Przewlekła niewydolność żylna

Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) objawia się zmęczeniem nóg, bólami i obrzękami kończyn, „pajączkami żylnymi”, żylakami, zmianami skórnymi, a nawet owrzodzeniami podudzi. W Polsce ponad 42 proc. osób choruje na PNŻ – dolegliwość ta została uznana za chorobę społeczną.

Schorzenie to definiuje się jako utrwalone zaburzenie odpływu krwi żyłami kończyn dolnych, co prowadzi do rozwoju nadciśnienia żylnego, następnie do rozwoju zmian zapalnych, a w konsekwencji do zanikowych zmian skóry i tkanek miękkich kończyny.

PNŻ chorobą krajów rozwiniętych
Przewlekła niewydolność żylna jest chorobą bardzo rozpowszechnioną w krajach rozwiniętych. Występuje ona u 40-60 proc. kobiet i 15-30 proc. mężczyzn. W Europie na choroby żył cierpi 35 proc. ludności czynnej zawodowo, 50 proc. emerytów, co druga kobieta. PNŻ znacznie rzadziej występuje wśród mieszkańców krajów uboższych – u ludności afrykańskiej od 10 do 20 razy rzadziej. W polskim społeczeństwie schorzenie to dotyka 51 proc. kobiet i 38 proc. mężczyzn. Oprócz skutków społecznych istotne są też skutki ekonomiczne. Ocenia się, że PNŻ pochłania 2-3 proc. poniesionych wydatków na ochronę zdrowia.

Anatomia układu żylnego nóg
Żyły kończyn dolnych dzielimy na żyły powierzchowne (dwie główne to żyła odpiszczelowa wielka i żyła odstrzałowa), żyły głębokie i żyły przeszywające (perforatory). Najbardziej interesującym elementem układu żylnego obecnym w każdym naczyniu żylnym – z punktu widzenia omawianego schorzenia – są zastawki żylne. To wewnętrzne dwupłatkowe twory skórne ścianek naczyń pełniące funkcję jednokierunkowych zaworków. Są rozmieszczone jeden za drugim na kształt szczebli drabiny. Gdy krew chce opaść pod wpływem siły ciążenia, zastawki szczelnie zamykają się, zapobiegając cofaniu się krwi.

Istotna jest także rola mięśni nóg, które działają na naczynia żylne jak tłok pompy, co powoduje zmniejszenie zalegania krwi w naczyniach żylnych. W wyniku rytmicznego ruchu i napinania poszczególnych grup mięśniowych, uzyskujemy znaczną poprawę powrotu żylnego krwi do serca.

Jak powstają żylaki?
Kręte i szpetne rozdęcia żylne występujące na żyłach powierzchniowych skóry nóg to żylaki. Powstają w wyniku rozciągnięcia cienkich naczyń pod naporem krwi. Naczynia te nie kurczą się ponownie ze względu na stałe nadciśnienie krwi żylnej. Wywołane jest to trwałym uszkodzeniem zastawek żylnych. Do ich uszkodzenia dochodzi na skutek wrodzonej, mniejszej sprężystości tkanki łącznej w ścianach naczyń. Krew zamiast w kierunku serca płynie w dół nogi i napiera na ścianki żył powierzchniowych, trwale je deformując.

Żylaki mogą także powstawać po przebytej zakrzepicy żył głębokich, jako następstwo niedrożności żył, a przez to przeciążenia żył powierzchniowych.

Diagnostyka
Diagnostyka polega na wykryciu poziomu żył niewydolnych i oceny perforatorów. W tym celu stosuje się m.in.:

1. Próba Perthesa. Zakłada się opaskę uciskową w połowie uda chorego i poleca się chodzenie oraz zginanie kończyny w stawie kolanowym. Zmniejszenie żylaków potwierdza drożność i wydolność żył głębokich na poziomie opaski.
2. Próba Trendelenburga. Uniesioną kończynę po zapadnięciu się opróżnionych żylaków bandażuje się opaską uciskową wysoko na udzie. W pozycji stojącej zwalnia się ucisk. Wypełnienie się szybkie żylaków świadczy o niewydolności zastawki ujścia żyły odpiszczelowej wielkiej.
3. Badanie ultradźwiękowe – badanie dopplerowskie fali ciągłej. Pozwala ono sprawdzić drożność żył i obecność przepływu wstecznego (refleksu) w żyłach powierzchniowych.

Cztery metody leczenia
* Farmakoterapia
Opiera się na podawaniu leków zwiększających napięcie ściany żylnej. Leki te mają także za zadanie przeciwdziałać skutkom zaburzeń w mikrokrążeniu i zastojowi limfatycznemu, które zawsze towarzyszą patologii żylnej. Są to tzw. leki flebotropowe. Oprócz zmniejszenia przepuszczalności mikronaczyń oczekuje się od nich zmniejszenia reakcji zapalnej towarzyszącej zastojom żylnym wywołującym obrzęki.
Wiele z nich to preparaty złożone z kilku substancji o różnych mechanizmach działania. Najczęściej stosowane są efektywne leczniczo roślinne flawonoidy: diosmina i hesperedyna oraz półsyntetyczne pochodne rutyny: trokserutyna, escyna, oligomer procjanidolowy, trybenozyd, polisiarczany polisacharydowe i inne.
Do naturalnych substancji wzmacniających ściany naczyń należą escyna oraz rutynoidy. Escyna występuje w nasionach kasztanowca. Hamuje aktywność enzymu hialuronidazy, który jest odpowiedzialny za rozkład kwasu hialuronowego, głównego spoiwa śródbłonka naczyń. Oprócz tego działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwprzesiękowo. Rutynoidy (rutyna) oraz jej półsyntetyczne pochodne (trokserutyna, etylorutozyd, o-ß-hydroksyetylorutozyd) przeciwdziałają kruchości i pękaniu delikatnych naczyń włosowatych w mikrokrążeniu, a także działają antyagregacyjnie w stosunku do płytek krwi i erytrocytów.
Wspomniane lecznicze bioflawonoidy – diosmina i hesperydyna – są pozyskiwane głównie z owoców cytrusowych. Ich działanie polega także na hamowaniu enzymu hialuronidazy, co daje w efekcie poprawę napięcia ściany naczyń żylnych. Działają także przeciwzapalnie, hamując uwalnianie mediatorów zapalenia.

Ważna dla konstrukcji i szczelności naczyń włosowatych jest witamina C, gdyż ich nieszczelność inicjuje zastoje żylne i zapalenia.

• Kompresoterapia
  Polega na stosowaniu ucisku na naczynie żylne, a więc zmniejszeniu jego średnicy, co ułatwia powrót żylny oraz zapobiega dalszej deformacji naczyń. Zastosowanie w tej metodzie mają różnego typu bandaże, pończochy i rajstopy uciskowe.
• Skleroterapia
  Jest to likwidacja żylaków poprzez śródnaczyniowe wstrzyknięcia chemicznych środków obkurczających, co wywołuje ich zarośnięcie.
• Leczenie chirurgiczne
  Sprowadza się do usunięcia żylakowato zmienionych naczyń. Jest to metoda leczenia żylaków żyły odpiszczelowej i odstrzałowej. Zabiegi te wykonuje się najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Warto jednak pamiętać, że żyła odpiszczelowa jest najczęściej stosowanym materiałem do by-passów na sercu.

Profilaktyka
Zamiast leczyć rozwinięte żylaki, znacznie prościej jest im zapobiegać. Dlatego warto zadbać o właściwą
profilaktykę, a w razie stwierdzenia zmian, udać się do lekarza, zanim dojdzie do pełnego rozwoju choroby.

Przestrzegając zasad profilaktyki, chory z niewydolnością układu żylnego może w znaczący sposób zwolnić postęp choroby.

Podstawowe działania profilaktyczne:

• unikanie długiego stania lub siedzenia; w czasie pracy stojącej zaleca się kilkuminutowe spacery, zaś w czasie pracy siedzącej należy często poruszać stopami, robić przysiady, wstawać;
• przy każdej nadarzającej się okazji należy położyć nogi powyżej poziomu, na którym siedzimy lub leżymy;
• unikanie wysokiej temperatury (gorące kąpiele, sauna, opalanie);
• zapobieganie nadwadze, gdyż zwiększa ona zastój krwi w żyłach;
• stosowanie stopniowanej kompresoterapii – specjalne opaski elastyczne, bandaże, rajstopy, szczególnie w trakcie ciąży.

Nogi niosą nas przez świat i przez całe życie. Zwykle nie zdajemy sobie sprawy, ile codziennie pokonujemy kilometrów. Piękne, zgrabne, smukłe czy umięśnione są obiektem podziwu, kojarzone ze zdrową sylwetką. Zwykle mówiąc o osobie w wieku podeszłym, mamy na myśli starca idącego powolnym schorowanym krokiem. Trudno jest nam czasem zrozumieć, że nie zmarszczki powodują, iż w późniejszym wieku trudno będzie nam funkcjonować, lecz właśnie nogi, o które wcześniej odpowiednio nie zadbaliśmy. Zatroszczmy się więc o nie, zanim będzie za późno.

#Przyczyny PNŻ

• predyspozycje dziedziczne
• częste i długie przebywanie w pozycji stojącej (farmaceuta!) lub siedzącej (podróże)
• nadwaga, płaskostopie, wady postawy
• wpływ układu hormonalnego na naczynia żylne (ciąża, okres przekwitania)
• przeszkody w powrocie żylnym (włókniaki)
• czynniki zewnątrzpochodne (urazy ciała, wysiłek fizyczny, wpływ gorąca)

Bibliografia dostępna u autora