Krople do oczu w produkcji aptecznej


Nowoczesne metody leczenia i nowe technologie nie wyparły aptecznej produkcji leków ocznych. Rośnie liczba aptek, które wykonują takie leki. Niektóre z tych placówek uznawane są przez pacjentów za „apteki leków ocznych”.

Stosowanie leków bezpośrednio do oka pozwala na osiągnięcie takich stężeń substancji czynnych w miejscu podania, które nie są osiągalne przez podanie ogólne. Leki podawane do oka muszą spełniać szereg surowych wymogów, dotyczących jałowości, izotonii, izohydrii oraz odpowiedniej lepkości i napięcia powierzchniowego. Leki oczne nie mogą zawierać żadnych zanieczyszczeń mechanicznych.

Metody wyjaławiania
Największym wyzwaniem w procesie produkcji leków ocznych jest utrzymanie jałowości preparatów. W celu pozbycia się drobnoustrojów można posłużyć się różnymi metodami wyjaławiania: opalaniem i spalaniem, gorącym suchym powietrzem, pasteryzacją, tyndalizacją, ogrzewaniem z dodatkiem środków przeciwbakteryjnych, gotowaniem w wodzie, wyjaławianiem nasyconą parą wodną pod zwiększonym ciśnieniem, przez sączenie, za pomocą promieniowania lub za pomocą roztworów środków chemicznych czy gazów.

W swojej praktyce aptekarskiej (pragnę tu zaznaczyć, że od momentu rozpoczęcia stażu pracuję w aptekach prowadzących recepturę oczną) spotkałem się z kilkoma metodami wyjaławiania. Poniżej przedstawiam te z nich, które są najczęściej stosowane w recepturze leków ocznych.

  • Gorące suche powietrze
    Proces prowadzony jest w sterylizatorach powietrznych, potocznie nazywanych suszarkami, które stosuje się do wyjaławiania naczyń szklanych, porcelanowych i przedmiotów metalowych oraz niektórych substancji recepturowych. Czas sterylizacji jest uzależniony od wysokości zastosowanej temperatury (patrz tabela „Czas sterylizacji leków do oczu”). Uwaga: naliczanie czasu sterylizacji zaczyna się od momentu osiągnięcia pożądanej temperatury.

  • Wyjaławianie nasyconą parą wodną pod zwiększonym ciśnieniem
    Istnieje wiele aparatów umożliwiających korzystanie z tej metody. W praktyce aptecznej wystarczy szybkowar, choć w jednej z aptek spotkałem się jeszcze z autoklawem. Wraz z rozwojem techniki pojawiają się urządzenia do sterylizacji nasyconą parą wodną pod zwiększonym ciśnieniem, które działają na zasadzie szybkowaru. Ich stosowanie staje się coraz bardziej powszechne.

Ta metoda jest uznawana za najskuteczniejszą, ponieważ dzięki temu procesowi giną nie tylko formy wegetatywne, lecz także formy przetrwalnikowe drobnoustrojów. Jej zaletą jest to, że można wyjaławiać roztwory wodne, np. 3% roztwór kwasu bornego. Jednak w przypadku tego roztworu polecam filtrowanie przez filtry membranowe, ponieważ jest to szybszy i prostszy sposób wyjaławiania. Gotowy roztwór 3% kwasu bornego przesącza się do jałowej butelki, otrzymując bezpośrednio jałowy roztwór, bez potrzeby wstępnego oczyszczenia z zanieczyszczeń mechanicznych.

  • Wyjaławianie przez sączenie
    Wyjaławianie przez sączenie jest stosowane do roztworów, które zawierają substancje rozkładające się pod wpływem temperatury. Metoda polega na usunięciu drobnoustrojów z roztworów poprzez przepuszczenie płynu przez sączek o średnicy porów 0,2-0,45 µm. Sączki mogą być z nieglazurowanej porcelany, z ziemi okrzemkowej, azbestowe, ze szkła spiekanego lub membranowe.

W praktyce aptecznej stosuje się sączki membranowe, które są produkowane z tworzyw sztucznych i nie wchodzą w reakcje chemiczne z rozpuszalnikami i substancjami leczniczymi stosowanymi do produkcji leków ocznych. Można je sterylizować w autoklawie, a nawet suchym gorącym powietrzem. Istotne jest to, że nie zmieniają pH sączonego roztworu.

Obecnie w sprzedaży są dostępne zestawy jałowe jednorazowego użytku, które zawierają sączek membranowy z obudową, przystosowany do zakładania na strzykawki.

Aseptyczne miejsce produkcji
Warunkiem niezbędnym do produkcji kropli ocznych są aseptyczne miejsca produkcji leku, np. szafki Hansena, loże z laminarnym nawiewem jałowego powietrza lub boksy.

Szafki Hansena są obecnie bardzo rzadko spotykane w aptekach, ze względu na skomplikowaną procedurę ich używania. Pracę w szafkach można wykonywać nie dłużej niż godzinę, a następnie trzeba je naświetlać w celu eliminacji drobnoustrojów. Boksy są z kolei zbyt kosztowne jak na finanse aptek ogólnodostępnych.

Loże laminarne
Najbardziej rozpowszechnione w aptekach są loże z laminarnym nawiewem jałowego powietrza. W aptekach wytwarzających leki do oczu znajdują się różnego typu loże laminarne – począwszy od tych leciwych, zajmujących sporą powierzchnię zaplecza, po te najnowocześniejsze, które
są bardzo poręczne ze względu na mniejsze gabaryty.

Bez względu na rodzaj i model loże z laminarnym nawiewem powietrza trzeba konserwować po określonym czasie eksploatacji po to, by zachować odpowiednie parametry powietrza.

Dostępne są dwa rodzaje takich loży – pionowa, w której filtr Hepa jest zamontowany w suficie, i pozioma, w której filtr jest umieszczony w tylnej ścianie. W obu przypadkach powietrze jest tłoczone przez kompresor z odpowiednią prędkością jednostajnym strumieniem bez zawirowań. Taki filtr zapewnia 99,95 proc. jałowego powietrza. Przed przystąpieniem do pracy trzeba uruchomić nawiew na 15 minut. Należy też zdezynfekować stół i ściany loży, a także ręce. Należy oczywiście pracować w jałowym fartuchu.

Wyjaławianie roztworów
Po zakończeniu procesu przygotowawczego można przystąpić do produkcji kropli ocznych. Farmakopea Polska opisuje trzy metody wyjaławiania tych roztworów. Najpowszechniej stosowana jest metoda polegająca na sączeniu w warunkach aseptycznych roztworu, przygotowanego zgodnie z przepisami, co do rozpuszczalności i izotonii, przez sączki membranowe (sączenie wyjaławiające) do jałowych butelek zamykanych jałową nakrętką. Obecnie w sprzedaży znajdują się jałowe buteleczki do kropli ocznych wraz z pakowanymi pojedynczo zakraplaczami.

Substancje
Farmakopea Polska opisuje szereg substancji, z których można wykonać krople do oczu, jednak metody przemysłowe wyparły wiele z nich z produkcji aptecznej.

Obecnie w recepturze aptecznej recepty na roztwory i krople oczne zawierają najczęściej: Acidum boricum, Argentum nitricum, Atropinum sulfuricum, Chloramphenicolum, Homatropinum hydrobromicum, Kalium iodatum, Natrium bicarbonicum, Neomycinum sulfuricum, Pilocarpinum hyrochloricum, Scopolaminum hydrochloricum.

Przechowywanie
Ogólnie przyjmuje się, że roztwory i krople do oczu można przechowywać przez miesiąc od daty produkcji w chłodnym i zaciemnionym miejscu. Po otwarciu – jeśli dane preparaty zawierają konserwanty – można je stosować przez 10 dni. Te bez konserwantów powinny być zużyte w ciągu 24 godzin od momentu otwarcia.

Szczególnym przypadkiem (w kwestii terminu ważności) są leki zawierające antybiotyki. Ze względu na ich krótką trwałość należy je przechowywać w temperaturze +50C. Farmakopea przewiduje różne terminy ważności zależnie od zawartego w leku antybiotyku, np. dla detreomycyny 6 tygodni od momentu produkcji, zaś dla neomycyny tylko 14 dni. Należy przypominać o tym pacjentom i informować ich o możliwych konsekwencjach zastosowania przeterminowanych kropli do oczu.

Konserwanty
W celu przedłużenia trwałości leków dodaje się do nich konserwanty, które łączy się w zestawy (wg Farmakopei Polskiej), np. bromek benzalkoniowy z octanem chlorheksydyny, bromek benzalkoniowy z alkoholem β-fenyloetylowym czy boran fenylortęciowy z alkoholem β-fenyloetylowym.

Z praktyki wynika, że dodawanie środków konserwujących do kropli ocznych powoduje u pacjentów pieczenie oka, co jest przyczyną częstych reklamacji. Większość lekarzy zaleca wykonywanie leków ocznych bez konserwantów, dlatego niektóre apteki wprowadziły podział 10 ml kropli do oczu (standardowe 1 opakowanie) na 10 opakowań po 1 ml. W ten sposób eliminuje się konieczność dodawania konserwantów i zapewnia jałowość leku w czasie kuracji.

Zagadnienia dotyczące izotonii, izohydrii, lepkości i napięcia powierzchniowego są zbyt obszerne, żeby omówić je w tym artykule, dlatego w tej kwestii odsyłam Państwa do opracowań specjalistycznych.

Opakowania
Należy jeszcze zwrócić uwagę na jałowość opakowań do leków ocznych. Zawartość opakowania wydawanego z apteki jest jałowa, jednak to od pacjenta w dużej mierze zależy „zachowanie jałowości” w czasie stosowania. Opakowanie, czyli najczęściej buteleczka z ciemnego szkła zaopatrzona w nakrętkę z zakraplaczem, powinno być odpowiednio otwarte, tzn. zabezpieczenie zakraplacza powinno być odcięte wyjałowionym ostrzem (przetartym spirytusem 70%), a pierwsza kropla płynu powinna być odrzucona.

tekst:
dr n. farm. Nicolas Obeid
mgr farm. Małgorzata Potocka

4.9/5 - (124 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH