Profilaktyka mniej kosztuje

Z dr n. med. Elżbietą Puacz, wiceprezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych, rozmawia Danuta Kryska.

Badania laboratoryjne stanowią dla lekarza łatwo dostępne źródło informacji medycznej o stanie zdrowia pacjenta. Czy w polskim systemie ochrony zdrowia rola medycznej diagnostyki laboratoryjnej jest prawidłowo postrzegana, doceniania i wykorzystywana?

Badanie laboratoryjne jest nie tylko najprostszym, ale także najtańszym źródłem informacji medycznej. Zawiera ono nawet 70 proc. informacji o stanie klinicznym pacjenta i może pomóc wykryć chorobę już w fazie komórkowej i subkomórkowej. Wynik badania laboratoryjnego nie tylko jednoznacznie opisuje stan zdrowia pacjenta w zakresie badanej cechy, ale także jest łatwą do gromadzenia i przetwarzania w komputerowych bazach danych informacją. Dzięki temu, bazy wyników badań laboratoryjnych są podstawowym narzędziem w programach oceny występowania czynników ryzyka choroby i częstości występowania różnych jednostek chorobowych.

Zatem badania laboratoryjne to nie tylko diagnostyka i monitorowanie leczenia pacjentów, ale też podstawa oceny stanu zdrowotnego społeczeństwa i zagrożeń zdrowotnych. Analiza danych laboratoryjnych umożliwia dostrzeżenie podatności na choroby. Pozwala także organizatorom systemu opieki medycznej na racjonalną ocenę potrzeb określonych sposobów profilaktyki i leczenia.

Czy dane do analiz otrzymywane są ze specjalnych programów badawczych organizowanych społecznie, np. „Uwaga nerki!”, czy spływają od lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej bądź z laboratoriów medycznych?

Widać tu brak korelacji założeń z rzeczywistością, i racjonalnego myślenia. Należy zadać sobie pytanie: jaka jest współczesna doktryna ochrony zdrowia? Czy mamy paradygmat profilaktyczny i prewencyjny, czy naprawczy? Wszyscy wiemy, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Tu rodzi się kolejne pytanie: jakie mamy procedury zapobiegania i profilaktyki, a jakie leczenia? Ile wydajemy na leki służące terapii, a ile na badania profilaktyczne? I jak kontrolujemy wykonywanie tych badań? Łatwo na to odpowiedzieć, przeglądając roczne zestawienia kosztów poniesionych przez NFZ. Niestety, w Polsce wzrastają koszty ponoszone na farmakoterapię.

Społeczeństwu polskiemu potrzebne jest stworzenie nowoczesnego systemu ochrony zdrowia. Niezbędne są metody nowoczesnego leczenia, które powinny się opierać nie tylko na łatwiejszym dostępie pacjenta do leków likwidujących objawy. Nowoczesna medycyna powinna być obecna już w profilaktyce zdrowotnej.

Podstawowym filarem prawidłowej diagnozy i terapii jest oparcie ich na dobrej, wiarygodnej diagnostyce medycznej, w tym laboratoryjnej. Stanowi ona nie tylko fragment potrzebny do wywiadu lekarskiego i obserwacji, lecz także podstawę leczenia, i jest jedyną wiarygodną metodą naukową. To odejście w praktykach leczniczych od systemu, w którym tylko lekarz decyduje o tym, czy włączyć niezbędne do diagnozowania i monitorowania terapii elementy. Zmiana ta przyniesie pozytywne skutki nie tylko w sferze zdrowia społeczeństwa, ale przede wszystkim oszczędności w finansowaniu sposobów leczenia.

Czyli w Polsce istnieje w tej sferze całkowita dowolność?

Niestety, tak. Nie ma żadnego nadzoru publicznego nad liczbą i rodzajem zlecanych badań profilaktycznych. Nie istnieje u nas system bezpośredniego kontraktowania świadczeń z zakresu diagnostyki laboratoryjnej z NFZ. Badania laboratoryjne włączone są w procedury lekarskie, jednakże nikt nie sprawdza lekarza, czy badania laboratoryjne były zlecane i w jakim zakresie.

Dostęp do świadczeń z zakresu diagnostyki laboratoryjnej jest u nas ograniczony. Zdarza się, że pacjenci samodzielnie zgłaszają się z prośbą o odpłatne wykonanie badań, gdyż lekarz nie chciał wypisać im skierowania. Bywa też, że niektórzy lekarze na kartce wypisują, jakie badania należy wykonać odpłatnie. Bulwersuje fakt, że badania te należą do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, czyli lekarz w kontrakcie z NFZ otrzymał na ich wykonanie fundusze. Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych wielokrotnie informowała o tym fakcie Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia. Niestety – nasze głosy nie zostały usłyszane lub zostały zignorowane.

Gdzie, jako pacjenci, możemy dowiedzieć się, jakie badania laboratoryjne przysługują nam bezpłatnie w ramach wizyty lekarskiej?

W części IV załącznika I Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, jest wykaz badań diagnostycznych, na które lekarz podpisujący kontrakt z NFZ otrzymuje finanse. Zlecanie pacjentowi wykonania ich odpłatnie, w opinii Ministerstwa Zdrowia i NFZ, jest niezgodne z prawem i karalne. Pacjenci jednak nie informują o tych incydentach NFZ. Dlatego podnoszenie świadomości pacjentów i wspólne działanie samorządów, fundacji i społeczeństwa – mające na celu zmianę programu polityki zdrowotnej – jest jedyną drogą wiodącą do poprawy sytuacji zdrowotnej Polaków. Wzrost prewencji spowoduje zmniejszenie konieczności finansowania medycyny naprawczej.

#Te badania możesz wykonać bezpłatnie w ramach NZF

Badania hematologiczne:

• morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym
• płytki krwi
• retikulocyty
• odczyn opadania krwinek czerwonych (OB)
• poziom glikozylacji hemoglobiny (HbA1c)

Badania biochemiczne i immunochemiczne w surowicy krwi:

• sód
• potas
• wapń całkowity
• żelazo
• stężenie transferyny
• mocznik
• kreatynina
• glukoza
• test obciążenia glukozą
• białko całkowite
• proteinogram
• albumina
• białko C-reaktywne (CRP)
• kwas moczowy
• cholesterol całkowity
• cholesterol-HDL
• cholesterol-LDL
• triglicerydy (TG)
• bilirubina całkowita
• bilirubina bezpośrednia
• fosfataza alkaliczna (ALP)
• aminotransferaza asparaginianowa (AST)
• aminotransferaza alaninowa (ALT)
• gammaglutamylotranspeptydaza (GGT)
• amylaza
• kinaza kreatynowa (CK)
• fosfataza kwaśna całkowita (ACP)
• czynnik reumatoidalny (RF)
• miano antystreptolizyn O (ASO)
• hormon tyreotropowy (TSH)
• antygen HBs-AgHBs
• VDRL

Badania moczu:

• ogólne badanie moczu z oceną mikroskopową osadu
• ilościowe oznaczanie białka
• ilościowe oznaczanie glukozy
• ilościowe oznaczanie wapnia
• ilościowe oznaczanie amylazy

Bdania kału:

• badanie ogólne
• pasożyty
• krew utajona – metodą immunochemiczną

Badania układu krzepnięcia:

• wskaźnik protrombinowy (INR)
• czas kaolinowo-kefalinowy (APTT)
• fibrynogen

Badania mikrobiologiczne:

• posiew moczu z antybiogramem
• posiew wymazu z gardła
• ogólny posiew kału w kierunku pałeczek Salmonella; Shigella

Badanie EKG w spoczynku

Badanie USG jamy brzusznej

Zdjęcia radiologiczne:

• zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej
• zdjęcia kostne – w przypadku kręgosłupa; kończyn i miednicy w projekcji AP i bocznej
• zdjęcie czaszki i zatok w projekcji AP i bocznej
• zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej