oskrzelowej. Zachorowalność jest największa wśród mieszkańców terenów miejskich uprzemysłowionych krajów zachodnich, w uprzywilejowanych grupach społeczno-ekonomicznych, w rodzinach mniejszych liczebnie.

Suchość i świąd
Zmiany skórne mogą objąć powierzchnię całego ciała, ale najczęściej występują na twarzy, w zgięciach kończyn i na rękach. – W obrazie klinicznym jedną z najważniejszych cech jest suchość skóry, która zwiększa jej nieswoistą nadwrażliwość i podatność na swędzenie. Zmiany mają charakter ognisk stanu zapalnego z grudkami, pęcherzykami, wydrapaniami i strupami. W zależności od wieku pacjenta ich lokalizacja nieco się różni – podkreśla dr Alicja Bujakiewicz-Krześniak, dermatolog alergolog.

U małych dzieci zmiany najczęściej występują na policzkach i owłosionej skórze głowy, a czasem też na tułowiu i kończynach po stronie wyprostnej. Ich przyczyną są głównie alergeny pokarmowe. U starszych dzieci i dorosłych typowymi okolicami występowania zmian są zgięcia łokciowe i podkolanowe, nadgarstki, dłonie, twarz i szyja. Stopień nasilenia jest różny u poszczególnych osób.

W celu postawienia diagnozy konieczny jest szczegółowy wywiad i dokładne badanie stanu skóry pacjenta. Wskazane są testy skórne, biorące pod uwagę alergeny wziewne i pokarmowe, lub oznaczenie poziomu specyficznych przeciwciał we krwi. Jednak ujemne testy skórne nie wykluczają atopowego zapalenia skóry. Prawie w 20 proc. przypadków są one ujemne, mimo występowania objawów choroby. – Dodatkowym czynnikiem, który bardzo pogarsza stan skóry, może być wtórne zakażenie bakteryjne, głównie gronkowcem złocistym – wyjaśnia dr Alicja Bujakiewicz‑Krześniak.

Najważniejsza jest pielęgnacja
Podstawą leczenia, niezależnie od rozwoju choroby, jest właściwa pielęgnacja skóry specjalnymi preparatami nawilżającymi, natłuszczającymi i zmiękczającymi, zwanymi emolientami. Występują one w postaci kremów, maści, balsamów, płynów i olejków do kąpieli, żeli i kostek do mycia.

Bardzo ważne w prawidłowej pielęgnacji skóry nadmiernie suchej jest stosowanie preparatów zawierających dużą ilość substancji lipidowych podobnych do tych obecnych w skórze, a także związków wiążących wodę, głęboko wnikających w skórę. Należy wybierać kosmeceutyki, których receptury opracowano specjalnie z myślą o skórze suchej, bardzo suchej i atopowej. Powinny sprzyjać odbudowywaniu uszkodzonego płaszcza lipidowego, zapewniać prawidłowe uwodnienie warstwy rogowej naskórka, uzupełniać ubytki w lipidach substancji międzykomórkowej oraz ograniczać świąd.

– Emolienty trzeba stosować stale, nie tylko w okresach nasilenia choroby. Osoby, które w dzieciństwie miały objawy AZS i z nich wyrosły, powinny przez całe życie używać emolientów, aby zapobiec nawrotom choroby i przesuszeniu skóry – radzi prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba z Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Należy kąpać się w wodzie z dodatkiem emolientów przez 10-15 minut. Takie kąpiele usuwają ze skóry substancje drażniące i drobnoustroje, zmiękczają ją i pozwalają lepiej przenikać środkom aplikowanym miejscowo. Zmniejszają także świąd i działają relaksująco. Po kąpieli powinno się delikatnie, bez pocierania, osuszyć skórę miękkim, bawełnianym ręcznikiem, a następnie jak najszybciej posmarować skórę odpowiednim emolientem.
Oprócz właściwej pielęgnacji konieczne jest też odpowiednie leczenie zlecone przez dermatologa. W zaostrzeniach choroby często zaleca on maści zawierające sterydy.

Jakość życia
Choroba wywiera duży wpływ na życie dotkniętych nią osób. Może powodować zakłócenia snu spowodowane silnym świądem (potrzeba drapania). Osoby z AZS powinny unikać basenów (chlorowana woda wysusza skórę) oraz nadmiernego wysiłku powodującego pocenie się. Konieczne jest częste smarowanie się preparatami leczniczymi, systematyczne wizyty u lekarza, które nierzadko wymagają zwalniania się z pracy lub szkoły. W skrajnych przypadkach mogą pojawiać się depresje, nerwice, zaburzenia osobowości.

Wraz ze wzrostem poziomu wiedzy na temat AZS lekarze są w stanie lepiej ocenić psychologiczne następstwa choroby. Według badań, ponad 30 proc. pacjentów wykazuje objawy nadmiernej nerwowości. Stres nie jest wprawdzie przyczyną AZS, ale może prowadzić do nasilenia objawów i pogorszenia klinicznego obrazu choroby.
Obawa przed możliwością zakażenia, wywołana widokiem nieestetycznych zmian skórnych, często jest przyczyną odsunięcia się rówieśników czy współpracowników od chorego. Taka postawa, szczególnie dotkliwa dla dzieci w wieku szkolnym cierpiących na AZS, wynika przede wszystkim z niedostatecznej świadomości społecznej i nieznajomości tej choroby.

Chorzy mają pewne ograniczenia co do wyboru zawodu. Nadwrażliwość skóry wyklucza możliwość wykonywania zawodów wymagających częstego kontaktu ze środkami drażniącymi, np. lekarza chirurga, stomatologa, fryzjera.

To może pomóc:

• trafna diagnoza i stała opieka specjalisty
• dobór odpowiednich leków, adekwatnych do stadium nasilenia choroby
• unikanie alergenów i czynników wywołujących zaostrzenia
• usunięcie z mieszkania wykładzin, dywanów, zasłon, starych gazet i bibelotów, które są siedliskiem roztoczy kurzu domowego
• częste odkurzanie mieszkania, najlepiej odkurzaczem wyposażonym w filtry przeciwalergiczne
• unikanie stresu
• prowadzenie uregulowanego, higienicznego trybu życia
• regularne nawilżanie i odżywianie skóry specjalnymi kosmeceutykami
• dobór odpowiedniej odzieży, najlepiej przewiewnej, bawełnianej; tkaniny wełniane i syntetyczne są niewskazane
• używanie łagodnych, przeznaczonych dla alergików, detergentów do prania odzieży i pościeli
• pranie ubrań i pościeli w temperaturze co najmniej 60ºC
• obcinanie paznokci, aby w czasie nasilonego swędzenia dodatkowo nie podrażniać i nie uszkadzać skóry

Najczęstsze objawy AZS:

• suchy, łuszczący się naskórek
• stan zapalny – zaczerwienienie i opuchlizna
• świąd i pieczenie
• sucha i szorstka skóra z licznymi zgrubieniami powstałymi na skutek drapania
• grudki, drobne pęcherzyki, sączące pęcherze, po zaschnięciu których tworzą się strupy
• stan zapalny skóry warg i okolic

#Kosmeceutyki wspomagające leczenie AZS

• Dermokosmetyki z linii Balneum Baby Basic zawierają lipidy, które pełnią funkcję emolientów. Naturalny, oczyszczony olej sojowy jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Hipoalergiczna lanolina wspomaga odbudowę naturalnej bariery ochronnej skóry.
• Krem emolientowy nawilżający Allerco głęboko nawilża skórę, chroni przed powstawaniem podrażnień, zapobiega transepidermalnej utracie wody. W jego recepturze są: metabolit witaminy PP, witamina E, gliceryna i alantoina. Można go stosować bez ograniczeń wiekowych.
• Krem i emulsję Atopiclair można stosować u dzieci już od 6. miesiąca życia, a także u młodzieży oraz dorosłych. Kosmeceutyki te niwelują świąd, zaczerwienienia i ból towarzyszące AZS. Zapewniają też suchej, łuszczącej się skórze właściwe warunki fizjologiczne do gojenia.
• Mydło Balnea, z dodatkiem ekstraktu z rumianku, działa kojąco i regenerująco, oczyszcza, natłuszcza, nawilża, zmiękcza i wygładza naskórek. Zawarta w nim wazelina zapobiega utracie wody i chroni skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
• Krem lipidowy z linii Maxima Dermo-Therapy intensywnie nawilża skórę i łagodzi podrażnienia dzięki zawartości kwasu glicyryzynowego, alantoiny, pantenolu i masła shea.
• Krem Linoderm Omega odbudowuje naturalną barierę hydrolipidową skóry, dzięki czemu rzadziej ulega ona podrażnieniom, mniej swędzi i nie wymaga intensywnego leczenia dermatologicznego.
• Olejek do mycia ciała Oillan zawiera naturalne oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy i rokitnikowy. Wzmacnia funkcje ochronne skóry i łagodzi podrażnienia. Kompleks nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) zmniejsza uczucie swędzenia.
• Balsam Lipikar z wodą termalną z La Roche Posay natłuszcza oraz ogranicza podrażnienia i swędzenie skóry. Można go stosować od pierwszego dnia życia. Zawiera wysokie stężenie niacynamidu oraz masło karite i olej Canova, bogate w kwasy omega-3 i omega-6.
• Cerkobalm to 10% balsam mocznikowy z beta-karotenem, kwasem mlekowym i L-argininą. Natłuszcza i nawilża skórę oraz łagodzi świąd.
• Regenerujące mleczko do ciała Eucerin zawiera 10% stężenie mocznika, dzięki czemu nawilża, wygładza skórę, uzupełnia niedobory naturalnego czynnika nawilżającego i łagodzi uczucie swędzenia.
• Linia Emolium to dwa kremy, żel do mycia i olejek do kąpieli. Zawierają: triglicerydy kwasu kaprynowego i kaprylowego, mocznik, hialuronian sodu, olej makadamia, masło shea, pantenol, olej parafinowy, triglicerydy oleju z kukurydzy, glicerynę, alantoinę, ekstrakt z nasion ogórecznika lekarskiego i fucogel.
• Linia Atoperal to krem do twarzy, emulsja do ciała, żel do mycia ciała i szampon. Kosmeceutyki zabezpieczają skórę przed wysuszeniem, zmniejszają nadmierne złuszczanie naskórka, łagodzą uczucie napięcia skóry, pieczenia i swędzenia.
• Odżywka Nanobase zawiera nanocząsteczki parafiny, które wnikają głęboko, uszczelniając barierę ochronną skóry. Recepturę uzupełniają: wazelina, gliceryna, wosk karnauba, cholesterol, kwasy oleinowy i palmitynowy oraz ceramidy.
• Neurokosmeceutyki Evozema na bazie wody termalnej Evaux z litem łagodzą wpływ stresu na aktywność neuropeptydów (substancja P), odpowiedzialnych za zaostrzenie zmian w AZS. Linię tworzą: płyn w spreju do aplikacji na miejsca objęte wypryskiem, krem, żel do mycia twarzy i ciała, musujące tabletki do kąpieli oraz tabletki pod prysznic.
• Receptury kosmeceutyków Pharmaceris AT zawierają kompleks lipidowy z olejem z nasion limby syberyjskiej, zwanych także orzeszkami cedrowymi. Zapobiegają one wypłukiwaniu naturalnych czynników utrzymujących wilgoć skóry i głęboko ją odżywiają. Linię tworzą: żel myjący, krem do twarzy i balsam do ciała.
• Cetaphil MD to dermoprotektor, który ułatwia wchłanianie leków stosowanych miejscowo. Preparat zawiera olej z orzechów makadamia, bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, które przyspieszają gojenie podrażnionej skóry i głęboko ją nawilżają.