Usta, gdy wyglądają pięknie i zdrowo, mogą być prawdziwą ozdobą twarzy. Zmiany w ich obrębie mogą świadczyć m.in. o zakażeniu grzybami, alergii. Proste zabiegi pielęgnacyjne, właściwa higiena jamy ustnej oraz zróżnicowana dieta mogą zapewnić ustom wystarczającą ochronę przed niekorzystnymi zmianami.
W czasie zimy człowiek jest narażony na działanie niskich temperatur na dworze oraz gorącego i suchego powietrza w mieszkaniu. Nie są to korzystne warunki dla cery, włosów czy ust. Zwłaszcza te ostatnie są bardzo wrażliwe na zmiany pogody, ponieważ skóra warg jest kilkakrotnie cieńsza niż skóra na reszcie twarzy. Ponadto nie występują tutaj gruczoły łojowe produkujące sebum (łój). Sebum tworzy na powierzchni skóry cienką warstwę emulsji olejowo-wodnej i w ten sposób chroni ją między innymi przed działaniem czynników chemicznych czy drobnoustrojów. Ponadto natłuszcza skórę, dzięki czemu przeciwdziała jej wysychaniu i pękaniu.
Spierzchnięte i pękające usta
Bardzo poważnym błędem, znacznie pogarszającym ogólny stan warg, jest oblizywanie ich na wietrze lub mrozie. Aby zapobiec wysychaniu i pękaniu ust, należy przede wszystkim pamiętać o codziennym używaniu pomadki ochronnej lub balsamów silnie natłuszczających. Polecane są na przykład produkty z wyciągiem z aloesu, który przyspiesza regenerację tkanek i zmniejsza stan zapalny, lub z woskiem pszczelim działającym ochronnie i natłuszczająco. W przypadku bardzo spierzchniętych warg warto zastosować sprawdzone sposoby, takie jak smarowanie miodem, wazeliną białą lub kremem natłuszczającym.
Cienką warstwę miodu należy nałożyć na wargi na około piętnaście minut. Miód dzięki właściwościom bakteriobójczym (wynikającym z obecności enzymów pochodzących od pszczół, np. oksydazy glukozy, lizozymu), regenerującym i przeciwzapalnym przyspiesza gojenie ran. Kurację miodem należy stosować kilka razy dziennie.
Usta można smarować również wazeliną białą. Jest ona stosowana w przemyśle farmaceutycznym do wyrobu maści jako podłoże lipofilowe bezwodne. Substancja ta praktycznie nie wchłania się z powierzchni skóry, dzięki czemu jest dobrym środkiem pokrywającym i poślizgowym. Tworzy na powierzchni warg nieprzepuszczalny film okluzyjny, który chroni je przed utratą wilgoci i działaniem czynników zewnętrznych.
Powstawanie zajadów
Zajady, zwane fachowo kandydozą kątów ust, to nic innego jak źle gojące się zmiany w kątach ust, w których tworzą się nadżerki. Zajady są zazwyczaj obustronne. Nieleczone mogą się długo utrzymywać. Główną przyczyną tej dolegliwości są zakażenia drożdżakami (głównie Candida albicans i Pityrosporum furfur), które mogą powodować dodatkowo kandydozy błon śluzowych jamy ustnej, wałów i płytek paznokciowych oraz łupież pstry. Grzyby te wchodzą w skład flory saprofitycznej błon śluzowych i skóry.
Do zmian chorobowych dochodzi pod wpływem pewnych czynników usposabiających, takich jak: drażnienie przez nieprawidłowo dobrane lub źle oczyszczane protezy, brak starannej higieny jamy ustnej, niedobór witamin grupy B, głównie B2 lub cukrzyca.
Z powodu niedoboru witaminy B2 (ryboflawiny) może również pojawić się stan zapalny języka oraz zmęczenie. W Polsce dość rzadko występują ciężkie przypadki awitaminozy spowodowanej niedoborem tej witaminy. Jej niewielkie ilości występują w wielu produktach, na przykład w mleku i jego przetworach, ciemnym pieczywie, mięsie, rybach, fasoli i drożdżach. W momencie pojawienia się kandydozy kątów ust na pewno warto zwiększyć ich podaż.
Leczenie zajadów
Zajady nie tylko swędzą i bolą, ale także często krwawią, co grozi przewlekłą infekcją warg lub jamy ustnej. Z tego powodu konieczne jest ich leczenie. Głównie polega ono na włączeniu do diety preparatów wielowitaminowych, zawierających przede wszystkim ryboflawinę. Miejscowo można też stosować dostępne bez recepty maści przyspieszające regenerację naskórka, na przykład maść tranową lub z witaminą A, Linomag, Bepanthen, Solcoseryl.
Linomag zawiera wielonienasycone, egzogenne kwasy tłuszczowe wpływające na metabolizm lipidów. Są one niezbędne do utrzymania prawidłowego stanu skóry. Preparat jest dostępny w formie maści lub kremu. Z kolei substancją czynną Bepanthenu jest dekspantenol, który jest metabolizowany do kwasu pantotenowego (witamina B6) niezbędnego do utrzymania właściwego funkcjonowania nabłonka i skóry. Preparat działa łagodząco, przeciwzapalnie i przyspiesza gojenie ran. Jest dostępny w postaci maści, kremu lub płynu do stosowania na skórę. W preparacie Solcoseryl znajduje się bezbiałkowy wyciąg z krwi cielęcej, który dzięki aktywacji transportu tlenu i składników odżywczych do komórki wzmaga regenerację komórek, a ponadto ułatwia ich przyswajanie. W maści tranowej znajdują się nienasycone kwasy tłuszczowe oraz witamina A (retinol), niezbędna do prawidłowego funkcjonowania skóry. Retinol łagodzi stany zapalne i zwiększa odporność na zakażenia chorobowo zmienionego naskórka. Jeśli zajady utrzymują się mimo leczenia, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.
A może alergia?
Alergiczne (kontaktowe) zapalenie czerwieni warg jest najczęściej spowodowane uczuleniem na substancje zawarte w pastach do zębów, płynach dezynfekcyjnych lub szminkach. Na początku pojawiają się grudki wysiękowe i pęcherzyki, którym towarzyszy świąd. Stan zapalny może być mniej lub bardziej nasilony. Choroba ma przebieg przewlekły i nawracający. Leczenie polega głównie na stosowaniu dostępnych na receptę kremów i maści kortykosteroidowych z dodatkiem antybiotyków lub innych środków przeciwzakaźnych, na przykład maść lub krem betametazonowy – Betnovate C (z dodatkiem kliokwinolu o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych) lub Betnovate N z neomycyną działającą bakteriobójczo wobec wielu bakterii powodujących zakażenia skóry.
Ważne, aby tak silnie działające przeciwzapalnie preparaty kortykosteroidowe nie były stosowane zbyt długo, gdyż mogą powodować między innymi zanikowe zmiany skóry lub zaostrzenie objawów klinicznych. Przy znacznej poprawie lub ustąpieniu objawów zastępuje się je preparatami kortykosteroidowymi o słabszym działaniu.