Zespół czerwonego oka

Najczęstszą przyczyną wizyt u okulisty jest tzw. „czerwone oko”. Termin ten obejmuje wiele różnych schorzeń zapalnych lub infekcyjnych, zarówno banalnych, jak i poważnych, mogących doprowadzić do utraty widzenia.

Zapalenie spojówek jest jednym z takich schorzeń. Pod tym pojęciem kryje się szereg jednostek chorobowych o różnej etiologii. Zapalenie może być ostre lub przewlekłe. Często rozpoczyna się w jednym oku, a po kilku dniach obejmuje także drugie; dotyczy to głównie zapaleń infekcyjnych wywołanych przez bakterie lub wirusy.

Bakteryjne zapalenie

Proste bakteryjne zapalenie spojówek jest bardzo rozpowszechnione. Często ustępuje samoistnie po kilkunastu dniach. Zwykle pojawia się zaczerwienienie spojówek, uczucie piasku pod powiekami, pieczenie, wydzielina ropna, czasami dołącza się obrzęk powiek. Gdy dojdzie do zajęcia rogówki, występuje światłowstręt. W leczeniu stosuje się krople antybiotykowe o szerokim spektrum działania, czasami antybiotyki w maści na noc.

Przewlekłe bakteryjne zapalenie charakteryzuje się występowaniem „czerwonych obwódek” wokół oczu, wypadaniem rzęs i przekrwieniem spojówek. Należy przede wszystkim zadbać o higienę brzegów powiek (ciepłe okłady i masaż z użyciem delikatnego szamponu) oraz stosować antybiotyki w maści.

Wirusowe zapalenie
Wirusowe zapalenie spojówek odznacza się ich ostrym przekrwieniem, wodnistą wydzieliną, niekiedy punkcikowatymi wylewami podspojówkowymi oraz obrzękiem powiek. Czasem towarzyszy mu zapalenie górnych dróg oddechowych. Leczenie polega na stosowaniu zimnych kompresów i sztucznych łez. W przypadku nasilenia dolegliwości można podawać krople obkurczające naczynia, a także miejscowo sterydy.

Brak lub zła jakość łez

Coraz częściej pacjenci skarżą się na dolegliwości ze strony oczu związane z niedoborem lub złą jakością łez. Objaw ten jest niezwykle dokuczliwy, zwłaszcza gdy towarzyszy mu pogorszenie ostrości wzroku związane z wysychaniem rogówki. Przyczyną tej dolegliwości mogą być: zaburzenia wydzielania warstwy wodnistej, dysfunkcja gruczołów Meiboma, zaburzenia hormonalne (m.in. stosowanie pigułek antykoncepcyjnych), czynniki środowiskowe (klimatyzacja, praca przed komputerem, palenie papierosów, stosowanie niektórych leków), nieprawidłowe i zbyt rzadkie mruganie, zapalenie brzegów powiek, alergie, trądzik różowaty, kosmetyki itp.

Pacjenci z tego typu dolegliwościami niepotrzebnie leczeni są stosowanymi miejscowo antybiotykami lub nawet sterydami. W wielu przypadkach wystarczyłoby zastosowanie się do kilku zaleceń (np. używanie nawilżaczy powietrza, okularów ochronnych, picie większej ilości napojów) oraz używanie substytutów łez, aby dolegliwości radykalnie się zmniejszyły lub całkowicie ustąpiły.

W cięższych przypadkach, gdy dolegliwości związane są np. z zapaleniem brzegów powiek, konieczne jest stosowanie ciepłych okładów i masażu ich brzegów, a w przypadkach drastycznego braku łez stosowane bywają zabiegi zmniejszające odpływ łez (czasowa lub stała blokada punktów łzowych).

Ciała obce
Nieprzyjemne dolegliwości dają także ciała obce znajdujące się w worku spojówkowym. Mogą być one wbite lub tylko przylegające do rogówki, spojówki gałki ocznej lub spojówki tarczkowej powiek. W przypadku ciała obcego w oku należy intensywnie wypłukać worek spojówkowy lub usunąć je mechanicznie. Jeżeli ciało obce jest wbite w oko, konieczna jest wizyta u okulisty.

Objawy sugerujące obecność ciała obcego nie zawsze związane są z jego rzeczywistą obecnością w worku spojówkowym. Podobne objawy daje także zapalenie rogówki, nadtwardówki, spojówki lub błony naczyniowej, a także urazy lub obecność złogów pod spojówką.
Odczyny alergiczne

Zaczerwienienie oczu, wydzielina śluzowo-wodnista, swędzenie oczu, łagodny obrzęk spojówki gałkowej i rozlana reakcja brodawkowa to reakcje charakterystyczne głównie dla alergicznego, sezonowego zapalenia spojówek (w przebiegu gorączki siennej) wywołanego reakcją na alergeny lotne (zarodniki pleśni, pyłki kwiatów i traw, włosy, wełnę i sierść zwierząt). Jest to I typ nadwrażliwości, w którego powstaniu biorą udział przeciwciała IgE związane z błoną komórek tucznych spojówki. Związanie antygenu z przeciwciałami powoduje uwolnienie mediatorów zapalenia (m.in. histaminy), które odpowiedzialne są za powstanie objawów klinicznych.

Ostre, alergiczne zapalenie spojówek jest reakcją typu pokrzywki i związane jest z dużą ilością alergenu dostającego się do worka spojówkowego. Występuje u małych dzieci bawiących się w trawie lub ze zwierzętami, ale może być także wywoływane przez kurz domowy. Objawia się ostrym i znaczącym obrzękiem spojówki. Najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu kilku godzin i nie wymaga leczenia, co niekiedy trudno wytłumaczyć zestresowanym rodzicom.

Wiosenne zapalenie rogówki i spojówek

Inną formą zapalenia alergicznego – także związanego z IgE – jest wiosenne zapalenie rogówki i spojówek. Dotyka ono dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 25 lat. U chorych zwykle występuje choroba atopowa oraz związane z nią: astma i wyprysk alergiczny. Schorzenie to charakteryzuje się nasilonym swędzeniem, łzawieniem, pieczeniem, uczuciem ciała obcego i światłowstrętem. Pojawia się obfita wydzielina śluzowa i opadnięcie powiek. Choć dolegliwość ta może trwać cały rok, to zazwyczaj objawy te zaostrzają się na wiosnę i w lecie.

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek może występować w przebiegu wiosennego zapalenia, ale najczęściej związane jest ze stosowaniem miękkich soczewek kontaktowych. Gromadzące się na ich powierzchni osady białkowe działają jak czynnik alergizujący i powodują powstawanie zmian o charakterze grudek, a następnie brodawek.
Towarzyszy temu swędzenie oczu, wydzielina śluzowo-wodnista, nadmierna ruchomość soczewek oraz obniżenie ostrości wzroku.

W leczeniu alergicznych schorzeń oczu lekami z wyboru są sterydy stosowane miejscowo. Są one bardzo skuteczne, ale ze względu na ich rozległe i niebezpieczne działania uboczne muszą być stosowane bardzo ostrożnie. Kromoglikany skutecznie ograniczają objawy kliniczne i można je stosować długotrwale. Również stosowanie leków p/histaminowych i obkurczających naczynia znajduje swoje miejsce w terapii alergicznych schorzeń oczu.